Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,53 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Layihə mərhələsi.
- Realizəetmə və təkmilləşdirmə mərhələsi.
- Uyğunluq sertifikatı
- operativ xarakterli obyektiv informasiyanın olmasını
- Kİ-nin qüvvədə olan kompleks sisteminin KS-nin tələblərinə uyğunluğa layihəqabağı təhlili üçün proqramın işlənib hazırlanması (proqram); - layihəqabağı təhlilin aparılması və KS-nin layihələndirilməsi üçün TT-in hazırlanması məqsədilə informasiyanın toplanması, elmi-texniki və elmi-metodik sənədlərin, digər xüsusi sənədlərin və ədəbiyyatın seçilməsi (sistemləşdirilmiş infor masiya paketi, sənədlər komplekti və ədəbiyyatın siyahısı); - Kİ-nin qüvvədə olan kompleks sisteminin KS-nin tələblərinə uyğunluğuna təhlilin aparılması (aparılmış təhlil haqqında hesabat və ya analitik arayış); - KS-nin layihələndirilməsi üçün TT-in işlənib hazırlanması (təsdiq edilmiş TT). Layihə mərhələsi.
- təşkilati layihə sənədlərinin işçi layihəsinin işlənib hazırlanması üçün elmi-texniki və elmi-metodiki sənədlər komplektinin, digər xüsusi sənədlərin və lazımi ədəbiyyatın seçilməsi (sənədlər komplekti və ədəbiyyatın siyahısı); - Kİ sisteminə, KS-nə təşkilati layihə sənədlərinin işlənib hazırlanması (işçi layihə sənədləri komplekti);
- KS-nin təşkilati layihəsinin tətbiqi üçün müəssisənin hazırlıq səviyyəsinin qiymətləndirilməsi (analitik arayış); - təşkilati layihənin işçi sənədlərinin tətbiqi üzrə tədbirlər planının layihəsinin işlənib hazırlanması (tədbirlər planının layihəsi); - təşkilati iayihənin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi;
- izahat vərəqəsinin tərtib edilməsi və KS-nin təşkilati layihəsinin komp lektləş dirilməsi (təsdiq edilmiş təşkilati layihə və onun tətbiqi planı); - KS-nin təşkilati layihəsinin ekspertizasının (və ya resenziyalaşdırılmasının) təşkili (ekspertiza aktı və ya resenziya, iradların siyahısı); - təşkilati layihənin iradları nəzərə almaqla korrektə edilməsi (korrektə edilmiş təşkilati layihə, razılaşdırma protokolu). Realizəetmə və təkmilləşdirmə mərhələsi.
- təşkilati layihənin təsdiq edilmiş işçi sənədlərinin qüvvəyə minməsi və onun - realizə edilməsi üzrə tədbirlər planının yerinə yetirilməsi barədə əmrin verilməsi (əmr); - KS-nin təşkilati layihəsinin işçi sənədlərinin realizə edilməsi üzrə tədbirlər planının yerinə yetirilməsinin təşkili (əmrlər, sərəncamlar, aktlar, rəylər);
- təşkilati layihənin realizə edilməsinə nəzarət (aktlar, nəzarət kartları və s.); - nəzarətin nəticələrinə görə təşkilati layihənin tətbiqi gedişinin korrektə edilməsi (əmrlər, səıəncamlar, əlavələr, dəyişikliklər və s.); - KS-nin realizə edilməsinin təhlili (arayışlar, tövsiyələr və s.); - təhvil-təslim işlərinin aparılması (akt); - KS-nin sertifıkatlaşdırılmasının təşkili və aparılması (sifariş, sənədlər komp lekti, sertifıkat); - KS-nin faktiki səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi (yekun hesabatı); - KS-nin inkişafı və təkmilləşdirilməsi üzrə işlərin aparılması (təkmil ləşdirilmiş təşkilati layihə). KS-nin