Mundarija: kirish 4 ibob ilk o`rta asrlarda vatanimizning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayoti 4

Mundarija:

KIRISH 4

IBOB ILK O`RTA ASRLARDA VATANIMIZNING IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOTI 4

l-§. YERGA EGALIK QILISH MUNOSABATLARI 4

Dehqonchilikdagi yutuqlar 5

Dehqonlar va ular xo`jaligidagi hayot 5

Qishloq jamoalarining tabaqalanishi 5

2-§. ILK O`RTA ASR DAVLATLARI 6

Xorazm davlati 6

Xioniylar daviati 6

Kidariylar davlati 6

3-§. EFTALIYLAR DAVRIDA IJTIMOIY-IQTISODIY VA MADANIY HAYOT 7

Xo`jalik hayoti 7

Yer egaligi 8

Savdo va pul muomalasi 8

Madaniy hayot 8

Til va madaniy aloqalar 8

4-§. o`RTA OSIYO XALQLARI TURK XOQONLIGI DAVRIDA 9

Xoqonlikning tashkil topishi 9

Eftaliylar davlatining qulashi 9

Turk xoqonligining boshqaruvi 9

Xokonlikning bo`linishi 10

Xoqonlik hududlari va boshqaruv 10

Ijtimoiy hayot 10

Xalq qo`zg`olonlar 11

6-§.MAHALLIY HOKIMLIKLARNING TASHKIL TOPISHI 11

Mahalliy hokimliklar 11

Toxariston 12

Choch va Iloq 12

Boshqaruv ma'muriyati 12

Shahar me'morchiligi 12

7-§. VI-VII ASRIARDA MADANIY Hayot 13

Yozuv 13

Diniy e'tiqodlar 13

San'at 14

Musiqa san'ati 14

IIBOB O`RTA OSIYONING ARABLAR TOMONIDAN FATH ETILISHI, UNING OQIBATLARI, XALQ OZODLIK QO`ZG`OLONLARI 14

8-§. ARABLARNING O`RTA OSIYONI FATH ETISHI 14

Islom dini 14

Movarounnahr tomon yurishlar 15

Movarounnahrning zabt etilishi 15

Sug`dyurishi 15

9§ MOVAROUNNAHR FATH ETILISHINING IQTISODIY VA MA`NAVIY OQIBATLARI 16

Iqtisodiy oqibatlar 16

Islomga da`vat etish 16

Aholini islomlashtirish yollari 16

Maxalliy madaniyatining poymol etilishi 17

10§ ARABLAR HUKMRONLIGIGA QARSHI XALQ HARAKATLARI 17

Qozg`olonning sabablari 17

11-§. ABBOSIYLAR DAVRIDA XUROSON VA MOVAROUNNAHR 18

Xalq noroziligming kuchayishi 18

12-§. "OQ KIYIMLIKLAR" Qo`Zg`OLONI 19

Oq kiyimliklar 19

Qo`zg`oloning boshlanishi 20

"Oq kiyimliklar"ning yengillishi 20

Qo`zg`olonning yengilish sabablari va oqibatlari 21

III BOB IX-Xlll ASR BOSHLARIDA MOVAROUNNAHR VA XUROSONDA MUSTAQIL DAVLATLARNING SHAKLLANISHI, Ui IMOIY-IQTISODIY VA SIYOSIY HAYOTI 21

13-§. ARAB HUKMRONLIGINING ZAIFLASHUVI, MUSTAQIL DAVLATLARMNG SHAKLLANA BOSHLASHI 21

Qarluqlar davlati 21

O`g`uzlar 21

Tohiriylar hokimiyatining barham topishi 22

14-§. SOMONIYLAR 22

Somoniylar hukmronligi 23

Buxoro. Ismoil Somoniy maqbarasi. 23

Somoniylarning boshqaruv tizimi 23

Islom dini rivoji 24

Mudofaa ishlari 24

15-§. SOMONIYLAR DAVRIDA IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOT 24

