Mezolit (o’rta tosh) davri

2. Amir Temur davrida saltanatni boshqarish tizimi. Amir Temur qudratli saltanatni vujudga keltirar ekan uni omilkorlik bilan idora qilish, boshqaruv tizimini yanada takomillashtirib borishga ham alohida ahamiyat berdi. U o’zbek davlatchiligining Somoniylar, Qoraxoniylar, G’aznaviylar, Saljuqiylar, Xorazmshohlar davrida tarkib topib, rivojlanib borgan tizimi, tartib-qoidalari, huquqiy asoslarini yangi tarixiy davrning talab, ehtiyojlariga moslab yanada takomillashtirdi, ularga yangicha ruh, mazmun va sayqal berdi. Amir Temur dunyo tarixida birinchi bo’lib jamiyat ijtimoiy tarkibini 12 tabaqaga ajratib, ularning har birining alohida mavqei, manfaatlarini, shunga muvofiq keladigan davlat va jamiyatning o’zaro munosabatlarini belgilab bergan. Uning davrida boshqaruv ikki idoradan, ya’ni dargoh va vazirliklardan iborat bo’lgan. Dargoh tepasida oliy hukmdorning o’zi turgan. Mamlakat va davlat ahamiyatiga molik masalalar uning ko’rsatmasi bilan hal etilgan. Davlatning siyosiy boshqaruv tizimi Dargoh Harbiy vazir Mulkchilik va soliq ishlari vaziri Moliya vaziri Bosh vazir Xolisa (askarlar maoshi va oziq-ovqat ta’minoti bilan shug’ullanuvchi) Saroy vaziri Jibachi, Xazinachi, Bitikchi, Sozanda, Choparlar, Dorichi, Tabiblar, Munshilar, Bakovul, Qushchi, Bosh xojib, Dargoh faoliyatini boshqarish, uning vazirliklari, mahalliy hokimiyat idoralari va umuman saltanatda kechayotgan jarayonlar bilan bog’liq ishlar oliy devon zimmasida bo’lgan. Oliy devonda har kuni 4 vazir, ya’ni ijroiya idoralari nomidan bosh vazir, harbiy vazir, mulkchilik va soliq ishlari vaziri, moliya vaziri hozir bo’lib, o’ziga xos ravishda hukmdorga hisob berib turgan.
3. Jadidlar harakatining yuzaga kelishi va uning atoqli vakillari XIX asr oxnri - XX asming boshlarida siyosiy, madaniy, iktisodiy jixatdan inkiroz xolatiga tushib kolgan mustamlaka tufayli rivojlanishi past darajada bulgan ulkada Turkiston ziyolilari chor Rossiyasining mustamlakachilik zulmidan kilish, uz milliy davlatchiligini tuzish, iktisodiy va madaniy tarakkiyotga Yul ochish, xalkka ziyo tarkatish choralarini kurdi. Bu borada jadidchilik xarzkati katta rol uynadi. Jadidchilik rus mustamlakachnligiga karshi mnlliy demokratik xarakat bulib, u usha davr Turkistondagi kolok iktisodiy ijtimoiy va madaniy sharoitda yashayotgan xalklami ma'rifatlashtirish, jamiyat xayotida ijtimoiy va madaniy isloxotlar utkazish, pirovardida, milliy mustakillik goyalarini gayotga tadbiketish maksadini uz oliga kuydi. XlX-asr oxiri va XX asr boshlarida Turkiston ijtimoiy-siyosiy xayotida jadidchilik xarakati keng kuloch yoyib rivojlandn. Jadid euzi arabcha bulib, yangi usul degan ma'noni anglatadi. Ammo jadidchilar xarakati fakat madaniy-ma'rifiy xarakat, ya'ni eski maktablarning kiyin ukitish tizimiga nisbatanyangi usuliga asoslangan yangi uslub asosida ukitishga utishdangina iborat emasdir. U ayni chogda keng, chukur mazmundagi ma'naviy- maVifiy, milliy tarakkiyot va milliy istiklol muammolzrini xam uz ichiga olgan edi. Jadidchilik xarakatining ilxomchisi va tashkilotchisi kirim-tatar ziyolilarining ilgor vakili Ismoil Gaspirinskiy edi. Urta Osiyoda jadidchilik xarakatining yirik vakillari Munavvar Kori Abdurashidxonov, Bexbudiy, Avloniy, CHulpon, Fitrat, Ayniy, Fayzulla Xujaev va boshkalar. Toshkentda birinchilar katorida jadid maktabini 1901 yilda Munawar Kori Abdurashidxonov ochdi. 1910yilga kelib Toshkentda bunday maktablar soni 10 taga, Kukon shaxrida esa 16 taga etdi. Turkiston jadidlir adolat, erk va ozodlik uchun kurashda uz faoliyatlarini uch yunalishda olib bordilar. Btrinchisi YAngi uslubdagi jadid makgablari ochish, ikkinchidan umidli yoshlami chet ellarga ukishga yuborish, Uchynchidan Turli ma'rifiy jamiyatlar tuzish yuli bilan omma urtasida targibot-tashvikot ishlarini yulga kuyish orkali ziyolilarning kuclili firkasini tashkil etish. Asosiy siyosiy maksadi CHor mustamlakachiligidan xalos bulish. Ziyolilaming kuchli tabakasini tashkil etish va ulaming omma urtasidagi ta'sir doirasini kengaytirishda jadidlar matbuotga katta um id bogladilar: Tarakkiy, Xurshid, Osiyo, Turon, Sadoi Turkiston, Sadoi Fargona, Oynakabi gazeta vajurnallarnashr etildi. Uzbek dramaturgiyasining ilk asari xisoblanmish Bexbudiyning Padarkush asari va uning saxnalashtiri lishi.

4. O'rta Osiyoda milliy-hududiy chegaralanishning o'tkazilishi va uning oqibatlari. Shuro istibdodi davrida Urta Osiyoda "milliy davlat chegaralanishi" utkazildi. Bu milliy xududiy davlat chegaralash 1925 yilda utkazildi. Unga kura Urta Osiyoda Uzbekiston SSR, Turkmenistan SSR, Kora Kirgiz Kirgiznston) muxtoriyati, UzSSR tarikibida Tojikiston muxtoriyati, shuningdeq Korakalpok muxtoriyatini tashkil etishlishi xakida e’lon kilindi. Bundan kuzlangan asosiy maksad Urta Osiy xalklariga birlashish imkonini bermasliq ularning bkrligi, madaniyati, tili va urf-odatlarini parchalash, markazga karamligini oshirish, ruslashtirishni tezlashti|№sh va milliy-ozodlik xarakati kuchlarini parokandalashdav iborat buldi. Shu asosda Uzbekiston SSR tashkil topganlig» UzSSR Shurolarining 1-kurultoyida 1925 yilning 17 fevradag. e’lon kilindi