işlənib hazırlanması və realizə edilməsi müəyyən həcmdə xərc tələb edir. Lakin dünya təcrübəsi göstərir ki, keyfıyyət sisteminə qoyulan bütün resurslar xərc kimi deyil, investisiya kimi qəbul edilməlidir. Bu onunla izah edilir ki, məhsulun keyfıyyətinin KS-i çərçivəsində yüksəldilməsi və təmin edilməsi üzrə fəaliyyət investisiya xarakteri daşıyır. Odur ki, bu cür investisiyanın və onun səmərəliliyinin məqsədəuyğunluğu daha mükəmrnəl əsaslandırılmalıdır. 2.1. Keyfiyyətin idarə edilməsinin sertifikatlaşdırma təminatı Bazar münasibətləri şəraitində sertifıkatlaşdırma ölkənin iqtisadi-ticarət əla qə lərinin inkişafı üçün mühüm vasitədir. Sertifıkatlaşdırma məhsulun, xidmətin və ya prosesin standarta və ya texniki reqlamentə uyğunluğunun təsdiqlənməsidir. Bu təsdiqlənmə uyğunluq sertifıkatının verilməsilə həyata keçirilir. Uyğunluq sertifikatı sertifikatlaşdırma sisteminin qaydalarına müvafiq surət də nəşr edilmiş, lazımi tərzdə eyniləşdirilmiş məhsulun konkret standarta və ya digər normativ sənədə uyğun olduğunu göstərən sənəddir. Ölkənin sertifikatlarının və uyğunluq nişanlarının xaricdə tanınmasını təmin etmək üçün sertifikatlaşdırma üzrə qaydalar və tövsiyələr İSO və BEK beynəlxalq təşkilatlarının rəhbərlik sənəd lərinə, İSO 9000 və İSO 10000 seriyalı beynəlxalq standartlarda, EN 45000 və EN 29000 seriyalı Avropa standartlarında, digər beynəlxalq və regional təşkilatların nor mativ sənədlərində şərh edilmiş beynəlxalq qaydalara uyğun qurulmalıdır. Xa rici sertifikatlaşdırma orqanlarının və sınaq laboratoriyalarının akkreditləşdiril mə sinin, həmçinin xarici ölkələrin sertifıkatlarının və uyğunluq nişanlarının bizim ölkədə (uyğun olaraq bizim ölkəninkinin xaricdə) tanınması ikitərəfli və çoxtərəfli sazişlər əsasında həyata keçirilir. Hər bir dövlətdə sertifikatlaşdırma üzrə milli orqan vardır. Bizim respublikada bu fəaliyyət sahəsində xüsusi səlahiyyəti olan orqan Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Agentliyidir. Bu Agentliyə aşağıdakı əsas funksiyalar həvalə edilmişdir:
Sertifıkatlaşdırma sisteminin strukturuna milli sertifikatlaşdırma orqanı, serti fikatlaşdırma üzrə beynəlxalq təşkilatlar, konkret (həmcins) məhsulların serti fi kat laşdırılması üzrə orqanlar, akkreditləşdirilmiş sınaq mərkəzləri (laboratori ya la rı), istehsalçı müəssisələr və məhsulun tədarükçüləri daxildir. Sertifikatlaşdırmanı apa ran zaman iştirakçı tərəflər bir qayda olaraq istehsalçıların, tədarükçülərin (bi rinci tə rəf); alıcıların, istehlakçıların (ikinci tərəf); sertifikatlaşdırmada iştirak edən tə rəf lərdən asılı olmayan orqanların (üçüncü tərəf) maraqlarını təmsil edirlər. Sertifi kat laşdırmada iştirak edən hər bir tərəf kommersiya sirri olan informasiyanın məx fi liyini təmin etməlidir. Məhsulların və xidmətlərin sertifikatlaşdırılması könüllü və məcburi ola bilər. Könüllü sertifikatlaşdırma o obyektlər üçün aparılır ki, onlar ölkənin qanunverici aktlarına uyğun olaraq məcburi sertifikatlaşdırmaya məruz qalmır. Bu cür sertifi kat laşdırma hüquqi şəxslərin və vətəndaşların