KüLTÜr ve turizm bakanliği muğla küLTÜr varliklarini koruma

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

MUĞLA KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA

BÖLGE KURULU MÜDÜRLÜĞÜ’NE

Talepte Bulunan :

Vekilleri :

Konu : Müdürlüğünüzce verilen 19.08.2016 tarihli, 4574 sayılı ve 22.12.2016 tarihli 4990 sayılı kararların iptal edilmesi talebimizden ibarettir.

Açıklamalar :
Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın talebi ile hazırlatılan “Muğla Bodrum Kalesi Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon, Teşhir, Tanzim ve Mühendislik Projesi” ile ilgili olarak, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun bu proje kapsamında hazırlanan revize çevre düzenleme projeleri, elektrik tesisat, makine tesisat, alt yapı projeleri, mühendislik projelerinin mimaride gösterimlerinin değerlendirilmesi isteğine ilişkin müdürlüğünüzce yapılan incelemede; Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi ve hizmet birimleri olarak kullanılan 31L-III b pafta, 188 ada ve 20 parselde bulunan Bodrum Kalesi’nin rölöve restitüsyon restorasyon, teşhir, tanzim ve mühendislik projeleri kapsamında hazırlanan revize çevre düzenleme projeleri ile elektrik tesisat, makine tesisat, alt yapı projeleri ve mühendislik projelerinin mimaride gösterimleri değerlendirilmiştir. Buna göre, hazırlanan projenin 2863 sayılı yasaya uygun olduğuna, uygulamaların Müze Müdürlüğü, ilgili Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü uzmanları ile proje müellifi denetimi ve sorumluluğunda yapılmasına 22.12.2016 tarihinde karar verilmiştir.
Müdürlüğünüzce alınan 19.08.2016 tarihli 4574 sayılı ve 22.12.2016 tarihli 4990 sayılı karar uluslararası hukuk ilkelerine, Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası antlaşmalara, 2863 sayılı yasaya ve başta Venedik Tüzüğü olmak üzere dünyaca kabul edilmişevrensel koruma ilkelerine tamamen aykırıdır. Şöyle ki:

Bodrum Kalesi “1. Derece Arkeolojik Sit” alanıdır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun ilgili maddeleri uyarınca Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından alınan 05.11.1999 gün ve 658 sayılı ilke kararının 1. Maddesinde arkeolojik sitlerin koruma ve kullanma koşulları belirtilmiştir. Buna göre 1. Derece Sit Alanları uygulanacak esaslara göre bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak alanlar olarak belirlenmiş, bu alanlarda kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesine karar verilmiştir.

Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 658 sayılı ilke kararında açıkça belirtilmektedir ki, 1. Derece Arkeolojik Sit Alanlarında hiçbir yapılaşmaya izin verilemez ve bilimsel amaçlı kazılar hariç başka kazılar yapılamaz. İptalini istediğimiz4574 ve 4990 sayılı bölge kurulu kararlarında belirtilen proje kapsamında inşa edilecek yapıların betonarme radye temelli olduğu görülmektedir. Betonarme radye temelin uygulanabilmesi için temel kazısı yapılması gerekmektedir.Az önce de değindiğimiz gibi, 658 no’lu ilke kararı uyarınca 1. Derece arkeolojik sit alanlarında bilimsel kazı çalışması dışında başkaca bir kazı yapılamayacağı kararlaştırılmıştır.Bu nedenle müdürlüğünüzce alınan 19.08.2016 tarihli 4574 sayılı ve 22.12.2016 tarihli, 4990 sayılı karar Yüksek Kurul’un 658 sayılı ilke kararına açıkça aykırıdır.
Ayrıca, Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu’nun 660 sayılı ilke kararında açıkça belirtilmektedir ki, yapıların yıkılmadan korunmaları ve yapıların tarihsel ve sosyo-kültürel değer taşıyan eklerinin korunması esastır.
Türkiye, Avrupa Konseyi ve UNESCO’nun birçok kararını onaylamış; Venedik Tüzüğü (1964), Birleşmiş Milletler Dünya Kültürel ve Doğal Mirası Koruma Sözleşmesi (1972), Avrupa Mimari Mirası Koruma Sözleşmesi (1985), Avrupa Arkeoloji Mirasının Korunması Sözleşmesi’ni (1992) yasallaştırarak birer iç hukuk belgesi haline getirmiştir.
Bir kültür mirasının restorasyonunda asıl hedef bu mirasın iç ve dış tüm varlıklarının, maddi manevi tüm değerlerinin korunmasıdır. Oysa söz konusu proje kapsamında anıt eser statüsündeki Bodrum Kalesi’ne, kale içinde yer alan sergi düzeniyle uluslararası platformlarda ödül almış Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ne ve bu müze bünyesinde yer alan dünya mirası eserlere dair alınan müdahale kararları, evrensel koruma ilkeleri ile bağdaşmamakta hatta bu ilkeleri alenen çiğneyerek uluslararası bilimsel platformlarda korunması gerekli eserleri açısından dünyada özel yeri olan ülkemizin konuyla ilgili imajını yerle bir etmektedir.
2016 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne giren Bodrum Kalesi bugün tüm değerleriyle ayaktadır, yaşamaktadır ve kente çok önemli miktarda ekonomik girdi sağlayan Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ne de ev sahipliği yapmaktadır. Söz konusu projenin uygulanması halinde bütün değerleriyle ayakta duran sağlam bir dünya kültür mirası geri dönüşü olmayacak şekilde hasar görecektir. Şöyle ki:

