Mezolit (o’rta tosh) davri

Samarqand: kecha, bugun, ertaga. Samarkand dunyoning kadimgi odamlari istikomat kilib kelayotgan shaxarlaridan bin bulib Evropa va Xitoshyni boglovchi Buyuk ipak yu-lidagi savdo-sotik shaxarlaridan biri xisoblanadi. U mil.aw VIII asrda yirik shaxar shaklida vujudga kelgan. Samarkand shaxrining kadimgi uzani Afrosiyob shaxarchasi xisoblanadi. U 1220 yilgacha aynan shu erda faoliyat kursatgan- Mugul boskinchilari 1220 yilning martida bu shaxami vayron kilgach u kariyib xaroba xolida kolib ketadi. Amir Temur 1370-yili samarkandni uz sattanatnning poytaxti kilib taniagan. Afrosiyobni kayta tiklashdan kura Janubiy tomonidan yangi shaxar barpo kilishni makul kuradi. ilmiy tadkikotlar XX asming 50-yiIlaridan boshlangan. 219gektarmaydonni egallagan shaxar kadimda turtta mustaxkam mudofaa devorlari bilanurab olingan. 1970 yilda nishonlangan 2500 yillik sana shacharning eng kadimgi kismidan emas balki ikkinchi va turtincbi mudofaaa devorlari orasidan topilgan arxeologik datillar asositda belgildangan edi. Afrosiyobning eng kadimgi kismi yani birinchi mudofaaa devori ichidagi maydjonda kazishmalar XX asming 80-yillarida boshlangan bulib mustakillik yillarida Uzbekiston-Fransiya kushma xatkdro ekspeditsiyaning faoliyati tufayli bu erda keng kulamda tadkikot olib borildi. Tadkikotchilarning kursatishicha bu mudofaa devori lfta Osiyoda eng kadimiy bulib u eramizdan avvalgi IX- VIII asrlarga oiyazir. Topilgan ashyoviy dalillardan na'muna olinib Fransiya ilmiy tadkikotlar markaziga karashli Jiv Syur- Ivst shaxridagi radioktiv Iabarotoriyada tadkik kilindi.. Laborotoriyadagi taxlillar bu ashyolar bundan 2750 yil ilgari yaratilganligini kursatgan. SHu tarika Samarkandga 2750 yil ilgari asos solinganligi isbotlandi.


6565792.

1. 
   
   «Avesto» kitobida qadimiy davlatchilik tariximizga oid ma’lumotlar. O’z mazmuni, mohiyatiga ko’ra yakkaxudolik, insonparvarlik, mehrshafqat, mehnatsevarlik, yurtparvarlik g’oyalarini tarannum etib, odamzod ahlini bunyodkorlik, yaratuvchilikka undagan muqaddas «Avesto» olis tariximizning asl durdona asarlari sirasiga kiradi1. «Avesto» kitobi mil. av. so’nggi ming yillik boshlari va o’rtalarida yashagan hududimizdagi qadimgi xalqlarning o’ziga xos turmush tarzi, xo’jalik mashg’uloti, ijtimoiy-madaniy hayoti, urf-odatlari-yu, marosimlari haqida ma’lumot beruvchi muhim tarixiy manbadir. Yurtboshimiz uqtirganidek: «Eng mo’’tabar, qadimgi qo’lyozmamiz «Avesto»ning yaratilganligiga 3000 yil bo’lyapti. Bu nodir kitob bundan 30 asr muqaddam ikki daryo oralig’ida, mana shu zaminda umrguzaronlik qilgan ajdodlarimizning biz avlodlarga qoldirgan ma’naviy, tarixiy merosidir. «Avesto» ayni zamonda bu qadim o’lkada buyuk davlat, buyuk ma’naviyat, buyuk madaniyat bo’lganidan guvohlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni hech kim inkor eta olmaydi» . Modomiki, «Avesto» ona tariximizning muhim tarkibini tashkil etar ekan, bu noyob manba qachon, qaerda, kim tomonidan yaratilgan? Tarixiy manbalarni chuqur o’rganish, eng avvalo, «Avesto»da tilga olingan asosli jug’rofiy hududlar, yurtlar nomlarini, aholining mashg’ulot turlarini, urf-odatlarini, dafn marosimlarini sinchiklab o’rganish bu buyuk ta’limotning haqiqiy Vatani O’rta Osiyo o’lkasi, uning Xorazm vohasi ekanligini tasdiqlamoqda. «Avesto»da tilga olingan 16 ta yirik hududiy nomlarning ko’pchiligi ham O’rta Osiyoga taaluqlidir. Avval boshda «Avesto» 21 kitobdan iborat bo’lgan. Abu Rayhon Beruniyning «O’tmish xalqlardan qolgan yodgorliklar» kitobida ta’kidlanishicha, Eron podshohi Doro davrida «Avesto» to’liq holda 12 ming qora mol terisiga zarhal xarflar bilan bitilgan. Makedoniyalik Iskandarning Sharqqa istilosi davrida uning buyrug’i bilan zardo’shtiylik ibodatxonalari vayron qilinganidek, muqaddas «Avesto»ning 5 dan 3 qismi ham kuydirib yuborilgan.
   
2.