Qishloq xo`jaligi 24

Bog`dorchilik 24

chorvachilik 25

Hunarmandchilik 25

Konchilik 25

Pul 26

16-§. IX-X ASRLARDA YER-MULK MUNOSABATLARI. SOMONIYLAR SULOLASINING INQIROZI 26

Yer egaligining turlari 26

Somoniylar hokimiyatining inqirozi 26

17-§. QORAXONIYLAR DAVLATI VA MOVAROUNNAHR 27

Koraxoniylar davlatining tashkil topishi 27

Qoraxoniylarriing Movarounnahrga hujumi 27

Qoraxonlylar davlatining ikkiga ajralishi 28

Davlat boshqaruvi 28

18-§. XI-XII ASRLARDA IJTIMOIY-IQTISODIY HAYOT 28

Iqto yerlarining kengayishi 29

Shaharlar, savdo 29

Qoraxitoylar hujumi 29

Go`rxon - Qoraxitoylar davlatining hukmdori. 29

19-§. XORAZM DAVLATI VA UNING YUKSALISHI 30

Mustaqllik uchun kurash 30

Xorazmshohlar davlatining tashkil topishi 30

Ichki ziddiyatlar 30

IVBOB IX-XIII ASR BOSHLARIDA MADANIY HAYOT 31

20-§. O`RTA OSIYOLIK MUTAFAKKIRLAR, ILM-FAN RAVNAQI 31

Ahmad al-Farg`oniy 31

21-§. MOVAROUNNAHR VA XORAZMNING MADANIY HAYOTIDA YANGI DAVR (IX-Xffl ASR BOSHLARI) 32

Madaniy va ma`naviy uyg`onish 32

Abu Nasr Forobiy (873-950-yillarda yashab ijod qilgan) 33

Ibn Sino 33

Beruniy 33

Mahmud Zamaxshariy 34

Burhonuddin al-Marg`inoniy 34

22-§. ME'MORCHILIK, SAN'AT, MUSIQA VA DINIY E'TIQOD 34

Memo`rchilik va san`at 34

Turar joylar 35

Naqqoshlik va o`ymakorlik 35

Xattotiik 35

Musiqa san'ati 35

Din 35

Tasavvuf 36

23-§. ETNIK JARAYONLAR VA O`ZBEK XALQINING SHAKLLANISHI 36

Etnik jarayon 36

O`zbek xalqining shakllanishi 37

VBOB Mo`g`ULLAR ISTILOSI. VATANIMIZ XALQLARINING OZODLIK KURASHI 38

24-§. XORAZMSHOHLAR SALTANATI BILAN Mo`g`ULLAR DAVLATI o`RTASIDAGI MUNOSABATLAR 38

Mog`ullar davlati 38

O`zaro elchilik aloqalari 38

Munosabatlarning keskinlashuvi 39

25-§. CHINGIZXON BOSQINI 39

Horazmshoxning mudofaa rejasi 39

O`tror 40

Buxoro fojiasi 40

Samarqand jangi 40

Sidaryo bo`ylaridagi janglar 40

Temur malikning jasorati 41

26-§, XORAZMSHOHLAR DAVLATINING HALOKATI 41

Jalolitdin Manguberdining jasorati 42

27-§. CHIg`ATOY ULUSINING TASHKIL TOPISHI. MAHMUD TOROBIY Qo`Zg`OLONI 43

O`lkalarning taqsimlanishi 43

Chig`atoy ulusi 43

Soliq turlari 44

Mahmud Torobiy qo`zg`oloni 44

28-§. IJTIMOIY-IQTISODIY VA MADANIY HAYOTNING JONLANISHI 45

Ulug' xoqon. farmoni 45

Mas'udbekning pul islohoti 45

Kebekxon va uning islohotlari 45

Yer egaligi 46

Chig`atoy ulusining bo`linishi 46

Madaniy hayot 46

VI BOB AMIR TEMUR SALTANATI 47

29-§. AMIR TEMURMNG SIYOSIY KURASH MAYDONIGA KIRIB KELISHI 47

Siyosiy tarqoqlik 47

Amir Temurning yoshlik davri 47

Amir Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishi 48

Samarqand sarbodorlari 48

30-§. AMIR TEMUR - MARKAZLASHGAN DAVLAT ASOSUIISI 49