İptali istenilen projede Bodrum Sualtı Müzesi ile ilişkili yapıların yıkılmasına karar verilmiş, bununla birlikte Bodrum Kalesi içinde 10.700m2’lik yeni inşaat ve çevre düzenlemesi çalışması yapılması planlanmıştır.Bu projenin hayata geçirilmesi için kale içinde yapılacak hafriyatlar, kırımlar ve yeni imalatlar nedeniyleçeşitli iş makineleri sürekli olarak çalışacaktır. Oluşacak sarsıntı ve darbeler,ayakta duran ve sağlam bir anıt eser olan Bodrum Kalesi’ninorijinal kısımlarında ve içinde barındırdığı eserlerdegeriye dönüşü olmayacak hasarlara sebep olacaktır.

Söz konusu proje kapsamında inşa edilmesi planlanan yapılar ve asansörler kale surlarını yer yer 4,5metre aşmakta ve dünyaca bilinen Bodrum Kalesi’nin özgün siluetini bozmaktadır. Tüm restorasyon uzmanları bilirler ki, bu ölçekteki bir projede kale silueti dikkat edilecek birincil derece önemli bir noktadır ve korunması zorunlu/”olmazsa olmaz” bir değerdir. Bodrum Kalesi, bu kent için herhangi bir yapı değildir. Bu kentin en önemli anıt eseridir. Bu kentin simgesidir. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmiş bir anıt esere siluetini hiçe sayarak yaklaşmak, koruma konusundaki bilimsel kriterleri yok saymak, bu özel değerli kültürel mirasa sahip çıkmamak demektir.
MİMARİ AÇIDAN VE MÜZECİLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

Hazırlanan bu proje ile anıt eser statüsündeki Bodrum Kalesi’nin orijinal kısımlarının restorasyonu ve güçlendirme yapılması suretiyle kale içinde yer alan Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nin sergileme, idari ve servis birimleri olarak işlev gören yapıların yıkılması öngörülmüş ve bu yapıların yerine yeni ve aynı işlevleri görecekyapılar tasarlanmıştır.

