Kur fakrlari

PEŞİN İTHALAT VE İHRACATLAR İLE İLGİLİ KUR FARKLARI
SABRİ ODAK

Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

1.GİRİŞ
Kur Farkları (Exchange rate differantials): Döviz kurlarındaki değişme dolayısıyla ulusal para cinsinden yapılacak ödemelerde ortaya çıkan farklardır. Örneğin yurt dışından sağlanan kredilerde kredinin alındığı tarihteki kurlarla, faiz ve ana paranın ödendiği tarihteki kurlar aynı olmayacaktır. Çoğu kez kur farklarından doğan ek ödemeler, dış ticaret işlemi yapanlar için önemli bir yük oluşturmaktadır.
2.İTHALATTA KUR FARKLARI
2.1- Peşin İthalatlarda Kur farkları:
Bedeli fiili ithalden önce ödenen ithalatlarda, mal bedeline ait transfer tutarı, nakliye, pazarlama satış ve sigorta giderleri , 159-Verilen Sipariş Avansları hesabının borcuna kaydedilir. Fiili ithalat gerçekleştirilinceye kadar bu hesapta tutulur. Fiili ithalat gerçekleştirildikten sonra transferin yapıldığı tarihteki kur ile (transferin yapıldığı tarihteki banka döviz satış kuru) fiili ithalatın yapıldığı tarihteki T.C.Merkez Bankası döviz satış kuru (Gümrük Beyannamesindeki kur) arasındaki doğan kur farkı, malın maliyetine intikal edilir. Malın maliyeti bu hesapta tutularak fiili ithalin bitiminde 159 nolu hesaba alacak ve 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı’na da borç verilerek 159 nolu hesap kapatılır.
2.2-Peşin transferi Yapılan İthalatın Gerçekleşmemesi :
Bedeli fiili ithalden önce ödenen veya ödeneceği taahhüt edilen ithalata ilişkin hesapların ödeme tarihini izleyen 180 gün içinde kapatılması zorunludur. (1567 s.TPKKK’nun 91-32/5 No’lu Teb.Md.29)
Transfer yapıldıktan sonra, mücbir sebep halleri veya herhangi bir neden ile ithalatın 180 içinde gerçekleşmemesi halinde , ithalatçı firma transferi yaptığı bankaya müracaat ederek (180 gün dolmadan önce) Kambiyo Müdürlüğünden 90 günlük bir ek süre ister. Aracı banka, ithalatçı firmanın talebi üzerine ilgili Kambiyo Müdürlüğü’ne başvurarak firma adına ek bir süre müracaatında bulunur. Firmanın ek süre talebinde bulunmaması halinde banka veya özel finans kurumu 10 işgünü içinde ilgili Kambiyo Müdürlüğü’ne 180 gün içinde ithalatın yapılmadığına ve transfer edilen paranın bu süre zarfında geri getirilmediğine dair ihbarda bulunur.
Kambiyo Müdürlüğü, ithalatçı firmaya 90 günlük ihtar süresi verir ve bu süre içinde ithalat hesabının kapatılmasını ister.
Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince 3 er aylık dönemler itibariyle ilgili Kambiyo Müdürlüğünce ithalatçıya ek süre verilir. Ancak, mücbir sebeplerin belgelenmesi gerekmektedir.
Her ne suretle olursa olsun, süresi içinde ithal edilmeyen malların ödenmiş bulunan bedellerinin fiili ithal için tayin edilen sürelerin (ek süre veya imal süresi dahil) bitiminden itibaren en geç 90 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya veya özel finans kurumuna satılması, döviz alışlarının bankalar veya özel finans kurumlarınca cari alış kurlarından yapılması ve bu miktarlar üzerinden ilgililere ödenmesi gerekir (1567 Sayılı Kanunun 91-32/5 Teb.Md.33).
ÖRNEK:
X firması anlaşma gereğince, Lübnan’da yerleşik A firmasından ithal edeceği küçükbaş hayvan bağırsağı için peşin 100.000.-USD. E bankasından transfer yapıyor. Ancak, daha sonra o ülkede meydana gelen şap hastalığı nedeniyle T.C.Tarım Bakanlığı yasak getirerek kontrole tabi olan bu mal için izin vermiyor.
Bu durumda X ithalatçı firma, transferin yapıldığı tarihten sonra 180 gün içinde 100.000.-USD’nı bankaya geri getirmesi gerekmektedir. 180 gün içinde paranın tahsil edilme olanağı bulunmuyorsa, 180 gün tam dolmadan önce ilgili bankaya müracaat ederek Kambiyo Müdürlüğü’nden 90 günlük ek bir süre isteyecektir. Bu sürenin dolmasına rağmen paranın tahsil edilmesi mümkün olmamışsa, bize göre 91-32/5 tebliğin 33. Maddesine göre ek bir 90 günlük süre daha bulunmaktadır. Bu süre zarfında paranın tahsil edilmesi halinde taahhüdünü kapatmış olur.
2.3-İthalat Bedelinin Vadeli Poliçe ile Ödenmesi (Aval):
Aval müessesesi, Türk Ticaret Kanununun 612-614 maddelerinde düzenlenmiştir. Aval poliçeye bağlı bulunan bir kefalettir.
Poliçenin düzenlenmesi için ihracatçı firma ile ithalatçı firma arasında ithalat bedelinin poliçe ile ödeneceğine dair bir anlaşmanın yapılması gerekmektedir.