Amir Temurning hokimiyat tepasiga kelishi 49

Markazlashgan davlatning tashkil etilishi 49

31AMIR TEMURNING HARBIY YURISHLARI 50

Mamlakat , xavfsizligi yo`lida 50

Amir Temur va To`xtamish 50

Eron, Iroq, Shom, Hindistonga yurish 51

Anqara jangi 51

Amir Temurning Vatanimiz va jahon tarixida tutgan o`rni 51

32-§. AMIR TEMUR SALTANATIXING ALVMURIY VA HARBIY TUZILISHI 52

Saltanat boshqaruvi 52

Suvurg`ol yerlar 52

Qo`shin tuzilishi 53

Jangga kirish usuli 53

"Temur tuzuklari" 53

33-§. MAMLAKAT OBODONCHILIGI YO`LIDA 54

Shahar obodonchiligi 54

Samarqand davlat poytaxti 54

Hunarmandchilik 54

Amir Temur bog`lari 54

Ichki va tashqi savdo 55

34§ G`ARBIY YEVROPA DAVLATLARI BILAN ALOQALAR 55

Xalqaro-siyosiy vaziyat 55

Davlatlararo yozishmalar 56

Elchilik aloqalar 56

VII BOB. TEMURIYLAR DAVRIDA MAMLAKATNING IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOTI 57

35§ AMIR TEMUR VORISLARI o`RTASIDA TAXT UCHUN KURASH VA UNING OQIBATLARI 57

Taxt uchun kurash 57

Shohrux hokimiyatining qaror topishi 57

36§ ULUG`BEK - MA'RIFATPARVAR DAVLAT ARBOBI 58

Ulug`bek - Movarounnahr hukmdori 58

Harbiy yurishlar 58

Taxt uchun kurash 58

Ulug`bek fojiasi 59

37-§. TEMURIYLAR SALTANATINING INQIROZGA YUZ TUTISHI 59

Siyosiy beqarorlik 60

Parokandalik 60

Sulton Husayn va Alisher Navoiy 60

38-§. DEHQONCHILIK, YER EGALIGI MUNOSABATLARI 61

Dexqonchilik va chorvachilik 61

Yer egaligi 62

39§ HUNARMANDCHILIK VA SAVDO ALOQALARI 62

HUNARMANDCHILIK 62

Binokorchilik,o`ymakorligi yog`och 63

Savdo aloqalari 63

Pul muomalasi 64

Amir Temur va Temuriylar davri mis va kumush tangalari. 64

40§ ILM-FAN RAVNAQI 64

Ilm va fan markazlari 64

Ulug`bek madrasasi 1420-yilda ochilgan Samarqand madrasasi ikki qavatli, ellik hujrali bo`lgan. Har bir hujra uch xonaga: qaznoq (omborxona), yotoqxona va darsxonalarga bo`lingan. Madrasada yuzdan ortiq talaba istiqomat qilgan va ta'lim olgan. Madrasada o`sha zamonning iqtidorli olimlaridan mavlono Shamsiddin Muhammad Havofiy yetakchi mudarris bo`lgan. o`rta asrlarning mashhur olimlari Qozizoda Rumiy, g`iyosiddin Jamshid Koshoniy, Mirzo Ulug`bek va uning shogirdi Alouddin Ali Qushchilar turli fanlardan dars berganlar. Madrasa ochilgan kuni birinchi darsni Shamsiddin Muhammad Havofiy o`qigan, darsda tolibi ilmlardan to`qson nafari qatnashgan. Madrasada ilmi hay'at (astronomiya)dan darsni Qozizoda Rumiy bergan. Madrasada kamida 15-16 yil tahsil ko`rib, uning dasturi bo`yicha fanlarni to`la o`zlashtirgan va imtihonli saboqlarda o`z bilimini namoyish qila olgan tolibi ilmlarga sanad yozib berilgan. 65

Ulug`bek rasadxonasi 65

41§ MADANIY HAYOT 66

Kitob san`ati 66

Adabiyot 67