122.1. Balans hesab formasında tərtib edilir. Yekun gününədək on iki ay ərzində balans məbləği və dövriyyədən mədaxili müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi son məbləğdən yüksək olmayan hüquqi şəxslər aşağıda hərflərlə və Roma rəqəmləri ilə işarələnmiş bəndlərdəki aktivlərdə və passivlərdə verilən maddələri sonrakı bölgünü aparmadan yalnız ümumi məbləğdə göstərə bilərlər; tələb edilən ardıcıllıq gözlənilməlidir.
122.2. Balansın aktivlərinə aşağıdakılar daxil edilir:
A. Əsas kapital:
A.I. Qeyri-maddi əmlak obyektləri:
A.I.1. Konsessiyalar, əqli əmək nəticələrinin müdafiəsi hüquqları və oxşar hüquqlar və sərvətlər, habelə bu cür hüquqlar və sərvətlər üçün xüsusi icazələr (lisenziyalar);
A.I.2. Firmanın dəyəri;
A.I.3. Qeyri-maddi əmlak obyektləri üzrə icra edilmiş avans ödənişləri.
A.II. Əşya şəklində mayalar:
A.II.1. Torpaq sahələri və onlara bərabər hüquqlar və binalar, o cümlədən özgə torpaq sahələrindəki binalar;
A.II. 2. Texniki avadanlıq və maşınlar;
A.II. 3. Digər avadanlıq, firmanın ləvazimatı;
A.II. 4. Əşya şəklində mayalar və tikilməkdə olan avadanlıq üzrə icra edilmiş avans ödənişləri.
A.III. Maliyyə qoyuluşları:
A.III.1. İqtisadi cəhətdən bağlı firmalarda pay iştirakları;
A.III.2. Qiymətli kağızlar;
A.III.3. İqtisadi cəhətdən bağlı firmalara qoyuluşlar;
A.III.4. Digər qoyuluşlar.
B. Dövriyyə kapitalı:
B.I. Ehtiyatlar:
B.I.1. Xammal, yardımçı və iş materialları;
B.I.2. Yarımçıq məhsul, yarımçıq xidmətlər;
B.I.3. Hazır məhsul və mallar;
B.I.4. İcra edilmiş avans ödənişləri.
B.II .Tələblər və digər əmlak obyektləri:
B.II.1. Göndərmə və xidmətlər üzrə tələblər;
B.II.2. İqtisadi cəhətdən bağlı firmalara tələblər;
B.II.3. Digər əmlak obyektləri.
B.III. Qiymətli kağızlar.
B.IV. Çeklər, kassa nəqdiyyəsi və kredit idarələrindəki nağdsız vəsait.
C. Ardıcıl hesabat dövrləri arasında məsrəflərin və mədaxilin uçotuna hədd qoyan maddələr.
Ç. Yekun (balans məbləği).
122.3. Balansın passivlərinə aşağıdakılar daxil edilir:
A. Öz kapitalı:
A.I. Nizamnamə kapitalı (tam və kommandit ortaqlıqlarında və kooperativlərdə - onların üzvlərinin kapital hesablarındakı məbləğ);
A.II. Kapital ehtiyatı;
A.III. Mənfəətdən ehtiyata ayırmalar:
A.III.1. Qanun üzrə ehtiyat;
A.III.2. Nizamnamə üzrə ehtiyat;
A.III.3. Mənfəətdən ehtiyata digər ayırmalar;
A.III.4. Əvvəlki illərdən keçirilmiş mənfəət və ya keçirilmiş zərər;
A.III.5. İllik artıqlıq və ya illik əskiklik.
B. Ehtiyata ayırmalar:
B.1. Vergilərin ödənilməsi üçün ehtiyata ayırmalar;
B.2. Qeyri-müəyyən öhdəliklərin ödənilməsi üçün ehtiyata ayırmalar.