İthalatçı firma, bu anlaşma koşullarını bankaya bildirerek bir poliçenin düzenlemesi ve aval verilmesini ister.

ÖRNEK:

POLİÇE BİLGİLERİ:

İhracatçı Firma : İzmir Serbest Bölgesinde yerleşik

X Firması

Poliçeyi Düzenleyen (Kefil olan-Keşideci) : A Bankası /İstanbul

Borçlu Firma (İthalatçı Firma-Muhatap) : B firması/İstanbul

Alacaklı Olan Firma (İhracatçı Firma-Lehdar) : C Firması (İzmir Serbest

Bölgesi’nde yerleşik)

Poliçe Tutarı (Fatura tutarı) : 100.000.- USD

Poliçe Düzenleme Tarihi : 26.04.2002

Poliçe Vadesi : 01.06.2002

Poliçe Düzenleme Tarihindeki : 1.356.400.-

TCMB Satış Kuru

Poliçenin Ödendiği Tarihteki Kur : 1.465.400.-
İTHAL EDİLEN MALA AİT BİLGİLER:
Malın İthal edildiği Tarih : 13.05.2002

Fiili İthal Tarihindeki

TCMB Satış Kuru : 1.380.700.-TL.

KDV Oranı : %1

Gümrük Vergisi Oranı : %10

DİİB Tarih ve No : 02.07.2001/D1-2133

DİİB’deki Vergi ve Fon oranı : %10

(Teminat mektupları için)

TGTC Pozisyon No : 05040000 90 11

Malın Cinsi : Orjinal Küçükbaş Hayvan Bağırsakları

Nakliye Ücreti : 400.000.000.-

KDV (%18) : 72.000.000.-

YEVMİYE KAYITLARI:

__________________________ 26.04.2002 _________________________

320-SATICILAR 135.640.000.000.-

320 10-X Firması

321-BORÇ SENETLERİ 135.640.000.000.-

321 10-Verilen Poliçeler

01.06.2002 vadeli poliçenin kaydı (100.000 USDX 1.356.400)

_________________________ / ____________________________________

_____________________________ 13.05.2002 _______________________
150-İLK MADDE VE MALZEME 138.070.000.000.-

150 10-Küçükbaş Hayvan Bağırsakları

320-SATICILAR 135.640.000.000.-

320 10-X Firması

646-KAMBİYO KARLARI 2.430.000.000.-

646 10-Kur Farkları

13.05.2002 tarih ve 2250 sayılı GB ile ithal edilen mal.

(100.000.-USD.X 1.380.700.-)

___________________________ 13.05.2002 ___________________________
150-İLK MADDE VE MALZEME 400.000.000.-

150 10-Küçükbaş Hayvan Bağırsakları

191-İNDİRİLECEK KDV HSB. 72.000.000.-

102-BANKALAR HSB. 472.000.000.-

102 10- A Bankası 110 No’lu Hsb.
Nakliye bedelinin banka havalesi ile ödenmesi
___________________________ 01.06.2002 ___________________________
321-BORÇ SENETLERİ 135.640.000.000.-

321 10-Verilen Poliçeler

780-FİNANSMAN GİDERLERİ 10.900.000.000.-

780 10-Kur Farkları

102-BANKALAR HESABI 146.540.000.000.-

102 10-A Bankası 110 No’lu Hsb.

01.06.2002 vadeli poliçenin ödenmesi (100.000.-USD.X1.465.400)

________________________________ /________________________________

TEMİNAT MEKTUP TUTARININ HESAPLANMASI:
Mal Bedeli (FOB) : 138.070.000.000.-

Navlun Bedeli (Nakliye) : 400.000.000.- Fatura bedeli.

CF TUTARI : 138.470.000.000.-

Sigorta : 4.154.100.000.- Emsal bedeli.

(138.470.000.000.-X%3)

CIF TUTARI : 142.624.100.000.-

Gümrük Vergisi (%10) : 14.262.410.000.-

(142.624.100.000.-X%10)
Özel İşlem Vergisi : 10.000.000.-

Eğitime Katkı Payı : 4.000.000.-

KDV MATRAHI : 156.900.510.000.-

KDV (%1) : 1.569.005.100.-

Gümrük Vergisi : 14.262.410.000.-

GÜMRÜK VERGİSİ VE

KDV TOPLAMI : 15.831.415.100.-
TEMİNAT MEKTUBU

TUTARI : 1.583.141.510.-

(15.831.415.100.-X %10)

YEVMİYE KAYITLARI:

______________________________ 13 05 2002 ______________________

900-BORÇLU NAZIM HESAPLAR 1.583.141.510.-

900 10 - Teminat Mektubu Verilenler

900 10 001 – ..... Gümrük Müdürlüğü
901-ALACAKLI NAZIM HESAPLARI 1.583.141.510.-

901 10 - Alınan Teminat Mektupları

901 10 001 -K Bankası 2 no’lu tem.mektubu
Alınan teminat mektubunun kaydı

___________________________ / ___________________________________

Dahilde İşleme İzin Belgesinin olmaması halinde ; poliçe bedeli üzerinden %07,5 Damga vergisi ve damga vergisi tutarının da %5 oranında Banka Sigorta Muameleleri Vergisi kesilmektedir.

