| Actitude dos poetas
1. Complicidade coa inercia editorial.
A parte das consideracións feitas sobre a política editorial e a connivencia dalgúns creadores con ela, hai dous datos que complementan este acrisolamento ós moldes que aquela impón:
A. as iniciativas editoriais xurdidas de xeito exemplar como a cooperativa poética de Letras de Cal, que terminará esmorecendo precisamente por reproducir os erros que no seu día motivaron a súa creación.
B. a sumisión ós premios e ós xurados. Ninguén dubida de que grande parte dos premios poéticos deste país -alomenos os máis apetecidos- están concedidos de antemán, ben por conveniencias persoais ou editoriais -caso este no que nada lle permite ó aspirante conceder ou amoldarse- ben por apetencias estéticas, caso este que motiva a total sumisión dalgúns poetas, xa que escriben para o premio en cuestión ou para os membros que han xulgar as obras. ¿Non semella empobrecedor? ¿Hai mellor proba que esta da pouca independencia dalgúns poetas e da influencia determinante que ten a crítica no devir da poesía que se está a facer hoxe en Galicia? Fagamos autocrítica.
2. Complicidade coa crítica canónica.
Eu sempre estudara que o canon era un concepto da teoría
literaria que se aplicaba a posteriori a xeito de parámetro de relectura e reordenación no tempo dunha obra literaria que se xulga á marxe dos condicionantes contextuais que a propiciaron. Mais no noso país semella que o proceso é o inverso: primeiro imponse un canon e logo aplícaselle ás obras editadas con posterioridade á súa aceptación.
¿Pero aceptación por quen? O canon tamén é un concepto ligado á colectividade lectora, á vida dunha obra literaria na rúa. ¿Non será que a crítica literaria en Galicia confunde os planos temporais? ¿Non se estarán implantando modelos foráneos de sistemas literarios asentados e con tradición a unha crítica que está por facerse, que está por desenvolver o seu potencial?
¿Non faría falta máis vontade de miras e menos pechazón aínda que só sexa porque para pechar as comportas do canon primeiro debera facilitarse a chegada de todas as augas que escorregan ata el?
Pois non, en vez de abrirse, a crítica prefire obstaculizar e propiciar o enfrontamento que os poetas inxenuamente escenifican entre poéticas e bandos político-literarios, o que ó meu ver desencadea un debilitamento do seu potencial. Lembro o caso da iniciativa de Letras de Cal como un bo xerme para fornecer a iniciativa poética, pero ¿é a súa desaparición unha escenificación do enfrontamento descrito?
Entre os poetas galegos ás veces semella que une máis a solución para un binomio ortográfico que a convicción na defensa común dunha literatura que non interesa fóra -e dentro daquel
xeito- ou simplemente se ignora seguramente porque non se fai
nada por coñecela e dignificala.
E por contra, dende dentro, estamos obsesionados con amorear o maior número de poetas nas antoloxías. ¿Para convencernos de que cantos máis mellor? Non creo que este sexa o mellor xeito de aplicar o canon prescrito.
E para rematar con isto, ás veces teño a sensación de que os poetas van por detrás dos críticos e as editoras, xa que escriben para xustificar tendencias como proceso inverso á ortodoxia na que o crítico precisa de marxes temporais para valorar as propostas dos autores e trazar as coordenadas que as expliquen.
3. Non entroncamento con outras tradicións, o que fai da poesía galega unha manifestación isolada a respecto doutras poesías do noso entorno -aínda que iniciativas cheas de ilusión como esta tendan pontes que ós que poden estreitalas non lles convén transitar- e que por iso mesmo se supón excepcional ó medrar sen referentes ou coordenadas inmanentes, isto é, ó non seguir un proceso natural de medra, afastado do onanismo acrítico que a alenta e a asfixia, sen que moitas veces o creador non sexa consciente dese paradoxo no que vive.
¿Débese isto á nosa adestrada sensiblidade de defensa ante a agresión cultural foránea? Isto en parte é o que explica que na poesía actual haxa autores que só atopan referentes na nosa tradición -inpedindo en grande medida a entrada de novidades e a renovación precisa- en voces ás veces esgotadas ou simplemente discretas polo alcance das súas obras.
4. Escasa autoesixencia á hora de publicar.
Este punto quizais sexa o que de xeito máis personalista nos pode afender. Mais só senón o vemos o través da autocrítica precisa que poida mellorar a situación actual da poesía en Galicia.
Debido á rede de complicidades e interdependencias das que xa falei, ás veces o poeta peca de ter presa por publicar para ser integrado e tido en conta no sistema literario que en apariencia vive un momento envexábel, de xeito que volvemos descubrir que o poeta vai un paso máis atrás que a crítica e as editoras, e que dalgún xeito escribe por encargo.
Ademais disto, no poeta galego percíbese ás veces unha complacencia inxenua no que escribe, actitude totalmente allea ó modelo tradicional de poeta insatisfeito e autodestructivo (ó estilo de Pessoa, Gottfried Benn ou na nosa tradición de Manuel Antonio e Luís Pimentel) que anda sempre á busca da palabra imposible, quizais pola magnificación na que cae a crítica ó recoñecer o seu valor.
Isto motiva que haxa autores que viven máis pendentes dos críticos que xulgan, antologan ou marxinan que de peneirar as súas obras. "Qué enfermedad la de esperar por los barcos del oro", sentenciaba o xoven poeta cubano Juan Carlos Valls na súa "Conversación con los maestros".
¿Desconfianza, interés malsán, busca dun éxito que aplicado ó poeta resulta sarcástico? Eu non coñezo ningún caso de crítico que soterrara a obra dun bo poeta, nin o caso dun bo poeta que
precisara dos críticos para que a súa obra perdurara.
A consecuencia deste entramado é o cultivo dunha poesía ás
veces demasiado superficial que, voltando a algo xa insinuado, dificilmente soporta a proba da traducción a outras linguas.
E emparentado con isto, ¿por que a nosa poesía de hoxe semella tan anodina? ¿Será consecuencia desta aparente complacencia e case que nulo compromiso e crítica social que traslocen as nosas letras cando ninguén dubida de que grande parte do país vive instalado no autoodio cultural e os poderes públicos fan o mínimo por remedialo? ¿Por que as únicas excepcións se expresan en clave irónica e satírica? ¿Quizais porque está todo perdido ou porque o poeta renunciou ó seu poder de convicción? Fagamos autocrítica.
Dostları ilə paylaş: |
