Medenî”; “şehirli, şehre ait, şehre özgü

Müslümanlar arasında gelişen sanatlar:

Tezhib, hüsn-i hat, minyatür, musikî ve mimarîdir.

Müslümanlar arasında gelişmeyen sanatlar:

Resim ve heykelcilik.
Müslümanlar Arasında Gelişen Sanat Dalları:

1. Tezhip:

El yazması kitapların sayfalarına, hat levhalarına, tuğraların üst taraflarına, ferman ve hilye-i şeriflere altın tozu ve boya ile yapılan her türlü bezemeye tezhib denilmiştir. Tezhibin en önemli malzemesi altındır. Altınla süslemek anlamına gelen tezhib sanatkârına müzehhib, tezhiblenmiş esere de müzehheb denilmiştir.

Tezhib, en çok Kur’an yazmalarında kullanılmıştır. Özellikle ayetleri birbirinden ayırmak için kullanılan küçük yıldızlar, çiçek öğeleri ve secde ayetlerini belirtmek için kullanılan gül biçimli süsler göze çok çarpmaktadır. Şekil olarak tezhipte en çok çiçek ve yaprak öğeleri kullanılmıştır. Asma yaprağı, yıldız çiçeği, nilüfer, gül, lale gibi çiçekler son derece ince ve zarif bir işçilikle işlenmiştir.⁶⁸

İslam tezhip sanatının gelişmesinde bütün Müslümanların katkıları vardır. Ancak Türklerin bu alanda yaptıkları büyük ve önemli başarıları unutulmamalıdır. Tezhibin İslam dünyasında yayılmasında Uygur sanatkârlarının büyük rolü olmuştur.⁶⁹

Tezhip zirvesini Osmanlılarda yapmıştır. Osmanlı sanatçıları da XV-XVI. Yy.larda İran’la artan ilişkiler sonucunda eserlerinde Herat Okulu’nun birçok özelliğini uygulamışlar, yeni terkipler oluşturmuşlardır. Matbaanın Osmanlıya girmesi üzerine, tezhip sanatında gerileme başlamıştır. Elyazması eserlere rağbetin azalması bu sanatı da etkilemiştir.

Zengin bir tezhip geleneğine sahip olan Türkler daha çok hataî, rumî ve şukûfe adı verilen süslemeler yapmışlardır. Hataî Türkistan’da gelişen ve stilize yaprak ile çiçek motiflerinden oluşan Türk klasik tezhip üslubudur. Anadolu’da Selçuklular döneminde gelişen Rumî stilize hayvan motifleri ile kıvrım dalların birbirine girift olarak tanziminden oluşur. Şukûfe de XII. yy.da çiçeklerin gerçekçi bir anlayışla tanzimi, en çok düğün çiçeği, gül, karanfil, kadife, kiraz, narçiçeği, lale ve sümbül gibi motiflerden meydana gelmektedir. Türkler sadece altın yaldız ile yaptıkları tezhibe halkârî (altınla süsleme) adını vermişlerdir.