C. Öhdəliklər:
C.1. Borclar;
C.2. Kredit idarələri qarşısında öhdəliklər;
C.3. Sifarişlər üzrə alınmış avans ödənişləri;
C.4. Göndərmə və xidmətlər üzrə öhdəliklər;
C.5. Köçürmə veksellərinin ödənişə qəbul edilməsi və öz veksellərinin çıxarılması üzrə öhdəliklər;
C.6. İqtisadi cəhətdən bağlı firmalar qarşısında öhdəliklər;
C.7. Vergilər və sosial ayırmalar üzrə öhdəliklər;
C.8. Digər öhdəliklər.
Ç. Ardıcıl hesabat dövrləri arasında məsrəflərin və mədaxilin uçotuna hədd qoyan maddələr.
D. Yekun (balans məbləği).
122.4. Əgər hüquqi şəxsin göstərilən maddələrdən birinə aid edilə bilən əmlak obyektləri və ya öhdəlikləri yoxdursa, balansda həmin maddəni göstərməmək olar. Əgər əmlak obyekti və ya öhdəlik balansın bir neçə maddəsinə uyğun gəlirsə, onların başqa maddələrə də mənsub olması göstərildikləri maddədə qeyd edilir. Əvvəlki təsərrüfat ilinin sonuna aid müvafiq məbləğ balansda hər maddə üzrə ayrıca qrafada göstərilir.
122.5. Hüquqi şəxsin təsərrüfat fəaliyyətinin hərəkətə gətirilməsinə və genişləndirilməsinə çəkilən xərcləri, əgər onlardan balansda istifadə etmək mümkün deyilsə, aktivlərə balans subsidiyası kimi daxil etmək olar. "Təsərrüfat fəaliyyətinin hərəkətə gətirilməsi və genişləndirilməsi xərcləri" adlanan həmin maddə balansda əsas kapitalın qarşısında göstərilir və qoşmada izah edilir. Əgər belə maddələr balansda aktivlər üzrə göstərilirsə, mənfəət yalnız o halda bölüşdürülə bilər ki, bölgüdən sonra qalan və istənilən vaxt nağdlaşdırıla bilən mənfəətdən ehtiyata ayırmalar, keçirilmiş mənfəət əlavə edilməklə və keçirilmiş zərər çıxılmaqla qiymətləndirmə məbləğindən az olmasın.
122.6. Başqa firmalara qoyulan və həmin firmalarla yaranmış uzunmüddətli əlaqələr sayəsində hüquqi şəxsin öz fəaliyyətinə xidmət üçün nəzərdə tutulan paylar həmin firmalarda iştirak sayılır. Bu zaman həmin iştirakın qiymətli kağızlarla təsdiq edilib-edilmədiyi vacib deyildir. Şübhə olduqda səhmdar cəmiyyətlərinə qoyulan, nominal məbləğləri bütövlükdə həmin cəmiyyətin nominal kapitalının beşdə bir hissəsini təşkil edən paylar iştirak sayılır.
122.7. Hüquqi şəxsin üçüncü şəxslərə və ya iqtisadi cəhətdən bağlı firmalara uzun müddətə, lakin verildiyi andan ən azı iki il müddətinə verdiyi ssudalar qoyuluşlar sayılır. Qoyuluş kimi sənəddən sənədə keçirilmə üçün yalnız ssudanın verildiyi ilkin şərtləşdirilmiş müddət əsas götürülür.
122.8. Hüquqi şəxsin öhdəlikləri üzrə şəriklərin kreditorlar qarşısında məsuliyyətinə nizamnaməyə əsasən məhdudiyyət qoyan kapital göstərilmiş kapital sayılır. Göstərilmiş kapital üzrə verilməmiş mayalar aktivlərdə əsas kapital qarşısında ayrıca göstərilir və müvafiq surətdə adlandırılır; o cümlədən verilmiş mayalar qeyd edilir. Zərər nəticəsində öz kapitalı tükəndikdə və passivlərin aktivlərdən artıqlığı əmələ gəldikdə, həmin məbləğ balansın axırında aktivlərdə "öz kapitalı ilə ödənilməyən əskiklik" adı altında ayrıca göstərilir.