Öngörülen proje ile birbiriyle bütünleşmiş Bodrum ve Kalesi ve Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nin birlikteliği sonucu ortaya çıkan, Bodrum Kalesi’ne özgü mimari karakter tamamen yok olacaktır. Bodrum Kalesi tek bir yapı değil, surlarla çevrili bir komplekstir. Bodrum Kalesi, kale surları; kuleler; duvarlar ve kale içinde çeşitli dönemlerde yapılmış tarihi yapılar içeren bir bütündür. Bunlar kalenin orijinal olarak adlandırılan temel bileşenleridir. Bunların yanında, Bodrum Sualtı Müzesi’nin birimleri olarak işlev gören sonradan yapılmış sergileme, idari ve hizmet yapıları da bulunmaktadır. Bu yapılar da, yapıldıkları dönemlerde gerekli projeleri hazırlatılarak ve Anıtlar Kurulu izinleri alınarak inşa edilmiş yapılardır. Bazı sergileme yapıları, sergilenen eserlerin korunmasını sağlamak amaçlı, eserlerin niteliğine özgü çok özel teknik yapılardır. Bu yapılar tek seferde değil, yıllar içinde ve ihtiyaçlar doğrultusunda özenleyapılmıştır. Bu nedenledir ki, Bodrum Kalesi’ne girildiğinde, sanki bir mahalle içinde dolaşılır gibidir. Kale’nin iç düzeni, sizi bir mekandan diğerine taşırken değişik deneyimler yaşatan, doğal ve mekansal sürprizleri olan zengin bir yapılar grubu oluşturmaktadır. Burada Antik kalıntılar, doğa ve Bodrum’un kent panoraması adeta iç içe geçmektedir. Her mimar, bir yerleşim ölçeği kadar büyük bir proje tasarlarken sanki kendiliğinden zaman içinde oluşmuş gibi doğal bir kurgu yaratmayı arzu eder. Bodrum Kalesi orijinal yapıları, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nin birimleri ve peyzajı ile bunu yakalar, ziyaretçilere bu özel ve değerli hissi yaşatır. Başlı başına bir nitelik olan bu mimari karakter, müdürlüğünüzce onaylanan ve iptalini istediğimiz proje ile ne yazık ki tamamen gözardı edilmekte, hiçe sayılmaktadır.
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, koleksiyonunda bulunan batıklar ve sualtı buluntusu yapıtları ile Türkiye’de tek dünyada ise 7 sualtı arkeoloji müzelerinden biridir. 1995 yılında, düzen ve sergilemeleriyle “Avrupa’da Yılın Müzesi” yarışmasında özel ödül alarak müzecilik alanında önemli bir başarı elde etmiştir.
Söz konusu projeye göre Sualtı Arkeoloji Müzesi bünyesinde yer alan, dünyanın en eski batık gemi kalıntısını barındıran Serçe Limanı Cam Batığı Salonu, UluburunBatığı’nın bulunduğu Bronz Çağı Batıkları Salonu gibi çok özel değeri olanyapıtları içeren yapılar yıkılacaktır. Müzedeki batıkların ve eserlerin bir bölümü titreşim, ısı, ışık ve neme çok duyarlı olmaları nedeniyle bu açılardan kontrollü bir ortamda saklanmaktadır. Yıkılması öngörülen yapılar arasındaki "Serçe Limanı Cam Batığı Salonu" özel bir yapıdır. Bu salonda MS 11.yy'da Serçe Limanı'nda batmış olan ve içinde 3,5 ton cam bulunan bir batık sergilenmektedir. Salon, batığın korunması ve sergilenmesi için özel olarak inşa edilmiş olup, yaz ve kış mevsimlerinde ısı ve nem açısından kontrol edilmektedir. Bu koşulların herhangi birinin aksaması durumunda, 900 yıllık batığın ahşap parçalarında bozulmalar başlamaktadır. Bu batık sarsıntılara karşı oldukça hassastır. Bu nedenlede zarar görmeden taşınması mümkün değildir.
Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi'nde, sualtından çıkarılan eserlerin tuzdan arındırılmaları için kullanılan tatlı su havuzları ve acil müdahale için kullanılan sualtı eserleri laboratuvarı bulunmaktadır. Bu havuzların aktif olması bir zorunluluktur. Bu havuzların yıkılması durumunda mevcut konservasyonu süren ve çıkarılacak olan yeni eserleri korumak mümkün olmayacaktır.


Sonuç ve İstem :
Ulusal ve uluslararası düzeyde özel önem taşıyan ve bu özelliklerini günümüze dek koruyan Bodrum Kalesi 'nin özgün nitelikleriyle; gerek mimari karakterini oluşturan plan düzeni gerek özgün silueti, gerek içinde bulunan sualtı arkeoloji müzesinin ödül almış sergileme düzeni, gerekse dünya mirası olan batıkları ve diğer antik eserleriyle tamamen korunması ve dokunulmamasıdır.

EKLER:

1. 
   Kültür ve Turizm Bakanlığı Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 19.08.2016 tarihli 4574 sayılı kararı
   
2. 
   Kültür ve Turizm Bakanlığı Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 22.12.2016 tarihli 4990 sayılı kararı
   
3. 
   2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu
   
4. 
   Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu
   

658 No’luIlke Kararı

5. 
   Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu
   

660 No’lu İlke Kararı

6. 
   Venedik Tüzüğü; madde 3, madde 4, madde 6, madde 9, madde 11, madde 13
   
7. 
   Mimarlar Odası Bodrum Şubesi tarafından 16.08.2017 tarihinde yapılan basın açıklaması
   
8. 
   Kurul tarafından onaylanan projeler ( Restorasyon, restitüsyon ve ilgili teknik projeler)
   
9. 
   19.08.2016 tarihli 4574 sayılı ve 22.12.2016 tarihli 4990 sayılı Kurul Kararı’nın iptali için verilen dilekçeler
   

Avukat’a Not: Ilgili ilke kararlari ve bahsi gecen tuzukleri inceleyiniz.