Ehtiyojlarning o‘sib borish qonuni – Jamiyat ehtiyojlarining mikdoran ortib va sifat jihatdan takomillashib borishini bildiradi.
Ehtiyojlarning o‘sib borishini taqozo qiluvchi omillar: ● Aholining tabiiy o‘sishi - buning natijasida ehtiyojlar mikdoran ortib boradi; ● Fan-texnika taraqqiyoti va reklama. Uning ta'sirida kishilarda yangi tovarlarga ehtiyoj paydo bo‘lib, u sifat jihatdan takomillashib boradi.
Ehtiyojlarning usib borishiga qarshi ta'sir qiluvchi omillar: - Ishlab chiqarishning rivojlanish holati. - Iqtisodiy faollikning siklik ro‘y berishi. - Jamiyatdagi mavjud hukmron munosabatlar. - Favqulodda holatlar (urushlar, iqtisodiy tizimlar almashishi). - Tabiiy ofatlar (zilzila, suv toshqini va h.k.).
Extiyojlarga xos bulgan muhim xususiyat— turli ehtiyojlarning bir-birini taqozo qilishidir. Bu bir ehtiyojning boshqa bir ehtiyojni keltirib chiqarishini anglatadi. Masalan, kompyuterlarga paydo bo‘lgan ehtiyoj o‘z navbatida uni ishlatishni o‘rganish, xizmat kursatish, dastur tuzish kabilarga ehtiyojlarni keltirib chiqaradi.
Ehtiyojlarning turlari va tarkibi, ularning qondirilish darajasi. Ehtiyojlar bir qator mezonlar bo‘yicha turkumlanib tahlil qilinadi.
Qondirilish xarakteri va darajasiga ko‘ra: Jamoa yoki guruhlar darajasida qondiriladigan ehtiyojlar. Yakka yoki individual tarzda qondiriladigan ehtiyojlar Umumjamiyat miqyosida qondiriladigan ehtiyojlar Ehtiyojlarni qondirish vositalarining ashyoviy-buyum shakliga ko‘ra:
Moddiy ehtiyojlar —moddiy ko‘rinishga ega bo‘lib, kishilarning ular bilan ta'minlanishi hayot kechirishining birlamchi shartidir. Bular hayotiy zarur vositalarni (oziq-ovqat, turar-joy) va zebu-ziynat buyumlari (mebel, avtomobil, muzlatgich, televizor, dala hovli)ni o‘z ichiga oladi
Ijtimoiy ma'naviy va madaniy - maishiy ehtiyojlar —asosan xizmatlar shaklida qondirilib, insonning ahloqli, ma'naviy, madaniy va jismoniy kamol topishiga xizmat qiladi. Mehnat qilishga bo‘lgan ehtiyoj ham ijtimoiy ehtiyojning tarkibiy qismidir.
Ijtimoiy ma'naviy va madaniy - maishiy ehtiyojlar — asosan xizmatlar shaklida qondirilib, insonning ahloqli, ma'naviy, madaniy va jismoniy kamol topishiga xizmat qiladi. Mehnat qilishga bo‘lgan ehtiyoj ham ijtimoiy ehtiyojning tarkibiy qismidir.