122.9. Kapital ehtiyatları kimi aşağıdakılar göstərilir:
122.9.1. Hüquqi şəxsin səhmləri buraxılarkən, yeni buraxılan səhmlər də daxil olmaqla, nominal məbləğdən artıq əldə edilən məbləğ;
122.9.2. hüquqi şəxsin səhmlərinin əldə edilməsi üçün konversiya və opsion borc istiqrazları buraxılarkən əldə edilən məbləğ;
122.9.3. öz səhmlərinə görə preferensiyalar üçün şəriklərin verdikləri əlavə ödənişlərin məbləği;
122.9.4. şəriklərin əldə etdikləri mayalara uyğun olaraq cəmiyyətin kapitalına qaytarılmaq hüququ olmadan verdikləri nominal məbləğdən yuxarı digər ödənişlərin məbləği.
122.10. Qanuni göstərişlərə, nizamnaməyə və ya şəriklərin müvafiq qərarına uyğun olaraq, illik artıqlıqdan tutulası vergiləri çıxmaqla ondan ehtiyata ayrılan məbləğlər mənfəətdən ehtiyata ayırmalar sayılır.
Maddə 123.Mənfəətin və zərərin hesabı
123.1. Mənfəətin və zərərin hesabı pilləli formada tərtib edilir. Bu zaman aşağıdakı maddələr göstərilən ardıcıllıqla ayrıca qeyd edilir:
123.1.1. dövriyyədən mədaxil;
123.1.2. hazır məhsulun və yarımçıq məhsulun mövcudluğunun artımı və ya azalması;
123.1.3. öz istehsalının kapitala çevrilmiş məhsulu;
123.1.4. ümumi balans;
123.1.5. xammala, yardımçı və iş materiallarına, mallar və xidmətlər əldə edilməsinə çəkilən xərclər;
123.1.6. əmək haqqı və sosial sığorta xərcləri;
123.1.7. əsas kapitalın qeyri-maddi əmlak obyektləri üzrə amortizasiya ayırmaları və təsərrüfat fəaliyyətinin hərəkətə gətirilməsinə çəkilən, aktivlər üzrə keçən xərclər;
123.1.8. digər istehsal məsrəfləri;
123.1.9. müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələri;
123.1.10. iqtisadi cəhətdən bağlı firmalar da daxil olmaqla, pay iştirakları üzrə gəlirlər;
123.1.11. əsas kapitalın qiymətli kağızları və qoyuluşlar üzrə gəlirlər;
123.1.12. digər faizlər və oxşar gəlirlər;
123.1.13. maliyyə qoyuluşları və dövriyyə kapitalının qiymətli kağızları üzrə amortizasiya ayırmaları;
123.1.14. faizlər və oxşar xərclər;
123.1.15. adi təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələri;
123.1.16. fövqəladə gəlirlər;
123.1.17. fövqəladə xərclər;
123.1.18. gəlirlərdən vergilər;
123.1.19. digər vergilər;
123.1.20. illik artıqlıq və ya illik əskiklik.
123.2. Əgər hüquqi şəxsin mənfəət və zərər hesabının maddələrindən birinə aid olan xərcləri və ya gəlirləri əmələ gəlməmişdirsə, bu maddəni göstərməmək olar. Əgər hüquqi şəxsin xərcləri və gəlirləri əvvəlki il üçün mənfəət və zərər hesabında eyni növlü xərclərin və gəlirlərin göstərildiyi maddədə göstərilmirsə, onda bu, həmin maddələrə aid məbləğ göstərilməklə mənfəət və zərər hesabında qeyd edilir və əgər söhbət hüquqi şəxsin təsərrüfat fəaliyyətinin nəticəsi üçün mühüm məbləğlərdən gedirsə, qoşmada izah olunur.
123.3. Kapital ehtiyatlarının və ya mənfəətdən ehtiyata ayrımaların artması və ya azalması mənfəət və ya zərər hesabında yalnız "illik artıqlıq" və ya "illik əskiklik" maddəsindən sonra göstərilir.
