E.A.Klimov o’z ishlarida bu borada bir necha ta`riflarni ilgari suradi. Nisbat batafsil ta`rif quyidagicha “Kasb – jamiyat uchun zarur va qadriyatli soha bo’lib bunda insondan jismoniy va ruhiy kuch talab etadi” bu kuchlar unga sarflangan mehnat o’rniga yashashi va rivojlanishi uchun muhim vositalar omili sifatida namoyon bo’ladi.
E.A.Klimov o’z ishlarida bu borada bir necha ta`riflarni ilgari suradi. Nisbat batafsil ta`rif quyidagicha “Kasb – jamiyat uchun zarur va qadriyatli soha bo’lib bunda insondan jismoniy va ruhiy kuch talab etadi” bu kuchlar unga sarflangan mehnat o’rniga yashashi va rivojlanishi uchun muhim vositalar omili sifatida namoyon bo’ladi.
Bu ta`rifni yana to’ldirarkan, E.A.Klimov kasbga faoliyatning sifatli tarixiy rivojlanuvchi tizim va shaxsning o’zini namoyon etish sohasi deb ta`riflaydi. YAna bir ta`rifni keltiramiz. “jamiyat nuqtai nazaricha kasb bu kasbiy masalalar, kasbiy faoliyat shakllari va turlari, shaxsiy kasbiy xususiyatlari tizimi bo’lib, ular jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun muhim bo’lgan natija mas`uliyatlarni etkazishni ta`minlab berishi kerak bo’ladi” nisbatan tor ta`rifni esa V.G.Makushin keltiradi, kasb – bu shunday faoliyatki, uning yordamida shaxs jamiyat hayotida ishtirok etadi va uning yashashi uchun moddiy vositalar asosiy manbasi bo’lib xizmat qiladi.
Kasblarni psixologik tizimlashikasbga yo’naltirish ishlari uchun mo’ljallangan. Qayd etilganidek, kasblar olami juda keng bo’lib, unda 20 mingdan ortiq kasb va 40 minga yaqin mutaxassisliklar mavjud. Ularning turli belgilariga ko’ra tizimlash mumkin. Psixologik tizimlashning xususiyati shuki, bunda ijtimoiy – iqtisodiy va texnologik belgilardan voz kechiladi. Kasblarni psixologik tizimlashi kasbiy qiziqishlar, qobiliyatlar tashxisini ta`minlab berish lozim. SHunda kasblarni guruxlarga birlashtiruvchi psixologik muammosi kelib chiqadi. Asosiysi, kasblar tizimlashni shaxsini qoniqtiruvchisi kasb tanlashning, ya`ni kasbiy tanlovini engillashtiradi. Adabiyotlarni o’rganib chiqish, shaxs va kasb muvaffaqiyatligini ya`ni kasbiy layoqatni hisobga oluvchi belgilarga to’xtalib o’tish imkonini beradi. Bunda kasbni talab etuvchi shaxsning psixologik tuzilmalari muvaffaqiyatlanadi. SHu belgilarga ko’ra, aniq bir faoliyatni bajara oladigan shaxslardagi kasbiy tanlovni amalga oshirishi mumkin. Bunday yondashishi ko’pgina mehnat psixologlarida kuzatiladi. Bugungi tizimlashlarda bu belgilar nazarda tutilmaydi. Kasblarni tizimlashni muhim muammosi – bu kasbni tavsiflovchi ma`lumotlar to’plash usullaridir. Ularga kuzatish faoliyatini mustaqil bajarishi (mehnat metod), ishchilar bilan savol-javob, ish-joyidan kuzatuvchi, savol- javoblardan iborat. CHet elda qiziqishlar, shaxs qobiliyatlari va temperament xususiyatlarini hisobga olish asosida kasblarni tizimlashi keng tarqalgan. Avvalambor Dj.Xolland tomonidan 1966 yilda ishlab chiqarilgan kasblarni tizimlashishini ajratish mumkin. Uning mohiyati psixolog kontseptsiyasiga asoslangan bo’lib, ushbu kontseptsiya shaxs nazariyasini kasb tanlash nazariyasi bilan birlashtiradi.
Kasblarni psixologik tizimlashikasbga yo’naltirish ishlari uchun mo’ljallangan. Qayd etilganidek, kasblar olami juda keng bo’lib, unda 20 mingdan ortiq kasb va 40 minga yaqin mutaxassisliklar mavjud. Ularning turli belgilariga ko’ra tizimlash mumkin. Psixologik tizimlashning xususiyati shuki, bunda ijtimoiy – iqtisodiy va texnologik belgilardan voz kechiladi. Kasblarni psixologik tizimlashi kasbiy qiziqishlar, qobiliyatlar tashxisini ta`minlab berish lozim. SHunda kasblarni guruxlarga birlashtiruvchi psixologik muammosi kelib chiqadi. Asosiysi, kasblar tizimlashni shaxsini qoniqtiruvchisi kasb tanlashning, ya`ni kasbiy tanlovini engillashtiradi. Adabiyotlarni o’rganib chiqish, shaxs va kasb muvaffaqiyatligini ya`ni kasbiy layoqatni hisobga oluvchi belgilarga to’xtalib o’tish imkonini beradi. Bunda kasbni talab etuvchi shaxsning psixologik tuzilmalari muvaffaqiyatlanadi. SHu belgilarga ko’ra, aniq bir faoliyatni bajara oladigan shaxslardagi kasbiy tanlovni amalga oshirishi mumkin. Bunday yondashishi ko’pgina mehnat psixologlarida kuzatiladi. Bugungi tizimlashlarda bu belgilar nazarda tutilmaydi. Kasblarni tizimlashni muhim muammosi – bu kasbni tavsiflovchi ma`lumotlar to’plash usullaridir. Ularga kuzatish faoliyatini mustaqil bajarishi (mehnat metod), ishchilar bilan savol-javob, ish-joyidan kuzatuvchi, savol- javoblardan iborat. CHet elda qiziqishlar, shaxs qobiliyatlari va temperament xususiyatlarini hisobga olish asosida kasblarni tizimlashi keng tarqalgan. Avvalambor Dj.Xolland tomonidan 1966 yilda ishlab chiqarilgan kasblarni tizimlashishini ajratish mumkin. Uning mohiyati psixolog kontseptsiyasiga asoslangan bo’lib, ushbu kontseptsiya shaxs nazariyasini kasb tanlash nazariyasi bilan birlashtiradi.