təşəbbüsü ilə sifarişçi və sertifıkat- laş dırma üzrə orqan arasında bağlanmış müqavilə əsasında aparılır. Könüllü serti fı katlaşdırmanı öz üzərinə könüllü sertifıkatlaşdırma orqanı funksiyasını götürmüş və sertifıkatlaşdırma sistemini və uyğunluq nişanını icra hakimiyyətinin xüsusi səlahiyyətli orqanında qeydiyyatdan keçirmiş hər bir hüquqi şəxs həyata keçirə bilər. Məcburi sertifikatlaşdırma orqanları da könüllü sertifıkatlaşdırmanı apara bilər. Bu, o zaman ola bilər ki, könüllü sertifıkatlaşdırma məcburi sertifıkat laş dır ma sisteminin qaydaları ilə nəzərdə tutulsun və könüllü sertifikatlaşdırmanın uy ğunluq nişanı qeydiyyatdan keçmiş olsun. Könüllü sertifıkatlaşdırma üzrə orqan işin aparılma qaydalarını müəyyənləşdirir. Sertifıkatlaşdırmanın aparılması üçün müqavib bağlanarkən sifarişçi bu işin aparılması haqqında lazımi informasiyanı ala bilər, həmçinin sertifıkatlaşdırmanın formasını təyin edə bilər. Könüllü sertifikatlaşdırma üzrə orqan funksiyasını üzərinə götürmüş hüquqi şəxs könüllü sertifıkatlaşdırma sisteminin strukturunu formalaşdırır, onun qayda la rı nı və uyğunluq nişanını məyyənləşdirir, sistemi və uyğunluq nişanını xüsusi sə la hiy yətli orqanda qeydiyyatdan keçirir, sertifıkatlaşdırma qaydaları haqqında si fa riş çiyə lazımi informasiya verir, bu sistemin reyestrini aparır. Bu hüquqi şəxs məh sulların və xidmətlərin sertifıkatlaşdırılması üzrə orqanın funksiyasını yerinə yetirir. Beləliklə, sertifıkatlaşdırma üçüncü tərəf vasitəsilə aparılır. Bu zaman isteh sal çı (icraçı) tərəfindən buraxılan məhsul (göstərilən xidmət) yoxlanılır, qiymətlən di rilir və həmin məhsulun (xidmətin) normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uy ğun luğu təsdiqlənir. Sertifıkatlaşdırmaya bu cür yanaşma zamanı müxtəlif sınaq me todlarından istifadə edilə bilər. Odur ki, obyektiv nəticələr almaq üçün müasir cihaz və avadanlıqlarla, stendlərlə təchiz edilmiş sınaq laboratoriyaları (mərkəzləri) olmalıdır. Məhsulun sertifıkatlaşdırılması istehsalçıdan müəyyən xərclər tələb edir. Xari ci ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, bu işlərə çəkilən xərclər istehsalçı müəssisələrin bütün xərclərinin 1-2%-ni təşkil edir. Lakin müəssisələr tərəfindən sertifi katlaş dır manın tətbiqi bazar iqtisadiyyatı şəraitində müəyyən üstünlüklərə malikdir: daxili və xarici istehlakçıların məhsulun keyfıyyətinə inamını təmin edir; istehlakçı tərəfindən lazımı məhsulların seçilməsini yüngülləşdirir və sadələşdirir; istehlak çının məhsulun keyfiyyəti haqqında obyektiv informasiya almasını təmin edir; sertifıkatlaşdırılmamış məhsulun istehsalçısı ilə rəqabətdə uzun müddət müdafiə olunmağa kömək edir; analoji məhsulların idxalını azaldır; keyfiyyət səviyyəsinə uyğun olmayan məhsulların ölkəyə daxil olmasının qarşısını alır; NTS-lərdə daha proqressiv tələblər qoymaqla bu sənədlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün stimul yaradır; istehsalatın təşkilati-texniki səviyyəsinin yüksəldilməsinə kömək edir; elmi-texniki tərəqqinin sürətlənməsi üçün stimul yaradır. Üçüncü tərəf vasitəsilə məhsulun sertifıkatlaşdırmaya hazırlanması və sertifı kat laşdırılması üzrə yerinə yetirilən əməliyyatları bir neçə mərhələlər üzrə qruplaş dırmaq olar. Hazırlıq mərhələsi:
