Kuruluş: 1040 Horasan

Kuruluş: 1040 Horasan

• Kuruluş: 1040 Horasan

• Bölge: Irak merkez olmak üzere İran, Kirman, Suriye ve Azerbeycan.

Eyvan: Anadolu anıtsal ve anonim mimarisinde görülen eyvan,

• Eyvan: Anadolu anıtsal ve anonim mimarisinde görülen eyvan,

• Mezopotamya mimarisinin erken çağlarında ortaya çıkmıştır.

• Tonozla örtülü, dikdörtgen planlı, bir tarafı açık, üç tarafı kapalı bu

• hacim sonradan İslam mimarisine geçmiştir.

Türk Üçgeni; küresel bir bingi elemanı olan pandantifin yanı sıra

• Türk Üçgeni; küresel bir bingi elemanı olan pandantifin yanı sıra

• farklı açılarda yerleştirilmiş üçgen yüzeylerle zemin planını

• çokgene taşıyan bir geçiş kuşağıdır.

• Tromp: kare zemin planını örtü planında sekizgene taşıyan

• kemerlerden oluşan kemer bingili geçiş kuşağıdır.

Mukarnas: (stalaktit) kelime

• Mukarnas: (stalaktit) kelime

• anlamı, damla damla akandır.

• Kademeli olarak taşmalar

• yapacak biçimde, aşırtmalı olarak

• yanyana ve üst üste gelen, üç

• boyutlu görünüm veren bir geçiş

• ve dolgu öğesi. Petek biçimi bir

• görüntü ile yarım kubbelerin içini

• dolgulayan İslam sanatı öğesi.

• (Sarkıtlı olanlarına istalaktit

• denilir).

CAMİİ TİPOLOJİSİ:

• CAMİİ TİPOLOJİSİ:

• -Çok ayaklı camii olarak da adlandırılırlar.

• -Dört eyvanlı avlulu plan şeması.

• -Mihrab önünde anıtsal kubbe.

• -Enine akslı plan organizasyonu.

• -Anıtsal Camii mimarisi.

• -Zengin Taş İşciliği.

Melikşah tarafından yaptırılan camii, anıtsal camii mimarisinin erken

• Melikşah tarafından yaptırılan camii, anıtsal camii mimarisinin erken

• örneğidir. Yapım süreci aşamalıdır.

Tuğladan yapılmış olan Kubbe üç dilimli tromplardan sonra hafifce

• Tuğladan yapılmış olan Kubbe üç dilimli tromplardan sonra hafifce

• sivrilir.

• Tipik Selçuklu kubbe formunun ilk örneğidir. Bu plan şeması

• Anadolu’da da etkili olacaktır.

Selçuklu mimarisinin İranda’ki en önemli örneklerinden bir tanesi.

• Selçuklu mimarisinin İranda’ki en önemli örneklerinden bir tanesi.

• Yandan girişli, tuğla minarelidir.

• Dört eyvanlı, avlulu plan şeması ile yapılmıştır.

• Kıble yönünde mihrap önüde kubbesi bulunmaktadır.

-Ribatlar her şeyden önce İslam ülkesi hudutlarının tehlikeli

• -Ribatlar her şeyden önce İslam ülkesi hudutlarının tehlikeli

• Noktalındaki müstahkem mevkiler, orduların toplanma yerleridir.

• -İlk zamanlarda, savaş için gelen gönüllüler burada toplanırlar;

• müdafaasız yerlerde yaşayan civar halkı buralarda barınmışlardır.

• -Ribat bir savunma duvarı ile çevrilmiş, binaları, ambarları,

• ahırları ve bir tarassut ve işaret kulesini ihtiva eden ve içinde bir

• mescit ile bir hamam da bulunan bir birliktir;

• -Çok önemli bir ticari işleve de sahiptirler. O da; zengin ticari malları

• nakleden kervanlara hudut civarında düşman çapulculardan, eşkıya

• baskınlarından koruyacak emniyetli konaklama yerleri

• sağlamaktır.

Yapı Tipolojisi;

• Yapı Tipolojisi;

• Camii ve Medreselerin Anadolu Türk Mimarisindeki ilk gelişimi ilk

• Beylikler döneminde olmuştur. Bunlar:

• -Danişmentliler (1071-1174): Sivas, Kayseri, Malatya

• -Artuklular (1101-1312): Hasankeyf, Mardin, Diyarbakır, Harput.

• -Saltuklular (1081-1202): Erzurum

• -Mengücüklüler (1171-1252): Erzincan, Kemah, Şebinkarahisar, Divrik

-Silvan Ulu Camii (1157):

• -Silvan Ulu Camii (1157):

• -Anadolu camii mimari üslubunu başlatır.

• -Enine dikdörtgen planlı,

• -Dört nefli,

• -Mihrap önü kubbeli, mekan bir avluya dayanır.

-Siirt Ulu Camii (1129):

• -Siirt Ulu Camii (1129):

-Bitlis Ulu Camii (1129): Enine gelişmiş bir plan şeması

• -Bitlis Ulu Camii (1129): Enine gelişmiş bir plan şeması

• vardır. Dıştan bir piramitle örtülmüş kubbesi beşik tonozlu

• enine nefler arasında yer

• alır.

-Diyarbakır Ulu Camii:

• -Diyarbakır Ulu Camii:

• Geniş bir revaklı avlu önünde enine dikdörtgen kapalı bir

• mekandan oluşmaktadır. Ortada dikine gelişen bölüm kubbesizdir.

-Harput Ulu Camii (1156):

• -Harput Ulu Camii (1156):

Açık Avlulu medrese tipolojisi, en erken örneklerini Artuklular

• Açık Avlulu medrese tipolojisi, en erken örneklerini Artuklular

• Zamanında vermiştir. İlk olarak XII. Yüzyılda külliye şeklinde ortaya

• çıkmıştır. Hastahane, hamam, medrese ve camii den oluşan bir yapı

• kompleksidir.

- Mardin Hatuniye Medresesi (XII. Yüzyıl):

• - Mardin Hatuniye Medresesi (XII. Yüzyıl):

• En erken açık avlulu, iki katlı ve iki eyvanlı medresesidir.

-Diyarbakır Zinciriye Medresesi (1198)

• -Diyarbakır Zinciriye Medresesi (1198)

-Medreseler:

• -Medreseler:

• Anadolu’da kapalı planlı medrese (Kubbeli) anlayışı bu dönemde

• gelişmiştir.

• -Tromplu kubbenin örttüğü, kapalı avlu etrafında eyvan ve hücrelerden

• meydana gelen plan şeması.

• -İlk Anadolu Selçuklu medreseleri bu kapalı formları seçmiştir.

-Tokat Yağıbasan Medresesi:

• -Tokat Yağıbasan Medresesi:

-Niksar Yağıbasan Medresesi:

• -Niksar Yağıbasan Medresesi:

-Niksar Ulu Camii:

• -Niksar Ulu Camii:

• Kareye Yakın plan şeması, Payelerin taşıdığı tonozlarla örtülü yapı.

-Kayseri Kölük Camii-Medresesi (XII. Yüzyıl): Camii Medrese

• -Kayseri Kölük Camii-Medresesi (XII. Yüzyıl): Camii Medrese

• birleşiminin erken örneği. Dar ve tonozla örtülü bir koridorla ayrılan

• avlu, iki katlı medrese bölümünün batı kısmına eklenmesiyle farklılık

• gösterir.

-Erzurum İç Kale Mescidi (XII. Yüzyıl): İki bölümlü bir yapıdır. Önde

• -Erzurum İç Kale Mescidi (XII. Yüzyıl): İki bölümlü bir yapıdır. Önde

• kubbe ve yanlarda iki beşik tonozla örtülü olan mekan ortada iki

• payenin ayırdığı kemerlerle, arkada aynı boşluğu çapraz tonozla

• tekrarlar.

-Erzurum Ulu Camii (XII.yüzyıl): Mihrap duvarına dik uzanan yedi nefli

• -Erzurum Ulu Camii (XII.yüzyıl): Mihrap duvarına dik uzanan yedi nefli

• büyük bir yapıdır.

-Divriğ Kale Camii (1180-1181): dikine üç nef halinde gelişen yapı,

• -Divriğ Kale Camii (1180-1181): dikine üç nef halinde gelişen yapı,

• yanlarda dörder kubbe, ortada bir beşik tonoz örtüyü meydana getirir.

-Divriğ Ulu Camii ve Şifahanesi: Bitişk yapılardır. Camii duvarına dik

• -Divriğ Ulu Camii ve Şifahanesi: Bitişk yapılardır. Camii duvarına dik

• uzanan beş nefe ayrılmıştır. Mihrap önü kubbesi kuvvetli bir motif

• olarak dıştan piramit bir çatıyla örtülmüştür.

• Şifahane, dört eyvanlı şemaya sahip avlu, üstü örtülü medrese planı

• vermektedir ve bir tarafı iki katlıdır.

