Microsoft Word goc rapor 20 haziran 2011. doc
Yüklə 5,98 Mb.
|
Birleş miş Milletlerce 1979’da kabul edilen ve Türkiye’nin 1985 yılından bu yana taraf olduğu “Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi” (CEDAW: Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) Birleşmiş Milletler bünyesinde yer alan sekiz tane temel insan hakları sözleşmesinden biridir.
 4 Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Tarafından kabul edilen sözleşme 1990 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesi'ni 2 Ekim 1995'te uygulamaya başlamıştır.Sözleşmeyle çocuk haklarının korunması amaçlanmış ve taraf devletlerin sözleşme maddelerine kesinlikle uymaları gerektiği hükme bağlanmıştır.
1.BÖLÜM GÖÇ KAVRAMININ SOSYOLOJİK ANALİZİ VE TÜRKİYE’DE YAŞANAN GÖÇ HAREKETLERİ VE SONUÇLARI Araştırmanın bu başlığı altında, araştırmanın temel konusunu oluşturan göç hareketinin kavramsal tanımı, göç türleri ve Türkiye’de gerçekleşen göç hareketleri ve bu hareketlerin Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısında yarattığı sonuçlar incelenecektir.
Göç, toplumun nüfus yapısı, nüfusa ait olgu ve oluşumları belirlemede etkili olan temel göstergelerden birisidir. Göç kavramı, nüfusun birey, aile, grup ya da topluluklar biçiminde yaşadığı yeri, doğal veya doğal olmayan etkenlere dayalı olarak değiştirmesi olarak tanımlanır. Göç, bir yerleşim biriminde, gruptan ya da siyasal sınırları belirgin bir toprak parçasından başka bir birime doğru, kısmen sürekli, birey veya kitle hareketidir. Nüfusun yer değiştirme hareketini tanımlayan göçün ilk sosyal belirleyeni, “nüfusun kişi, aile grup ya da kitlesel olarak, geçici veya sürekli doğduğu, yaşadığı yeri terk edip başka yere ya da yerlere gitmesidir.” Nüfusun farklı yerleşim alanları arasında yer değiştirme hareketine “göç etmek”, bu hareketi gerçekleştiren, katılan nüfusa da “göçmen nüfus” adı verilir. Uluslararası belgeler ve ölçütler çerçevesinde de göç, “yerleşmek” veya “çalışmak” amacıyla nüfusun farklı ülkeler, bölgeler ya da şehirler arasında yer değiştirmesidir. Göç hareketi, ulusal sınır ölçütü kullanılarak değerlendirildiğinde, ulusal sınırların içerisinde gerçekleşen göçler, iç göçler; ulusal sınırların ötesine taşan göçler de dış göçler olarak belirlenir. Ulusal sınırların içerisinde gerçekleşen iç göç hareketleri, kırsal yerleşim alanlarından kırsal yerleşim alanlarına, kırsal yerleşim alanlarından kentsel yerleşim alanlarına ve çok ender görülse de kentsel yerleşim alanlarından kırsal yerleşim alanlarına doğru gerçekleşmesi biçiminde sınıflandırılarak incelenebilir. Ulusal sınırlar içerisinde gerçekleşen iç göç hareketleri, yerleşim kararının geçici ya da kalıcı olması açısından değerlendirildiğinde, işgücü amaçlı kalıcı göç, işgücü amaçlı geçici göç biçiminde sınıflandırılabilir. Örneğin; her yıl Türkiye’nin Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’nden önemli oranda Kürt nüfus Türkiye’nin değişik bölgelerine geçici yerleşim ve işgücü göçü gerçekleştirmektedir. Türkiye’de en yaygın olarak görülen iç göç türü, kırsal yerleşim alanlarından kentsel yerleşim alanlarına doğru gerçekleşen iç göç hareketleridir. Bu göç hareketi, “itme-çekme” modeli çerçevesinde incelenmektedir. İtme, nüfusun yaşadığı kırsal yerleşim alanlarının göçe yol açan, göçü doğuran etkenleridir. Örneğin, toprak yetersizliği, gelir düşüklüğü, geçim sıkıntısı, nüfus artışı, gelenek, törelerin baskısı, dinsel baskılar, sosyo-kültürel etkenler vb. kırsal yerleşim alanlarının nüfusunu iten etkenleridir. Buna karşılık, kentsel alanın işgücü gereksinimi, gelir olanaklarının kırsal alana göre yüksekliği, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik hizmetlerinin görece iyiliği, renkli, özerk ve özgür bir yaşam gibi etkenler de kentsel yerleşim alanlarının, kır nüfusunu çeken etkenleridir. Göç hareketi5 çok değişik biçimlerde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırmalardan belki de en belirleyicisi, göç eden insan açısından “göç kararının alınış süreci” ile ilgili olan sınıflamadır. Göç kararı, göç eden insan ya da gruplarca gönüllü olarak alınmışsa ve göç eylemine katılanlar bu harekete kendi istekleriyle katılmışlarsa, söz konusu göç hareketi, “isteğe bağlı göç” ya da “gönüllü göç”tür. Belirli bir bölgenin sosyal, ekonomik, kültürel ya da doğal ortamı, o bölgede yaşamayı olanaksız kılmış, insanların yaşamasına olanak sağlamayacak bir durumu ortaya çıkartmışsa, bu bölgeden dışarıya  gerçekleşecek göç, “isteğe bağlı olmayan göç”tür.