Sevtifikatlaşdırma mərhələsi:
Sertifikatlaşdırmadan sonrakı mərhələ:
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində ən vacib məsələlərdən biri KS-nin sertifıkatlaş dırılmasıdır. Burada xüsusi akkreditləşdirilmiş orqan tərəfindən sertifikatlaşdırılan sistemin standartların tələblərinə uyğunluğu yoxlanılır, qiymətləndirilir və təsdiqlənir. Sertifikatlaşdırılan sistemin uyğunluq standartı kimi dövlət, beynəlxalq (məsə lən, İSO 9000 seriyalı beynəlxalq standartlar) və ya digər xarici ölkələrin mil li standartları (kontraktların tələblərinə uyğun olaraq) istifadə oluna bilər. KS-nin serti fıkatlaşdırılmasında əsas məqsəd məhsulun istehlakçılarının etibarını qazan maq və müəssisənin bazarda imicinin yüksəldilməsidir ki, bu da ixrac imkanlarını genişləndirməyə, yeni sifarişçiləri cəlb etməyə və məhsulun satış həcmini artır mağa imkan verir. KS-nin sertifikatlaşdırılması prosesində müəyyən prinsipləri realizə etmək lazımdır. Sistemin sertifikatlaşdırılmasını aşağıdakı əsasverici prinsiplərə görə aparmaq məqsədəuyğundur: 1. Məqsədli istiqamətlilik prinsipi, yəni məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi (MKİ) sistemlərinin konkret məqsədlə sertifikatlaşdırılmasının zəruriliyi, məsələn müəssisənin dünya bazarının müəyyən seqmentinə çıxması. Bu halda həmin regi onda daha nüfuzlu xarici sertifikatlaşdırma orqanını seçmək çox vacibdir. Bu məq sədə nail olmaq üçün sistemin sertifikatlaşdırılmasının ancaq ölkənin sertifikat laş dırma orqanı vasitəsilə həyata keçirilməsi kifayət deyildir. Beləki, xarici sertifikat- laşdırma nəticəsində alınmış sertifikat daha nüfuzlu sayılır və böyük üstünlüklərə malikdir. 2. Obyektivlilik prinsipi, yəni KS-lərinin sertifikatlaşdırılması zamanı onların yoxlanması və qiymətləndirilməsi səriştəli, yüksək peşəhazırlığına malik və qeyri-asılı orqanlar tərəfindən həyata keçirilməlidir. 3. Məxvilik prinsipi, yəni sertifikatlaşdırma üzrə orqan və onun əməkdaşları məhsulu göndərən təşkilatla qarşılıqlı əlaqə nəticəsində aldıqları informasiyanın məxviliyini təmin etməlidirlər. Bu məsələlər sertifikatlaşdırma üzrə orqan və sifa riş çinin rəsmi sazişinin predmeti ola bilər. 4. Sertifıkatlaşdırma üzrə orqana işin dəyərinin əvvəlcədən ödənilməsi prinsipi. 5. KS-lərinin uyğunluq tələblərinin (milli, beynəlxalq standartların və digər normativ sənədlərin tələblərinin) kifayət qədər ödənilməsi prinsipi. İstehlakçının istehsalçı ilə sazişinə görə sistemə qoyulan tələblər dəqiqləşdirilə və dəyişdirilə bilər. KS-lərinin sertifikatlaşdırılması üzrə aparılan işlərin tərkib hissəsi onların yox lanmasıdır. Yoxlama KS-nin və məhsulun sertifikatlaşdırılmasının ümumi pro seduruna daxil ola bilər. Bununla yanaşı, yoxlama ancaq KS-nin sertifikatlaş dı rıl ması və ya məhsulun sertifikatlaşdırılması məqsədilə yox, həm də digər məqsədlər üçün aparıla bilər: sistemin