123.4. Mənfəət və zərər hesabının ayrı-ayrı maddələri üzrə göstərişlər.
123.4.1. dövriyyədən mədaxil - mədaxilin azalması (məsələn, bonus, güzəştlər) və dövriyyədən gəlir çıxılmaqla, hüquqi şəxsin adi təsərrüfat fəaliyyəti üçün səciyyəvi olan məmulatın və malların satılmasından və kirayəyə və ya icarəyə verilməsindən, habelə hüquqi şəxsin adi təsərrüfat fəaliyyəti üçün səciyyəvi olan xidmətlərin göstərilməsindən götürülən mədaxildir.
123.4.2. mövcudluqda dəyişmələr - ehtiyatların həm miqdarının, həm də dəyərinin dəyişməsidir; lakin yalnız hüquqi şəxsin adi amortizasiya ayırmalarından yüksək deyildirsə, amortizasiya ayırmalarıdır;
123.4.3. plandankənar amortizasiya ayrımaları, habelə amortizasiya ayırmaları müvafiq olaraq ayrılıqda göstərilir və ya qoşmada qeyd edilir. Zərərin keçməsi ilə əlaqədar olan və mənfəətin ayrılmasına dair müqaviləyə və ya mənfəətin bir hissəsinin ayrılmasına dair müqaviləyə əsasən alınmış gəlirlər və xərclər və ya köçürülmüş mənfəət müvafiq adlar altında ayrılıqda göstərilir;
123.4.4. "fövqəladə gəlirlər" və "fövqəladə xərclər" maddələrində hüquqi şəxsin adi təsərrüfat fəaliyyətindən kənarda əmələ gələn gəlirlər və xərclər göstərilir. Əgər göstərilmiş məbləğlər gəlirliyin xarakteristikası üçün böyük əhəmiyyət daşıyırsa, qoşmada həmin maddələrin məbləğinə və növünə aid izahat verilir. Yuxarıdakı müddəalar digər təsərrüfat ilinə aid olan gəlirlər və xərclər üçün də etibarlıdır;
123.4.5. Hüquqi şəxsin vergi ödəyicisi kimi ödədiyi və ya ödəməli olduğu məbləğlər vergilər kimi göstərilir.
Maddə 124.Hüquqi şəxsin illik balansına qoşma
124.1. Hüquqi şəxsin illik balansına əlavə olaraq qoşma tərtib edilir və bu qoşmada balansa dair izahatlar verilir. İllik balansın tərtibi zamanı istifadə edilmiş balanslaşdırma və qiymətləndirmə metodları hüquqi şəxsin əmlak vəziyyəti və gəlirliyi barəsində mümkün qədər dəqiq təsəvvür almaq üçün zəruri olan dərəcədə dolğun şərh edilir. Əvvəlki yekun balanslarında istifadə edilmiş balanslaşdırma və qiymətləndirmə metodlarından kənaraçıxmalar göstərilir və əsaslandırılır, habelə hüquqi şəxsin əmlak vəziyyətinə, maliyyə vəziyyətinə və gəlirliyinə onların təsiri səciyyələndirilir. Qoşmada borc kapitalı üzrə faizlərin alınıb-alınmadığı göstərilir. Plandankənar amortizasiya ayırmaları izah edilir və əsaslandırılır.
124.2. Veksellərin indossamenti və başqasına verilməsi üzrə, zaminlik üzrə, veksellərə və çeklərə, qarantiya müqavilələrinə dair zaminlik üzrə öhdəliklər, habelə özgə öhdəlikləri üzrə qarantiyalar verilməsi üçün məsuliyyət bağlılığı balansın passivlərində göstərilmədikdə qoşmada qeyd edilir; onlar bir məbləğ şəklində göstərilə bilər. Yuxarıdakı öhdəliklər və məsuliyyət bağlılığı onlara dair eyni dəyərli geri tələblər olduqda da göstərilir. Daha sonra balansda təmsil olunmayan digər maliyyə öhdəliklərinin ümumi miqdarı göstərilir; onlara sürəkli öhdəlik münasibətləri də aiddir, özü də müqavilənin ləğvinin növbəti müddətinədək hüquqi şəxsin xərclərinin dəyər qiyməti verilir.
