Maktabgacha ta`lim kafedrasi Sirtqi bo`lim 112-guruh talabasi Islomova Maftunaning tayyorlagan taqdimoti Mavzu: Kompyuter o`yinlarining ruhiy va jismoniy xatarlari

Maktabgacha ta`lim kafedrasi Sirtqi bo`lim 112-guruh talabasi Islomova Maftunaning tayyorlagan taqdimoti Mavzu: Kompyuter o`yinlarining ruhiy va jismoniy xatarlari

Virtual olam va manipulyatsiya. Virtual reallik, virtuallik (ing. virtual reality, virtual – borligicha, lot. virtus – potentsial, ehtimollik, energiya, kuch, shuningdek tasavvurdagi xayol) – kompyuter yordamida modellashtirish asosida foydalanuvchi sun’iy dunyoga cho‘mib, maxsus sensorli moslamalar orqali unda harakat qilish imkonini beradi. Bunda foydalanuvchining ko‘rish, eshitish, sezish va motorli sezgilari kompyuter tomonidan yaratiladigan imitatsiyasi bilan almashtiriladi. Virtual reallikning o‘zi nima, degan masalada asosan ikki yo‘nalish (gipoteza) shakllangan. Birinchisi virtual reallikni texnikaviy hodisa deb qarash bo‘lsa, ikkinchisi ruhiy xodisa deb hisoblashdir. Umuman, hozirgi davr falsafiy adabiyotlarida ko‘rsatilishicha, virtual reallik tushunchasining fanda, san’atda va amaliyotda keng tarqalishi, “o‘z-o‘zidan tashkillashuv”, “kooperatsiya effektlari”, “tasodifiy tashkillanishlar” va shular kabi boshqa tushunchalar orqali ifodalanadigan yangi ilmiy paradigmaning vujudga kelayotgani haqida gapirish imkoniyati vujudga kelayotganini bildiradi.

Kompyuter yoki uyali telefon o‘yinlari - birmuncha ziddiyatli hodisa. Uyda, o‘qish va hatto ish joyida ham berilib kompyuter o‘ynaydiganlar ko‘pchilikni tashkil etadi. Kompyuter yoki uyali telefon o‘yinlarini soatlab o‘ynash, ularga mukkasidan ketish aslo yaramaydi. Chunki virtual olam ajoyibotlarini haqiqiy hayotning quvonch va tashvishlaridan ustun bilish alal-oqibat shaxsning insoniylik qiyofasi yo‘qotilishiga olib keladi.

Olimlar kompyuterga tobelikni 4 bosqichga bo‘lishadi: birinchi moslashish, undan keyin tezda kirishish, insonning shaxsiy omillariga ta’siri, so‘nggi bosqichda insonlar kompyuter yoki uyali telefon o‘yinlarini hayotining ajralmas bir bo‘lagi sifatida ko‘radilar.

Hozir yoshlar ongiga ta’sir qilib, ular qalbiga o‘z buzg‘unchi g‘oyalarini singdirishni yoki ularni to‘g‘ri yo‘ldan ozdirishni maqsad qilgan kuchlar juda ko‘p. Bu holat oddiy kompyuter yoki uyali telefon o‘yinlaridan tortib, internet saytlari, ijtimoiy tarmoqlar, mobil aloqa dasturlarida ham ochiq ko‘zga tashlanadi. Yuzaki qaraganda, arzimas tuyuladigan bu harakatlar vaqt o‘tgan sari jiddiylashib, qat’iylashib boraveradi. Internet va kompyuter yoki uyali telefon o‘yinlari asiriga aylanish kasalligiga chalingan o‘smirlar hayotdan, ma’naviy qadriyatlardan tamoman uzilib, butunlay o‘yinlarga berilishi yoki ball yig‘ishga, qimorga va yutuq-sovg‘a olish kabi o‘tkinchi, qadrsiz ishlarga mukkasidan ketishi mumkin.

Bunday holatning belgilari, asosan, quyidagilarda ko‘rinadi: ˗ Bola kompyuterda va uyali telefonda band bo‘lishiga ajratilgan vaqt chegarasini buza boshlaydi. Undan uyali telefon yoki kompyuterni olib qo‘yish faqat janjal, yig‘i-sig’i bilan yakun topadi. ˗ Hamma uy ishlarini rad etadi. Hatto xonasini tozalash, kiyimini shkafga ilish kabi o‘zigagina tegishli bo‘lgan ishlarni bajarishdan ham bo‘yin tovlaydi. ˗ Yaqinlari, o‘rtoqlari bilan ko‘rishish, suhbatlashish va bayramlardan ham internetda o‘tirish, uyali telefon yoki kompyuterni afzal ko‘radi ˗ Hatto ovqatlanayotgan paytda ham uyali telefon yoki kompyuter va internetdan uzila olmaydi. ˗ Yangi virtual tanishuvlarga juda o‘ch bo‘lib qoladi. ˗ O‘qishi orqaga ketadi. Uy vazifalarini bajarmaydi, o‘qituvchilari uning orqada qolayotgani, beparvoligi va parishonxotirligidan shikoyat qila boshlaydilar. ˗ uyali telefon yoki kompyuterdan foydalanish, internetga kirish imkoni berilmasa, juda tajang va jizzaki bo‘lib qoladi. ˗ uyali telefon o’ynab turmasa, internetga ulanib turmasa, boshqa biror ish bilan shug‘ullanishni aslo xohlamaydi.

Juda ko‘p o‘yinlar odamlarni, hayvonlarni shafqatsizlarcha o‘ldirish, qon to‘kish sahnalari asosiga qurilgan. Bunday ayanchli lavhalar nafaqat yoshlarning, hatto yoshi kattalarning ongiga ham juda kuchli salbiy ta’sir ko‘rsatadi. "GTA", "Snayper" va "Qotil" kabi o‘yinlarga berilganlarning ba’zilari keyinchalik haqiqiy qotilga aylanishgani fikrimiz dalilidir. 2002-yili amerikalik Shon Villi ismli 21 yoshli yigit o‘zini o‘zi peshonasidan otib o‘ldirdi. Aniqlanishicha, u "EverQuest" nomli kompyuter o‘yiniga mukkasidan ketgan ekan. Uning o‘sha o‘yinda yutqazib, yig‘gan ballari va mukofotlaridan ajralganiga chidayolmay, o‘z joniga qasd qilgani ma’lum bo‘ldi. 2004-yili Buyuk Britaniyada 17 yoshli Uorren Leblan 14 yoshli Stefan Pakirning joniga qasd qildi. Sud jarayonida ayblanuvchi "Manhunt" kompyuter o‘yini ta’siriga tushib qolganini aytadi.