Mezolit (o’rta tosh) davri

51315795.

1. 
   
   O’zbek» atamasining kelib chiqishi.«O’zbek» atamasi va uning iste’molga kirib kelishi hamda keng yoyilishi xususida to’xtaladigan bo’lsak, aytish joizki, bu masala ham ma’lum ma’noda printsipial ahamiyatga molikdir. Negaki, bu nom zamirida butun bir halqning tarixiy kechmishi, taqdiri bilan bog’liq holatlar kuzatiladi. Sobiq sovet tarixshunosligida, shuningdek, ayrim qo’shni davlatlarning mualliflari qarashlarida ham «o’zbek» atamasini o’zbek halqining kelib chiqishi bilan atayin bog’lashga urinish hollari kuzatiladi. Bu esa mazkur nozik masalani chalkashlashtirish yoxud suvni loyqalatishdan boshqa narsa emas, albatta. Ma’lumki, xalqimizning «o’zbek» atamasi bilan nomlanishi XVI asr boshlariga to’g’ri keladi. Bu hol asosan yurtimiz hududlariga Dashti Qipchoqdan katta oqim sifatida kirib kelgan o’zbek degan umumiy nomni XV asrda qabul qilgan urug’lar va qabilalar hayoti bilan bog’liq yo’sinda yuz bergan. Ma’lum bo’lishicha, «O’zbek» iborasi XIII-XIV asrlarda yashab o’tgan o’sha davrning mashhur tarixchilari Juvayniy va Rashididin asarlarida ham uchraydi. Mashhur bobokalonimiz, buyuk alloma va davlat arbobi Mirzo Ulug’bekning «To’rt ulus tarixi» asarida ham «O’zbekiya», «O’zbeklar mamlakati» degan jumlalarga ko’zimiz tushadi. Bunda, bizning nazarimizda, Dashti Qipchoqda yashagan urug’, qabilalar yashagan joy, hudud nomlari ko’zda tutilgan bo’lsa kerak. : «O’zbek» so’zining tub ma’nosi – «o’z-o’ziga bek, xo’jayin, mustaqil». Nima bo’lganda ham «O’zbek» atamasini dastlab Dashti Qipchoqda yashovchi turkiy qabilalar qabul qilgan nom bo’lib, bu qavm, elatlarning yurtimizga o’rnashishi, tubjoy aholi odamlari bilan taqdiran qo’shilishi jarayonida «O’zbek» atamasi Turkistonda yashagan aholining umumiy nomiga aylanadi.
   
2. 
   
   Chig’atoy ulusida madaniy hayot. XIII asr ikkirchi yarm iva XIV asr birinchi yarmida xujalik iktisodiy xayotdagi siljishlar savdosotikning rivojlanishi, kolaversa, Chigatoy mugullarining tobora utrok xayotga moslasha borishi boskinchilik vaktida tanazzulga yuz tutgan madaniy xayotni i g nisbattan jonlanishiga sabab buldi.Avvalo shaxarsozlik Bilan boglik binokorlik va me’morchilik yulga kuyila boshlandi.Maxalliy diniy ullamolar va dunyoviy zodagonlar goxida m^gul zodagonlarining ba’zilari kurilish ishlariga xomiylik kila boshlashdi.Me’morchiikda aloxida urin tutib turgan ganchkorl i q gisht uymakorligi, koshinpazliq me’moriy xatto tli k kayta tiklandi.Movarounnaxr Xorazmda maxalliy binokorlar ishtirokida xonako, makbara, mayejid, Madrasa, Saroy, minoralar, kad kutara boshladi.Shu davrlarda barpo etilgan kupgina me’moriy obidalar u yoki bu kuriniыtda xozirgi kunlargacha yetib kelgan.Shubxasiz ChingizxonUrdalarining boskiki, Movarounnaxr va Xuroson ilm Fan adabiyot uchoklariga kata zarba bulib tushadi. XSh asr, XIV asr oxirlariga kadar mugullar kadami yetmagan yoxud ularning ta’siri kam bulgan. Dexli sultonligi Janubiy Eron, Kichik Osiyo kisman Suriya va Misrda ilm-fan ma’rifat, adabiyot tarakkiy eta boshlagan edi.Fakatgina XIV asr oxiri XV asr boshlariga kelibgina ma’rifat madaniyat o’choqlari yana Movarounnaxr va Xurosonga kuchadi.
   
3.