124.3. Sonra qoşmada idarəetmə üçün cavabdeh olan bütün şəxslərin saxlanmasının ümumi məbləği (maaşlar, mənfəətdə iştirak, xərclərin əvəzinin ödənilməsi, sığorta ödənişləri, komisyon muzdları və hər cür əlavə haqlar), habelə müşahidə orqanları üzvlərinin əməyinin ödənilməsi göstərilməlidir. Bu ümumi məbləğlərə həmçinin saxlanmaya çəkilən, lakin ödənilməyən və başqa növ tələblərə çevrilən və ya başqa tələblərin artırılması üçün istifadə olunan ödənişlər daxil edilir. Təsərrüfat ili ərzində saxlanmaya sərf edilən ödənişlərdən başqa, təsərrüfat ili ərzində həyata keçirilsə də, hələlik heç bir illik balansda göstərilməmiş digər ödənişlər göstərilir. Əgər hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh şəxslər hüquqi şəxsin özü üçün fəaliyyətlərinə görə və ya qanuni təmsilçilər kimi və ya hüquqi şəxslə iqtisadi cəhətdən bağlı olan hüquqi şəxslərdən birinin qulluqçuları kimi fəaliyyətlərinə görə ödənişlər alırlarsa, bu məbləğlər ayrılıqda göstərilir. Daha sonra hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə bundan əvvəl cavabdeh olmuş şəxslərə ödənişlərin ümumi məbləğləri (peşman haqları (kompensasiyalar), pensiyalar, ailə başçısını itirməyə görə pensiyalar və oxşar xidmətlər) göstərilir. Əgər həmin şəxslər və ya onların ölümündən sonra qalan qohumları iqtisadi cəhətdən bağlı olan hüquqi şəxsdən də peşman haqları (kompensasiyalar) və ya pensiyalar alırlarsa, bunlar ayrılıqda göstərilir.
124.4. Bundan başqa, qoşmada, əgər hüquqi şəxs bu barədə xəbərdar edilmişdirsə, hüquqi şəxsdə iştirak payının mövcudluğu göstərilir; bu zaman payın kimə mənsub olduğu və hüquqi şəxsin göstərilən kapitalının dörddə bir hissəsindən çox olub-olmadığı və ya bir neçə şəxsin pay iştirakı olub-olmadığı göstərilir. Bundan başqa, ölkədə yerləşən iqtisadi cəhətdən bağlı hüquqi şəxslərlə hüquqi və işgüzar əlaqələr, habelə bu hüquqi şəxslərdə aparılan və hüquqi şəxsin vəziyyətinə mühüm təsir göstərə bilən ticarət əməliyyatları göstərilir.
124.5. Qoşma vicdanlı və icraçı hesabat prinsiplərinə uyğun gəlməlidir. Əgər ağlabatan kommersiya hesabına görə müfəssəl məlumatın göstərilməsi hüquqi şəxsə və ya iqtisadi cəhətdən bağlı hüquqi şəxsə mühüm zərər vura bilərsə, bu məlumat həmin zərərin vurula biləcəyinin ehtimal olunduğu dərəcədə göstərilməyə bilər. Əgər məlumatlar təsərrüfat fəaliyyəti sirrinin qorunması haqqında göstərişlərə əsasən açıqlanmırsa, qoşmada onların göstərilməli olduğu bənddə qeyd edilir ki, bu bəndin məlumatlarına müdafiə haqqında qeyd-şərt tətbiq edilmişdir.
124.6. Qoşmada hüquqi şəxsin işlərinin idarə olunmasına cavabdeh olan bütün şəxslərin və müşahidə orqanlarının bütün üzvlərinin, habelə təsərrüfat ilində və ya daha sonra çıxmış bütün şəxslərin soyadları və azı bir tam adı göstərilir. Hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslərin daxil olduğu orqanının sədri və müşahidə orqanının sədri özləri kimi göstərilir.