fəaliyyətinin səmərəliliyinin təyin edilməsi; yarışlarda və müsabiqələrdə yer tutmaq üçün, mükafatlandırmaq üçün KS-nin kriterlərə uy ğun luğa qiymətləndirilməsi və sistemin təkmilləşdirilməsi istiqamətlərinin təyin edilməsi; kontraktın bağlanması üçün məhsulun istehsalçısınm KS-nin ilkin qiymətləndirilməsi, həmçinin bağlanmış kontraktın yerinə yetirilməsi prosesində məhsul istehsalçısının qiymətləndirilməsi; KS-nin vəziyyətinin müəyyən standart ların tələblərinə uyğunluğunun təyin edilməsi. Yoxlamalar planlı (məhsulun istehlakçılarının və ya istehsalçılarının sifarişinə görə), cari (məmulatın konstruksiyasının və ya KS-nin dəyişməsi ilə əlaqədar) və ya növbədənkənar (KS-nə nəzarətin zəruriliyi ilə bağlı) ola bilər. Yoxlamaların nəticələrinə görə KS-nin qiymətləndirilməsi məqsədə uyğun dur. Odur ki, yoxlamanın obyektiv aparılması və səmərəli idarəetmənin təşkili üçün müəssisənin rəhbərliyi sistemin sənədləşdirilmiş elementlərinə malik olma lıdır. Bu zaman sistemin sənədləşdirilmiş elementlərinin müvafiq standartların tələblərinə uyğunluğu, məhsulun keyfıyyət göstəricilərinin qoyulmuş tələblərə uy ğun luğu, istehsalatın və məhsulun keyfiyyətinin idarə edilməsi (MKİ) sistemlərinin lazımı keyfıyyət səviyyəli məhsul istehsal etmək üçün yararlılığı yoxlanılır. KS-nin sertifıkatlaşdırılması zamanı görülən işləri iki mərhələ üzrə qrup laşdırmaq olar:
Birinci mərhələdə KS-i və onun sənədləri müəssisə tərəfindən sertifikat laş dır ma üçün hazırlanır, sertifikatlaşdırmanı aparmaq üçün sifariş verilir, sertifıkat laş dır ma üzrə orqan tərəfindən sistemin ilkin yoxlanması və qiymətləndirilməsi aparılır, müəssisə və sertifikatlaşdırma üzrə orqan arasında KS-nin sertifıkatlaş dı rıl ması üçün müqavilə imzalanır. İkinci mərhələdə KS-i müəssisə tərəfindən son yoxlama üçün hazırlanır, ser ti fikatlaşdırma üzrə orqan tərəfindən son yoxlamanın proqramı tərtib edilir, KS-nin müəssisədə təşkili üzrə ilkin müşavirə keçirilir (müəssisə və ya sertifikatlaşdırma üzrə orqan tərəfindən), KS-nin yoxlanması aparılır (sertifikatlaşdırma üzrə orqan və ya müəssisə tərəfindən), yoxlamanın nəticələrinə görə ilkin nəticə və təkliflər hazırlanır (sertifikatlaşdırma üzrə orqan tərəfindən), sertifikatlaşdırma üzrə orqan və ya müəssisə tərəfindən yekun müşavirə keçirilir, KS-nin müəssisədə yoxlanması barədə hesabat tərtib edilir. Müsbət qərar qəbul edildiyi halda sertifıkatlaşdırma üzrə orqan KS-nə sertifikat verir. 2.2. Keyfiyyətin idarə edilməsinin sənədli təminatı Keyfiyyət sisteminin, onun elementlərinin, tələblərin, müddəaların, funksiyaların bölüşdürülməsinin, məsuliy yət, hüquq və vəzifələrin, bölmələrin qarşılıqlı əlaqələrinin və s. yaradılması və is ti fadəsi sistemli idarəetmə prinsiplərinə və İSO beynəlxalq standartlarına uyğun olaraq sənədləşdirilməlidir. Bu sənədli kompleksin yaradılmasının metodiki əsasını bazar konsepsiyasının xüsusiyyətlərini əks etdirən reqlamentləşdirmə (standart- laş dırma, unifikasiya) və planlaşdırma təşkil edir. Bu o deməkdir ki, keyfıyyətin yük səldilməsi və təmin