Kasb jamiyat uchun zarur va qadriyatli soha bo’lib bunda insondan jismoniy va ruhiy kuch talab etadi

Mashhur rus psixologi K.K.Platonov mutaxassisning kasbiy tayyorligi bu o’zining muayyan kasbiy faoliyatni bajarishga qodir va tayyorgarlik ko’rgan deb hisoblovchi va uni bajarishga intiluvchi shaxning sub`ektiv holatidir – deb hisoblangan. Mutaxassisning kasbiy tayyorligi murakkab ko’p darajali va ko’rinishli tizimli psixik shaklga ega bo’lib birinchi navbatda odamning shaxsiy ko’rinishi asosiy o’rin egallaydi. SHu bilan birga kasbiy tayyorgarlik mutaxassisda kerakli darajada jismoniy sog`likni kasbiy faoliyat uchun zarur bo’lgan jismoniy sifatlar shakllanganligi va rivojlanganligini talab qiladi. CHunki har qanday kasbiy faoliyat insoning qandaydir kuch jismoniy energiya sarflashini ko’zda tutadi. Mutaxassisning kasbiy tayyorgarligida ikkita o’zaro bog`liq bo’lgan tomonlarni ko’rsatish maqsadga muvofiq. Bu o’zaro bog`liq tomonlar psixologlar M.I.Dyachenko A.M.Stolyarenkolar tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib ular quyidagilardan iborat; 1.SHaxsning kasbiy faoliyatga dastlabki salohiyatli tayyorligi mutaxassisning bu tayyorligi quyidagilardan iborat bo’ladi ya`ni statik komponentlar kasbiy faoliyatning psixik asoslari, bilim, ko’nikma, malakalar kasb uchun muhim hisoblangan shaxsning sifatlari uning munosabati mazmun va qadriyatlari afzalliklari hamda umuman shaxsning zarur bo’lgan kasbiy imkoniyatlari darajasi; 2. SHaxsning kasbiy faoliyatga bevosita ayni vaqtdagi tayyorligi. Mutaxassisning kasbiy tayyorligining ushbu tomoni tezkorligi o’zgaruvchanligi, har qanday holat va sharoitda aniq masalalarni echish mutaxassisning ruhiy va jismoniy holati jamoadagi ma`naviy psixologik muhitga bog`liqligi bilan ifodalanadi. Mutaxassisning bevosita psixologik tayyorgarligi dastlabki tayrgarlikni faollashtirish natijasi sifatida ishtirok etadi. Mutaxassisning kasbiy faoliyatga dastlabki salohiyatli tayyorligi bevosita ayni vaqtdagi tayyorligining asosi hisblanadi. SHuning uchun mutaxassisni oliy o’quv yurtida tayyorlash unda kasbiy faoliyat uchun etarli bo’lgan sifatlarni shakllantirish lozim. Ba`zi vaqtlarda hatto kasbiy masalalarni hal etishga yaxshi tayyorgarlik ko’rgan mutaxassis ham zarur paytda kerakli faoliyat uchun tayyor bo’lmay qolishi mumkin, ya`ni kasbiy xulqi va faoliyatini ruhiy boshqarish etarli darajada bo’lmaydi. Bunday holatda faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirib bo’lmaydi yoki samarasiz bo’ladi. Ko’rinib turibdiki, mutaxassisning kasbiy tayyorligi unda kasbiy bilimdonlikni kerakli darajasini kasbiy mahoratini hamda o’zini boshqarish, o’zini kerakli faoliyatga yo’naltirishga o’zining kasbiy (ma`naviy shaxsiy va jismoniy) imkoniyatlarini hal etishga yo’naltira bilish qobiliyati mavjudligini nazarda tutadi.

• Mashhur rus psixologi K.K.Platonov mutaxassisning kasbiy tayyorligi bu o’zining muayyan kasbiy faoliyatni bajarishga qodir va tayyorgarlik ko’rgan deb hisoblovchi va uni bajarishga intiluvchi shaxning sub`ektiv holatidir – deb hisoblangan. Mutaxassisning kasbiy tayyorligi murakkab ko’p darajali va ko’rinishli tizimli psixik shaklga ega bo’lib birinchi navbatda odamning shaxsiy ko’rinishi asosiy o’rin egallaydi. SHu bilan birga kasbiy tayyorgarlik mutaxassisda kerakli darajada jismoniy sog`likni kasbiy faoliyat uchun zarur bo’lgan jismoniy sifatlar shakllanganligi va rivojlanganligini talab qiladi. CHunki har qanday kasbiy faoliyat insoning qandaydir kuch jismoniy energiya sarflashini ko’zda tutadi. Mutaxassisning kasbiy tayyorgarligida ikkita o’zaro bog`liq bo’lgan tomonlarni ko’rsatish maqsadga muvofiq. Bu o’zaro bog`liq tomonlar psixologlar M.I.Dyachenko A.M.Stolyarenkolar tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib ular quyidagilardan iborat; 1.SHaxsning kasbiy faoliyatga dastlabki salohiyatli tayyorligi mutaxassisning bu tayyorligi quyidagilardan iborat bo’ladi ya`ni statik komponentlar kasbiy faoliyatning psixik asoslari, bilim, ko’nikma, malakalar kasb uchun muhim hisoblangan shaxsning sifatlari uning munosabati mazmun va qadriyatlari afzalliklari hamda umuman shaxsning zarur bo’lgan kasbiy imkoniyatlari darajasi; 2. SHaxsning kasbiy faoliyatga bevosita ayni vaqtdagi tayyorligi. Mutaxassisning kasbiy tayyorligining ushbu tomoni tezkorligi o’zgaruvchanligi, har qanday holat va sharoitda aniq masalalarni echish mutaxassisning ruhiy va jismoniy holati jamoadagi ma`naviy psixologik muhitga bog`liqligi bilan ifodalanadi. Mutaxassisning bevosita psixologik tayyorgarligi dastlabki tayrgarlikni faollashtirish natijasi sifatida ishtirok etadi. Mutaxassisning kasbiy faoliyatga dastlabki salohiyatli tayyorligi bevosita ayni vaqtdagi tayyorligining asosi hisblanadi. SHuning uchun mutaxassisni oliy o’quv yurtida tayyorlash unda kasbiy faoliyat uchun etarli bo’lgan sifatlarni shakllantirish lozim. Ba`zi vaqtlarda hatto kasbiy masalalarni hal etishga yaxshi tayyorgarlik ko’rgan mutaxassis ham zarur paytda kerakli faoliyat uchun tayyor bo’lmay qolishi mumkin, ya`ni kasbiy xulqi va faoliyatini ruhiy boshqarish etarli darajada bo’lmaydi. Bunday holatda faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirib bo’lmaydi yoki samarasiz bo’ladi. Ko’rinib turibdiki, mutaxassisning kasbiy tayyorligi unda kasbiy bilimdonlikni kerakli darajasini kasbiy mahoratini hamda o’zini boshqarish, o’zini kerakli faoliyatga yo’naltirishga o’zining kasbiy (ma`naviy shaxsiy va jismoniy) imkoniyatlarini hal etishga yo’naltira bilish qobiliyati mavjudligini nazarda tutadi.