Maddə 125.İşlərin vəziyyəti haqqında hesabat
Həcmləri bu Məcəllənin 122.1-ci maddəsində göstərilənlərdən yüksək olan hüquqi şəxslər işlərin vəziyyəti haqqında hesabat tərtib etməlidirlər. Hesabatda ən azı illik hesabatın tərtib edildiyi ana qədər hüquqi şəxsin işlərinin gedişi və əmlak vəziyyəti əks etdirilməli, həm də elə əks etdirilməlidir ki, faktik vəziyyətə uyğun mənzərə əldə olunsun. İşlərin vəziyyəti haqqında hesabatda təsərrüfat ilinin sonunadək həyata keçirilmiş xüsusi əhəmiyyətli əməliyyatlar üzərində dayanılmalı, habelə hüquqi şəxsin cari ildə və imkan daxilində növbəti təsərrüfat ilində ehtimal edilən inkişafı göstərilməlidir.
Maddə 126.Audit
126.1. Bu Məcəllə ilə tələb edilən hallarda və ümumiyyətlə, həcmləri 122.1-ci maddədə göstərilənlərdən yüksək olan hər bir hüquqi şəxsin, qoşma da daxil olmaqla, illik balansı auditor tərəfindən yoxlanılmalıdır. Auditor yoxlamanın nəticələri haqqında yazılı hesabat tərtib etməlidir. Hesabatda mühasibat uçotunun, illik balansın və qoşmanın qanuni göstərişlərə uyğun gəlib-gəlmədiyi və hüquqi şəxsin qanuni təmsilçilərinin auditor tərəfindən tələb olunan izahatları və təsdiqləyici sənədləri təqdim edib-etmədikləri xüsusi qeyd olunmalıdır. Auditor hesabatı imzalayıb hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslərə təqdim etməlidir.
126.2. Əgər yoxlamanın yekun nəticəsinə görə heç bir irad yoxdursa, auditor bunu belə bir qeydlə təsdiq etməlidir: "Qulluq borcumla əlaqədar apardığım (apardığımız) yoxlama ilə müəyyənləşdirilmişdir ki, mühasibat uçotu və illik balans qanuni göstərişlərə və nizamnamənin müddəalarına uyğundur. Lazımi mühasibat uçotu baxımından illik balans hüquqi şəxsin əmlak, maliyyə vəziyyətinin və gəlirliyinin faktik münasibətlərə uyğun olan mənzərəsini yaradır". Əgər əlavə qeydlər edilməsi zəruridirsə, onda yoxlamanın məzmunu və təsdiqləyici qeydin mənası haqqında yanlış təəssürata yol verməmək üçün təsdiqləyici qeyd tamamlanır. Əgər iradlar vardırsa, auditor ya təsdiqləyici qeydi ixtisar edir, ya da ondan imtina edir.
126.3. Yoxlama aparılmadıqda illik balans qəbul edilmir. Əgər hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslər yoxlama haqqında hesabat onlara təqdim edildikdən sonra illik balansı və ya qoşmanı dəyişdirərlərsə, onda auditor illik balansı və qoşmanı, dəyişiklik bunu tələb edirsə, yoxlamalıdır. Auditor təsdiq haqqında öz qeydini və ya təsdiqləmədən imtina haqqında qeydini imzalayaraq olduğu yeri və tarixi göstərir. Təsdiqləmə haqqında qeyd və ya təsdiqləmədən imtina haqqında qeyd də yoxlama haqqında hesabata daxil edilir.
126.4. İllik balansın auditorunu hüquqi şəxsin üzvlərinin yığıncağı seçir. Auditor müvafiq surətdə yoxlamalı olduğu təsərrüfat ilinin sonunadək seçilir. Seçkidən dərhal sonra hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslər auditora yoxlama tapşırığı verməlidirlər.
126.5. Azərbaycan Respublikasında auditor fəaliyyəti ilə məşğul olmağa icazə almış müstəqil auditorlar və auditor təşkilatları auditor ola bilərlər. Birbaşa, dolayısı ilə və ya özgə əmlakının idarəçiləri kimi hüquqi şəxsdə payları olan və ya hüquqi şəxsin kitablarının tərtibi və ya yoxlanmalı olan illik balansının tutulması zamanı öz yoxlamasının çərçivəsindən kənara çıxan fəaliyyətdə iştirak etmiş şəxslər hüquqi şəxsin auditoru ola bilməzlər.