edilməsi sahəsində məqsəd və fəaliyyət istehlakçıların tə ləb lərinə və bazarın təkliflərinə, həmçinin bağlanmış kontraktlara uyğun təyin edi lir. Bu kontraktlar bütün icraçıların keyfiyyətin təmin edilməsi sahəsində öz funk siyalarını dəqiq, texnologiyaya uyğun, səhvsiz yerinə yetirmələrini tələb edir. Bu nun üçün proqramda bu məqsədlərə nail olmanın resurs təminatı nəzərdə tutul malıdır. Beləliklə, KS-nin normativ-metodiki təminatı müxtəlif statuslu reqlament ləşdirici sənədlər kompleksinin yaradılmasını tələb edir. Bu kompleksə daxil olan sənədlərin keyfıyyətinə çox yüksək tələblər qoyulmalıdır. Burada informasiya dəqiq və məntiqi ardıcıllıqla yerləşdirilməli, şərh edilən məlumatlar isə qısa, konk ret, sadə və dəqiq olmalıdır. Müəssisə səviyyəsində KS-ni keyfıyyət sahəsindəki siyasət, müəssisə stan dart larının, texniki şərtlərin, rəhbərlik sənədlərinin, normativ-texniki və normativ-metodiki sənədlərin və keyfiyyət üzrə digər sənədlərin tələbləri əsasında qurmaq lazımdır. Bu sənədlər kompleksi KS-nin bütün elementlərinin və yarımsis tem lə ri nin qarşılıqlı əlaqələrini məhsulun həyat tsiklinin bütün mərhələlərində və idarəet mə səviyyələrində reqlamentləşdirməlidir. Sahə, sahələrarası, respublika, dövlət lər arası (MDB çərçivəsində) və beynəlxalq səviyyələrdə sənədlər kompleksi sahə, döv lət (AZS), dövlətlərarası (MDB dövlətləri üçün QOST) və beynəlxalq standart lara, həmçinin digər NTS-ə və NMS-ə (təlimatlar, metodikalar, rəhbərlik sənədləri və s.) əsaslana bilər. KS-i çərçivəsində realizə edilən menecmentin ən vacib tərkib hissələrindən biri keyfıyyət sahəsindəki siyasətdir. Ona görə də sistemin NTS-ləri içərisində bu sahədə hazırlanan sənəd birinci yerdə durmalıdır. Müəssisə səviyyəsində KS-nin bütün sənədlər kompleksini əsasverici, ümumi və xüsusi sənədlərə bölürlər. Əsasverici sənədlər müəssisədə istifadə olunan NTS və NMS-ə, keyfiyyət sahəsində işlənib hazırlanmış siyasətə uyğun olaraq bütöv lükdə KS-nin və onun ayrı-ayrı yarımsistemlərinin qurulma prinsiplərini, məzmu nunu və tətbiqi qaydalarını təyin etməlidir. Ümumi sənədlər ümumsistemli məsə lələri reqlamentləşdirir, məsələn, keyfıyyət üzrə müşavirələrin keçirilməsi, keyfiy yət qruplarının işinin təşkili və s. Xüsusi sənədlər sistemlərin (yarımsistemlərin) ayrı-ayrı funksiyalarının yerinə yetirilmə qaydalarını müəyyənləşdirir. Mahiyyətcə əsasverici və ümumsistemli sənədlər A səviyyəli sənədlər komp lek sini (İSO 10 013 beynəlxalq standarta görə), xüsusi sənədlər isə təyinatlarından asılı olaraq B və C səviyyəli sənədlər kompleksini təşkil etməlidir. B səviyyəli sə nəd lər ayrı-ayrı bölmələrin (yarımsistemlərin) fəaliyyətinə tələbləri təyin edir. C səviyyəli sənədlər keyfıyyətin təmin edilməsi proseslərinin qaydalarını təyin edən işçi sənədlərdir (prosedurlar, təlimatlar, texnoloji kartlar, formalar və s.). Bütün bu sənədlər kompleksi müəssisənin və müəyyən növ məhsulun xüsusiyvətlərini və spesifıkasını qarşılıqlı əlaqələndirməli, həmçinin KS-nin qoyduğu məqsədə çatmaq üçün lazımi məsələləri əhatə etməlidir. Öz