3-PEŞİN İHRACAT

İhracat yapılmadan mal bedelinin bir banka veya özel finans kurumuna getirilmesidir. Peşin ödemeler havale, efektif (yurda girişte beyan edilmesi şartıyla) ve çek (travellers çek hariç) olarak Merkez Bankasınca alım ve satımı yapılan konvertibl bir döviz cinsi veya Türk Parası üzerinden yapılabilir.

Bankalar, genellikle bu ihracatın ne zaman yapılacağına dair ihracatçı firmadan bir taahhütname isterler.
Ayrıca gelen bu paranın banka veya özel finans kurumu, firmanın talebi üzerine dövizi Türk Lirası’na çevirerek Döviz Alım Belgesi tanzim ederler. Peşin ihracat bedelleri prefinansman niteliğinde olduğu için ilgili banka veya finans kurumları tutar üzerinden %3 oranında Kaynak Kullanım Destekleme Primi keserek ihracat yapılıncaya kadar blokede tutarlar. İhracat yapıldıktan sonra blokede tutulan para serbest bırakılır.

Fiili ihracatının yapılması halinde Gümrük Beyannamesindeki ihracat şekli bölümüne “Peşin” yazılır ve Döviz Alım Belgesi Gümrük Müdürlüğüne ibraz edilerek onaylatılır.

Peşin döviz karşılığında ihracatın 18 ay içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Ancak gemi inşa ve ihraç (hazır gemi hariç) bedeli olan peşin dövizlerde bu süre 24 aydır. Dahilde İşleme İzin Belgesi ve Vergi, Resim ve Harç İstisna Belgesi kapsamında ihracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olarak sağlanan peşin dövizlerin kullanım süresi belge süresi (ek süreler dahil) kadardır.
İade edilen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilemeyen peşin dövizler prefinansman hükümlerine tabi olur. Prefinansman hükümlerine tabi hale gelen peşin dövizlerin, ihracat taahhüt sürelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde uzatılması halinde, alıcının muvafakat etmesi kaydıyla kullanım süreleri de verilen ek süre kadar uzatılmış sayılır (Teb.91-32/5 Md.17).

ÖRNEK:
Peşin Tahsil Edilen İhracat Bedelinin Tarih ve Kuru: 01.08.2001/ 1.322.000.-

“ “ “ “ Bedeli : 150.000.-USD.

31.12.2001 Tarihli Sene Sonu Kuru : 1.439.500.-

İhracatın Yapıldığı Tarih ve Kur : 01.06.2002/ 1.438.000

YEVMİYE KAYITLARI:
_______________________ 01.08.2001 _________________________
102-BANKALAR HESABI 198.300.000.000.-

102 10- A Bankası 500 No’lu Hsb.

340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI 198.300.000.000.-

340 10-Alınan Yurt Dışı Sipariş Avansları

340 10 001- E Şirketi
Alınan ihracat sipariş avansı (150.0000.-USD X 1.322.000.-)
_____________________ 31.12.2001 _____________________________
180-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 17.625.000.000.-

180 10- İhracat Kur Farkları

340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLAR 17.625.000.000.-

340 10-Alınan Yurt Dışı Sipariş Avansları

340 10 001-E Şirketi
Yıl sonu döviz değerlendirilmesi (150.000.-X 117.500.-).

_________________________ 01.06.2002 ____________________________

340-ALINAN SİPARİŞ AVANSLAR 215.925.000.000.-

340 10- Alınan Yurt Dışı Sipariş Avansları

340 10 001- E Şirketi
601-YURTDIŞI SATIŞLAR 215.925.000.000.-

601 10-Küçükbaş Hayvan Bağırsakları 215.700.000.000.-

601 15-İhracat Kur Farkları 225.000.000.-

01.06.2002 tarih ve 2000 no’lu GB ile yapılan ihracat bedelinin kaydı.

________________________ / __________________________________

____________________________ 01.06.2002 _______________________

601-YURTDIŞI SATIŞLAR 17.625.000.000.-

601.15-İhracat Kur Farkları

180-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 17.625.000.000.-

180 10- İhracat Kur Farkları

180 hesabının 601 no’lu hesaba devri

_______________________ / ______________________________________

YARLANILAN KAYNAKLAR

1.Prof.Dr.Halil Seyidoğlu, Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük Sayfa 353. Güzem Can Yayınları:16, 1999 İstanbul.

2.Prof.Dr.Ali Bozer, Bankacılar İçin Kıymetli Evrak Hukuku Bilgisi.Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü , Türkiye İş Bankası Tesisi-Hukuk Fakültesi, Cebeci-Ankara.

- -