Kurs ishi mavzu: “Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligi va unga ta`sir etuvchi omillar”

1.2-jadval
Mahsulot ishlab chiqarish rejasi bajarilishi va dinamikasi tahlili

Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yili		Og’ish
		Reja	Haq.	rejadan		o’tgan yildan
				summa, ming so’m	% da	summa, ming so’m	% da
A	1	2	3	4	5	6	7
Korxonaning ulgurji narxlarida mahsulot (ish, xizmat) hajmi:
- taqqoslama narxlarda	209352	220388	254550	+34162	+15,50	+45198	+21,59
- hisobot yilining amaldagi narxlarida	229243	237940	272389	+34448	+14,48	+43146	+18,82

1.2-jadval ko’rsatkichlari korxona mahsulot ishlab chiqarish hajmi rejasini uddalaganligidan darak beradi. mahsulot (ish, xizmat) hajmi rejasi taqqoslama narxlarda 34162 ming so’mga yoki 15,50% ga ortig’i bilan bajarilgan, oldingi yilga nisbatan o’sish 45198 ming so’m yoki 21,59% ga teng. Mavjud narxlarda mahsulot o’sishi 18,82 % ni tashkil qiladi.

mahsulot ishlab chiqarish hajmining qiymat va natural ko’rsatkichlari o’sish sur’atlarini taqqoslash muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda quyidagi variantlar ehtimol tutiladi:
– qiymat ko’rsatkichlarning o’sish sur’ati natural ko’rsatkichlarga nisbatan yuqori – mahsulot hajmining o’zgarishi asosan narx o’sishi bilan shartlangan;
– natural ko’rsatkichlar o’sish sur’ati qiymat ko’rsatkichlariga nisbatan yuqori – mahsulot hajmining o’zgarishi mahsulotning jismoniy hajmi o’sishi bilan vujudga kelgan.
3.Mahsulotni ishlab chiqarish maromiyligi va unga ta`sir etuvchi omil hajmi

Ishlab chiqarish maromiyligi - bir maromda mahsulot ishlab chiqarishni tasniflaydi. Ishlab chiqarishni bir maromda tashkil etilishi resurslardan foydalanish darajasiga, mahsulot sifatni yaxshilanishiga, shartnomaviy majburiyatlarni bajarilishiga ta’sir etadi.

Mahsulot sifati. Tahlilda muhim e’tibor ishlab chiqarishga va sotilgan mahsulotlar sifatiga qaratiladi. Mahsulot sifati deganda - uning tovarlilik darajasi, xaridorlar didiga mosligi xalqaro va mamlakat standart meyorlariga javob berishidagi ijobiy tasnifiy jihatlari nazarda tutiladi. Xalqaro va mamlakat standarti talablariga mosligi yuzasidan mahsulotlarning oliy va birinchi kategoriyalar tarikblanadi.
Mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushum tashkilotning ishlab chiqarish tsikli yakunlanganligi, ishlab chiqarishga bo’naklangan tashkilot mablag’larining pul shaklida qaytganligi va barcha mablag’larning yangi tsikli boshlanganligini tavsiflaydi. Mahsulot sotish hajmidagi o’zgarishlar tashkilotlar faoliyatining moliyaviy natijalariga sezilarli ta’sir ko’rsatadi.
Sotishdan tushumlar o’zgarishi shakllanishiga ta’sir ko’rsatadigan omillar sirasiga quyidagilar kiritiladi:
– sotish hajmi o’zgarishi;
– sotilgan mahsulotning chiqarish narxi o’zgarishi;
- sotish tarkibi o’zgarishi.
Sotishdan tushumlarning umumiy o’zgarishi quyidagi tarzda omilli og’ishlar miqdori ko’rinishida tasvirlanishi mumkin:
,
Bu erda
– hisobot yilidagi tushum;
– bazis yildagi tushum;
– sotish hajmi o’zgarishi natijasida og’ish;
– sotish tarkibi o’zgarishi natijasida og’ish;
- sotilgan mahsulotning chiqarish narxi o’zgarishi natijasida og’ish.
Bunda tushumni (T) sotish narxining (r) sotish hajmiga (q) ko’paytmasi sifatida tasavvur qilamiz. Bunda bazis yildagi tushum quyidagiga teng bo’ladi:
,
Joriy yildagi tushum esa:
,
Bu erda , – bazis va joriy yildagi sotish narxi;
, – bazis va joriy yildagi sotish hajmi.
Bundan kelib chiqqan holda sotish hajmi o’zgarishining (o’zgarmas narxlar holatida) tushum o’zgarishiga ta’sirini hisoblash quyidagicha bajariladi:

Sotish narxi o’zgarishining (o’zgarmas hajmda) tushum o’zgarishiga ta’sirini hisoblash quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

Tahlil jarayonida sotish tarkibining o’zgarishi kabi omillar ta’siri ham aniqlanadi. Bunda alohida assortiment pozitsiyalarning bazis va tahlil davrida sotishning umumiy hajmidagi ulushi belgilanadi, keyin esa strukturaviy o’zgarishlarning umumiy sotish hajmiga ta’siri hisoblanadi. Sotilgan mahsulot assortimenti o’zgarishi natijasida olinmay qolgan tushum – salbiy, rejadan tashqari tushum ijobiy baholanadi. Yanada batafsil tahlilda strukturaviy o’zgarishlarning yanada aniqroq bahosi talab qilinadi.