təyinatına görə əsasverici müəssisə standartı (MS) aşağıdakı təxmini böl mə ləri özündə birləşdirə bilər: ümumi müddəalar; keyfıyyətin yüksəldilməsi və tə min edilməsi sahəsində siyasət, məqsəd və məsələlər; sistemin strukturu, per so nalı, sənədləri və işçi prosedurları; keyfıyyətin yüksəldilməsi və təmin edilməsinin, həm çinin sistemin fəaliyyətinin texniki-iqtisadi səmərəliliyi; sistemin fəaliyyətinin yoxlanması və səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi; rəhbərliyin məsuliyyəti və hü quq ları; əlavə (sistemin standartlarının, NTS və NMS-lərinin siyahısı; müəssisənin struktur bölmələri arasında keyfıyyətə ümumi rəhbərlik üzrə funksiyaların bölünməsi). Əsasverici MS əvəzinə keyfıyyət üzrə ümumi rəhbərlik sənədi işlənib hazır lana və tətbiq edilə bilər. Lakin iri müəssisələrin ayrı-ayrı struktur bölmələrində on la rın özlərinin keyfiyyət üzrə rəhbərlik sənədlərini yaratmaq məqsədəuyğundur. Bunula yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, keyfıyyət üzrə ümumi rəhbərlik sənədində olan informasiyanın tərkibini ciddi reqlamentləşdirmək mümkün deyildir. Burada bütün məsələlər qoyulmuş ənənələr nəzərə alınmaqla bilavasitə müəssisədə həll edilir. Keyfiyyət üzrə ümumi rəhbərlik aşağıdakıları özündə birləşdirə bilər: adı, ya yılma sahəsi və təsir dairəsi; mündəricat; müəssisə (təşkilat) haqqında giriş hissə və keyfiyyət üzrə rəhbərlik haqqında məlumatlar; terminlər və təyinlər; keyfiyyət sa həsində siyasət (ayrıca sənəd kimi tərtib edilə bilər); müəssisənin (təşkilatın) şərhi, məsuliyyəti və hüquqları; KS-i elementlərinin şərhi (sənədləşdirilmiş prosedurlara, tə limatlara və s. istinad etməklə); rəhbərlik sənədinin strukturunun və onun hər bir bölməsinin qısa şərhi; əlavə. Xarici təşkilatların keyfiyyət üzrə rəhbərlik sənədi adətən üç əsas bölmədən ibarət olur: 1) keyfıyyət siyasəti haqqında bəyanat; 2) KS-nin şərhi (sistemdə keyfiyyətin təmin edilməsi və təşkili sxemi, onların yerinə yetirilməsi üçün əsas funksiyalar və məsuliyyət); 3) keyfiyyətin təmin edilməsi üzrə prosedurların siyahısı. Zəruri hallarda rəhbərliyə əlavə kimi keyfiyyət üzrə plan hazırlana bilər. Bu planda keyfiyyət sisteminin elə elementləri və prosedurlar nəzərdə tutulur ki, onlarsız keçinmək mümkün deyildir. Prosedurlar hər bir keyfıyyət sisteminin ayrılmaz hissəsidir. Lakin xarici sə nədləşdirmədə prosedur dedikdə adətən istənilən NTS və NMS, o cümlədən prose durların özləri, standartlar, təlimatlar, müddəalar, alqoritmlər, funksional matrisalar və s. başa düşülür. Bizim ölkənin KS-lərində MS-larının geniş istifadə olunması məqsədəuyğundur. Bu kateqoriyalı standartların yaradılması və tətbiqi üzrə kifayət qədər təcrübə vardır. Bu cür standartların bizim ölkədə işlənib hazırlanmasının özünü doğrultmuş qaydaları mövcuddur. Bu prosedur qaydalar standartların işlənib hazırlanmasının aşağıdakı mərhələlərini nəzərdə tutur: 1) standartın işlənməsinin təşkili və texniki tapşırığın tərtib edilməsi; 2) standartın layihəsinin hazırlanması (birinci redaksiyasının) və onun rəyə göndərilməsi; 