126.6. Auditor, onun assistentləri və təftiş firmasının yoxlamada iştirak edən təmsilçiləri auditi vicdanla və qərəzsiz aparmalı və sirri saxlamalıdırlar. Onlar iş zamanı özlərinə bəlli olan təsərrüfat fəaliyyəti sirrindən istifadə edə bilməzlər. Bilərəkdən və ya ehtiyatsızlıq üzündən öz vəzifələrini pozanlar bununla əlaqədar yaranan zərərin əvəzini hüquqi şəxsə ödəməyə borcludurlar.
Maddə 127.Hüquqi şəxslərin sənədlərinin saxlanılması
127.1. On il ərzində aşağıdakı sənədlər ayrılıqda saxlanılır.
127.1.1. təsərrüfat kitabları, inventar siyahıları, ilkin balanslar, yekun balansları, o cümlədən işlərin vəziyyəti haqqında hesabatlar; bu göstərilənlərə onların başa düşülməsi üçün zəruri olan bütün iş sərəncamları da aiddir;
127.1.2. daxil olmuş təsərrüfat yazışması və göndərilmiş təsərrüfat yazışmasının surətləri;
127.1.3. kitabdan kitaba keçirilmək üçün ilkin sənədlər (əsaslandırıcı mühasibat sənədləri).
127.2. Saxlanma müddəti müvafiq təsərrüfat kitabında sonuncu qeydiyyatın aparıldığı, inventar siyahısının tərtib edildiyi, ilkin və ya illik balansın qəbul edildiyi, təsərrüfat məktubunun alındığı və ya göndərildiyi və ya əsaslandırıcı sənədin yaradıldığı təqvim ilinin sonundan başlanır.
Maddə 128.Hüquqi şəxsin sənədlərinin təqdim edilməsi
128.1. Təsərrüfat kitablarının tərtibi, inventar siyahısının, habelə illik balansın tutulması ilə əlaqədar hüquqi şəxsin icra etməli olduğu bütün vəzifələri hüquqi şəxsin qanuni təmsilçiləri icra etməlidirlər. Əgər bunun üçün bir neçə şəxs cavabdehdirsə, onlardan hər biri birinci cümlədən irəli gələnləri icra etməyə borcludur.
128.2. Hüquqi mübahisələr olduqda məhkəmə ərizəyə əsasən və ya öz mülahizəsi ilə tərəflərdən birinin bu Məcəllənin 127.1.1, 127.1.2 və 127.1.3-cü maddələrində göstərilmiş sənədlərinin təqdim olunmasını tələb edə bilərlər. Hüquqi mübahisədə belə sənədlər təqdim edildikdə onların məzmununa, əgər bu, mübahisə predmetinə toxunursa, tərəfləri cəlb etməklə baxılır və zərurət olduqda çıxarışlar edilir. Kitabların qalan məzmunu məhkəmə qarşısında onların lazımınca tərtib edilib-edilmədiyinin yoxlanılması üçün zəruri olan dərəcədə açılır. Əmlak mübahisələri, o cümlədən vərəsəlik və əmlak bölgüsü haqqında işlər zamanı məhkəmə ticarət kitablarının tam məzmunu ilə tanış olmaq üçün onların təqdim olunması barədə sərəncam verə bilər.
KM1 Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 133.1-ci maddəsi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 58, 59-cu maddələrinə və 71-ci maddəsinin II hissəsinə uyğun olmadığına görə qüvvədən düşmüş hesab edilmişdir.
24 iyun 2005-ci il 949-IIQD nömrəli "Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin təsdiq edilməsi, qüvvəyə minməsi və bununla bağlı hüquqi tənzimləmə məsələləri haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa və həmin qanunla təsdiq edilmiş Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik toplusu, 2005-ci il, № 8, maddə 693) ilə 4-cü fəslin 5-ci paraqrafı çıxarılmışdır. Paraqrafın əvvəlki redaksiyasında deyilirdi:
