Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı 060402 “Mühasibat uçotu və audit”

Ay ərzində	İlin əvvəlindən	Ay ərzində	İlin əvvəlindən	Ay ərzində
İlin əvvəlindən
Yanvar	11 000	11 000	-300	-300	96,0	96,0
Fevral	11 560	22 560	-50	-350	99,1	98,4
.....	.....	.....	.....	.....	.....	.....
Dekabr	12000	135 400	-	-3 500	100	97.4

Müvafiq formada təhlil nəticəsində müqavilə öhtəliklərinin icrasındakı ləngimələrin müəssisədən asılı olan və asılı olmayan səbəbləri müəyyənləşdirilir.

Satış xərcləri – məhsulların, işlərin və xidmətlərin satışı ilə əlaqədar olan kompleks xərclərdir. Sənaye və başqa istehsal fəaliyyəti həyata keçirən təşkilatlarda mühasibat uçotu hesabları Planına əsaslanaraq, onların tərkibində aşağıdakı xərclər əks etdirilir:

• 
  hazır məhsul anbarlarında məmulatların çəkilməsi və qablanması xərcləri;
  
• 
  məhsulun göndərilmə stansiyasına (gəmi körpüsünə) çatdırılması,
  

nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsi xərcləri;

• 
  satış və başqa vasitəçi təşkilatlara ödənilən komissiya rüsumları;
  
• 
  məhsulun satış yerlərində saхlanması üçün binalara (otaqlara) aid xərclər və kənd təsərrüfatı istehsalı ilə məşğul olan təşkilatlarda satıcıların əmək haqqı xərcləri;
  
• 
  reklam xərcləri;
  
• 
  nümayəndəlik xərcləri;
  
• 
  başqa təyinatı uyğun analoji xərclər.
  

Göstərilmiş xərclərin böyük hissəsi dəyişən (şərti dəyişən) xərclərə aiddir, yəni onlar bu və ya başqa dərəcədə satışın həcmindən asılıdır. Belə xərclərə məhsulun tara, qablanma, çatdırılması xərcləri, reklam, nümayəndəlik xərcləri aid edilə bilər.

Təhlilə xərclərin maddələri uyğun bütövlükdə və ayrılıqda onların hər növü uyğun mütləq kənarlaşmaların, dəyişən xərclərə münasibətdə isə – həm də nisbi kənarlaşmaların hesablanmasından başlamaq lazımdır:

RM _мцт RM₁ RM₀;

RM нисби RM1 RM0 JSH;

burada J_SH -satışın həcminin (SH) artım (azalma) tempidir; satışın həcmi baza

(plan uyğun) satış qiymətləri, baza (plan uyğun) istehsal maya dəyəri yaхud natural ifadədə realizasiyanın həcmi əsasında ölçülə bilər.

Dəyişən xərclərin hər növü uyğun nisbi kənarlaşmalar smeta xərclərinə riayət edilməsi hesabına qənaəti (israfı) səciyyələndirir.

Satışın həcminin dəyişilməsinin təsiri smetada nəzərdə tutulmuş xərclərin məbləğlərinin realizasiya həcminin artım (azalma) indeksinə vurulması yolu ilə müəyyən edilir:

RM_SH RM₀ (J_SH 1).

Hər iki amilin birgə təsiri xərclərin hər maddəsi uyğun smetadan mütləq kənarlaşmanın həcmini əks etdirir:

RM нисби RMSH RM1 RM0 JSH RM0 (JSH1) RM1 RM0

Məhsulun maya dəyərinin satış xərcləri ilə əlaqədar aşağı salınmasının mümkün ehtiyatlarına onların ayrı-ayrı növləri uyğun əsassız israf məbləğlərini aid etmək lazımdır.