3) rəylərin təhlili, standartın layihəsinin son redaksiyasının işlənib hazırlanması və təsdiqlənməyə təqdim edilməsi; 4) standartın layihəsinin baxılması, təsdiqi və qeydiyyatı; 5) standartın nəşr edilməsi, onun geniş yayılması. Prosedurlar, bir qayda olaraq, müvəqqəti yaradılmış işçi qrupu tərəfindən işlənib hazırlanır. Bu qrupa o şəxslər daxil edilir ki, prosedurlar onlar üçün yaradılır, buraya həmçinin keyfıyyətin təşkili və idarə edilməsi üzrə mütəxəssislər daxil edilir. Onlardan biri bu qrupa başçılıq edir. İdarəetmə prosedurunun bölmələrinin tərkibi təxminən aşağıdakı kimi ola bilər: titul vərəqi və mündəricat; şərti işarələr və ixtisaslar; təyinatı; əməliyyatların şərhi; əlavə; ədəbiyyatın siyahısı; dəyişikliklərin qeydiyyat vərəqi. Xarici öikələrin təcrübəsinə görə prosedurun əsas bölmələri aşağıdakı şəkildə ola bilər: onların təyinatı və yayılma sahəsi; istinadlar (verilmiş proseduru yerinə yetirərkən istifadə olunan digər normativ sənədlərin siyahısı); təyinlər (terminlər və anlayışlar); şərhi; köməkçi sənədlər. KS-nin tərkibində digər NTS və NMS, məsələn, metodikalar, metodiki təlimatlar, qaydalar, TŞ, MS, dövlət və digər standartlar, texnoloji kartalar və s. fəaliyyət göstərə bilər. Burada əsas odur ki, məhsulun keyfıyyətinin və rəqabət qabiliyyətinin bütün kompleks məsələləri sənədlərdə öz əksini tapsın. 2.3. Keyfiyyətin idarə edilməsinin informasiya təminatı Keyfiyyətin sistemli idarə edilməsi kifayət qədər operativ xarakterli obyektiv informasiyanın olmasını tələb edir. Bunun üçün informasiya təminatı ilə əlaqədar olan funksiyaları yerinə yetirmək lazımdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində istehlakçılara lazım olan məhsulun keyfiy yə ti nin formalaşması və onun qorunub saxlanması proseslərində informasiyanın səmə rə liliyinin yüksəldilməsi prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Bu, bir tərəfdən elmi-tex ni ki tərəqqinin inkişafına, digər tərəfdən isə informasiyanın gücünə əsaslanan bir sıra amillərdən asılıdır. İnformasiyanın ənənəvi üsulla işlənməsi və axtarış for ma ları istehlakçını dəqiq və dolğun məlumatlarla təmin edə bilmədiyindən, buraxılan məhsulun yüksək texniki-iqtisadi göstəricilərinin əldə edilməsi mümkün deyildir. Bunun üçün əsas problemlər, o cümlədən keyfiyyət səviyyəsinin idarə edilməsi pro sesinin informasiya təminatı, informasiya sisteminin təkmilləşdirilməsi, infor ma siyanın yeni növ mənbələrindən istifadə edilməsinin təhlil üsulları həll edil məlidir. Demək lazımdır ki, bazar iqtisadiyyatı şəraitində keyfiyyətin idarə edilməsi üzrə informasiyaya müvafiq tələblər qoyulur. İlk əvvəl belə tələblərdən biri key fiy yət sistemində idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün informasiyanın olmasıdır. Göstərilənlərlə yanaşı, keyfiyyətin sistemli idarə edilməsinin sənədləşmə tə mi natına qoyulan tələblərə uyğun olaraq, baxılan informasiyaya açıqlıq, müna sib lik, uyğunluq, daxiletmənin birdəfəliyi və etibarlılıq kimi tələblər də qoyula bilər. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|