Ma’ruza matni pedagogika instituti Tarix fakulteti talabalari uchun “Tarix o'qitish metodikasi” fanini o’rganishda yordamchi ma’ruza matni bo’lib, unda mazkur fanning dolzarb muammolari yoritilgan

Metodika 
 – tarix o’qitish jarayoni, uning samaradorligi 
va sifatini oshirish maqsadida таdqiq etuvchi pedagogika 
fani sohasi 
O’qitishning asosiy 
omillari 
Metodikaning asosiy 
vazifasi – o’rgatish 
Maqsadlar (ta’limiy, 
tarbiyaviy, 
rivojlantiruvchi) 
Sinflar, 
mavzular,darslar 
bo’yicha maqsadlarni 
aniqlashtirish 
Mazmun
(tarixiy materialni 
saralash) 
Mazmunni maqsadlar 
va o’quvchilarning 
bilim imkoniyatlariga 
muvofiq tanlash 
Maqsadlar va bilim 
imkoniyatlarini 
hisobga olgan holda 
ta’lim usullari, shakl 
va vositalarini 
modellash. Ta’lim 
natijalarini dasturlash 
Ta’lim jarayonini tashkil 
etish (usullar, vositalar, 
metodlar) O’quvchilarning 
bilim imkoniyatlari. Ta’lim 
natijalari 
Metodika 
 – tarix o’qitish jarayoni, uning samaradorligi 
va sifatini oshirish maqsadida таdqiq etuvchi pedagogika 
fani sohasi 
S
A
V
O
L
L
A
R
G
A
 
J
A
V
O
B
L
A
R 

---

Tarix o’qitish jarayonining tarkibiy qismlari va ular o’rtasidagi aloqalar Tarix o’qitish 
jarayonining tarkibiy qismlari (maqsadi, mazmuni, o’qitishning metod va usullari, natijalari) 
o’rtasidagi qonuniyatli aloqalar quyidagicha namoyon bo’ladi: o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim
tizimida maqsadi, ta'lim-tarbiya vazifalarining muvaffaqiyatli amalga oshirilishi o’qitishning 
mazmuniga, g’oyaviy-siyosiy va nazariy jihatdan pishiq bo’lishiga bog’liq bo’lganidek, 
o’quvchilarning tarix kursini o’zlashtirish darajasi ham o’z navbatida o’qitishning o’rganiladigan 
mavzuning maqsadi, ta'lim-tarbiya vazifalari va mazmuniga mos keladigan ta'lim shakllari, 
o’qitish metod va usullari hamda vositalaridan qay darajada maqsadga muvofiq foydalana 
bilishiga bog’liqdir.
Shuningdek, o’qitishning natijalari ham o’qituvchining o’qitishdan ko’zlangan maqsadni, uning 
ta'lim-tarbiyaviy vazifalarini aniq belgilay olishiga, kursning mazmuniga mos tarzda amalga 
oshirishga yordam bera oladigan metod va usulllardan ilmiy asosda foydalana bilishiga 
bog’liqdir. Tarix o’qitish jarayoning tarkibiy qismlari o’rtasidagi bu o’zaro dialektik bog’lanish 
natijasida ular bir-biriga o’zluksiz ta'sir ko’rsatib boradi. Tarix o’qitishda ana shu qonuniyatlarga 
suyanmasdan, ularni e'tiborga olmasdan turib yaxshi natijaga erishib bo’lmaydi. 
Prof P.V.Gora tarix o’qitish metodikasi programmasi va lektsiya kursining ilmiy 
asoslariga bag’ishlangan ma'ruzasida o’rta ta'lim va o’rta maxsus ta'lim tizimida tarix ta'limi 
jarayonining umumiy qonuniyatlarini quyidagi sxemada ifodalab, ularning har qaysisiga izoh 
beradi. 
Tarix o’qitish deganda, tarixiy material vositasida o’quvchilarga bilim berish, ularni 
milliy istiqlol ruhida tarbiyalash va kamol toptirish vazifalarini amalga oshirish zarur bo’lgan 
jarayon, o’qituvchi va o’quvchilarning aqliy (ichki) hamda o’quv harakatlari (tashqi) jarayoni 
tushuniladi. 
Tarix kursining mazmuni deganda, birinchi galda tarix dasturida belgilab berilgan tarixiy 
bilimlar ko’lami, o’quv materiali: uning asl mazmuni, o’quvchilarning tarixiy materiallarni 
o’zlashtirish olgan bilimlaridan foydalana bilish sohasidagi o’quv usullari, ko’nikma va 
malakalari sistemasi, shu jumladan, ularni ilmiy tadqiq qilish ishlarining eng oddiy shakllarini 
egallashlari ko’zda tutiladi. 
Tarix o’qitishni tashkil qilish deganda, tarixni o’qitish va o’quvchilarning uni o’rganishni tashkil 
etish, ularning o’rganish faoliyatini o’qituvchilarning boshqarishiga yordam beradigan metod va 
metodik usullar, o’quvchilardagi mavjud bilimlarn ishga solish ularni ijodiy bilishga