Anadolu Selçuklu mimarisi zaman ve kavram olarak Danişmentli,

• Anadolu Selçuklu mimarisi zaman ve kavram olarak Danişmentli,

• Saltuklu, Artuklu ve Mengücüklü gibi Erken Türk Beylikleri ile bir hazırlık

• dönemi geçirdikten sonra, asıl etkinliğini 1200-1308 yılları arasında

• ortaya koyan Anadolu Türk mimarisinin güçlü bir dönemini

• tanımlamaktadır. Asıl etkisini XIII. Yüzyılda göstermiştir.

Camiler:

• Camiler:

• Mimari Özellikler:

• -Anıtsal mimari ve mekan etkisi, çok ayaklı plan şeması,

• -Kesme taş,

• -Mihrap ve kubbe içleri çini mozaik ile bezeli,

• -Geometrik ve bitkisel süslemeli ağaç mimber ve kapı pencere

• Kanatları.

• -Çok az pencereli sağır duvarlar

• -Sonradan eklenen minareler

• -Süslü taç kapılar

-Hunad Hatun Külliyesi (1238):

• -Hunad Hatun Külliyesi (1238):

• Külliyelerin ilk örneklerindendir.

• Camii- Medrese-Hamam- Kümbet yapılarından oluşur

• Caminin plan şeması Mihrap önü kubbeli eyvanlıdır.

Konya Sahip Ata Camii (1258)

• Konya Sahip Ata Camii (1258)

-Tek Kubbeli Sırçalı Mescit (XIII.yüzyıl)

• -Tek Kubbeli Sırçalı Mescit (XIII.yüzyıl)

Anadolu’da medrese mimarisi iki şekilde gelişmiştir. Bu iki tip

• Anadolu’da medrese mimarisi iki şekilde gelişmiştir. Bu iki tip

• eşzamanlı ortaya çıkmıştır, ancak ayrı gelişim çizgisi göstermiştir.

• 1. Açık Avlulu (Avlulu)

• 2. Kapalı Avlulu (Kubbeli)

• Medrese yapı tipolojisi klasik Selçuklu plan şemasının devamıdır.

• Eyvanlı, Revaklı Avlulu

Anadolu Selcukluları döneminde türbe ve kümbetlerin iki tipte geliştiği

• Anadolu Selcukluları döneminde türbe ve kümbetlerin iki tipte geliştiği

• görülür.

• 1.Gurup: Medrese, külliye ve diğer yapılara bağlı olarak

• konumlananlar.

• 2. Grup: Bağımsız olanlar.

II. Kılıçarslan Kümbeti (1192)/ Alaeddin Camii:

• II. Kılıçarslan Kümbeti (1192)/ Alaeddin Camii:

• -İlk Örnektir.

• -On kenarlı+Piramit külahlı

Mama Hatun Kümbeti (XIII. Yüzyıl)/ Tercan

• Mama Hatun Kümbeti (XIII. Yüzyıl)/ Tercan

Tonozlu bir munyalık üstünde merdivenlerle çıkılan bir eyvan

• Tonozlu bir munyalık üstünde merdivenlerle çıkılan bir eyvan

• esasına dayanan mekan anlayışı esastır. Bu tip yapı anlayışı Afyon

• ve Konya çevresinde yaygındır.

• -Bahar Baba Türbesi (Afyon-Osmanköy)

• -Saya Baba Türbesi

-Ticaret yolları üzerine kurulmuş konaklama yapılarıdır.

• -Ticaret yolları üzerine kurulmuş konaklama yapılarıdır.

• -Erken dönemde Ribat da denilmekteydi.

• -Kesme taştan inşaa edilmiş kale görünümlü yapılardır.

• -Anadoluda Han olarak isimlendirilir.

• -Anadolu Selçuklularında 9 tane Sultan Hanı vardır.

• -Bu yapılar genellikle iki tarafı revaklarla çevrili bir avlu ile büyük kapalı

• hacimden oluşur. Üstü açık avlu hayvan barınağı olarak kullanılırken

• kapalı bölüm yolcuların barınağı olarak kullanılır. Giriş kısmında

• yapının idari bölümü yer alır.

Karatay Han

• Karatay Han

• (Kayseri-

• Malatya)

Sultan Han

• Sultan Han

• (Tuzhisar-Palas)

• (Kayseri- Sivas Yolu)

KÖŞK VE SARAYLAR:

• KÖŞK VE SARAYLAR:

• Kervansarayların yanında çok küçük ve mütevazı yapılardır. Kaba taş

• ve tuğladan inşa edilmişlerdir.

• -Keykubadiye Sarayı (1224-1226, Kayseri): Üç köşkten meydana gelir.

• -Hamamlı Köşk (Alanya-Antalya Alara tepesi)