5 Göç hareketlerinin ayrıntılı sınıflaması için bakınız, William Peterson, The Politics of Population. İsteğe bağlı olmayan göçler, nüfusun yerleşim alanından zorla çıkarılması ya da yaşanılan bölgenin koşullarından dolayı ortaya çıkan bir göç türüdür ve göç eden insanın iradesi dışında gerçekleşmektedir. Söz konusu göç hareketi, göçle ilgili yapılan araştırmalarda ya da sosyoloji literatüründe “zorlama göç” veya “zorunlu göç” olarak tanımlanmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti birlikte ele alınıp değerlendirildiğinde, göç hareketinin toplumun sosyal, ekonomik, kültürel ve özellikle de etnik yapısının şekillenmesinde çok önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşanan göç hareketleri , yarattığı etkiler, farklı göç hareketleri ve göç dalgalarına göre aşağıdaki bölümde ayrıntılı olarak incelenmektedir. 1.2. OSMANLI İMPARATORLUĞU VE TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDE GÖÇ HAREKETLERİ VE GÖÇ DALGALARI Bu bölümde, oluşum nedenleri, sonuçları ve yarattığı etkilere dayalı olarak Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak kaybetmesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinden günümüze kadar ortaya çıkan göç hareketleri genel özellikleri çerçevesinde incelenmiştir. 1.2.1. BİRİNCİ GÖÇ DALGASI (HAREKETİ) Birinci göç hareketi, Anadolu’dan dışarıya doğru gerçekleşen Ermeni ve Rum asıllı nüfusun göçü ile Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak kaybetmeye başladığı dönemden başlayıp Türkiye Cumhuriyeti dönemine kadar süren Müslüman ve Türk asıllı nüfusun Anadolu’ya geri göçüdür. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde, Anadolu’dan dışarıya doğru (1915-1925) I. Dünya Savaşı sürecinde 2.5 ile 3 milyon arasında Ermeni’nin göç ettiği iddia edilmektedir. Bunun yanında, Yunanistan’la yapılan mübadele anlaşması sonrası Anadolu’dan Rum nüfusun göçü de, önemli sayılabilecek bir nüfus hareketidir. Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak kaybettiği dönemden başlayıp Türkiye Cumhuriyeti döneminde de devam eden Anadolu’ya geri göç hareketinin yaklaşık 200-250 yıllık bir dönemde 7.854.000 kişiyi kapsadığı6 iddia edilmektedir. Değişik araştırmalar ve araştırmacılar da benzer bir göç hareketinden söz etmektedir. Özellikle bu nüfus hareketi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinden başlayarak göç hareketini yaşayan bir ülke olduğunun ve göçlerin Anadolu’nun nüfus, sosyal, ekonomik ve kültürel yapısını doğrudan etkilediğinin bir göstergesidir. 1.2.2. İKİNCİ GÖÇ DALGASI (HAREKETİ) Türkiye Cumhuriyeti’nde nüfusun iller arası siyasal sınırlar içerisinde yer değiştirmesi hareketi, 1935 yılı genel nüfus sayımından başlayarak hesaplanabilmektedir. 1935 yılı genel nüfus sayımı ile 1997 yılı geçici genel nüfus tespiti çalışmasına kadar olan dönemde, ortalama beşer yıllık dönemlerde 3 milyon insanın iller arasında yer değiştirdiği7 hesaplanmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 1950 yılından sonra giderek hızlanan tarımdan sanayiye geçiş dönüşümü, kitle iletişim araçlarının kolaylaştırıcı etkisi ve siyasal-toplumsal kalkınma çabalarının, kararlarının sonucu ile Türkiye nüfusunun kuzeyden güneye/batıya, doğudan güneye/batıya doğru yer değiştirme eğilimi içerisine girdiği, nüfusun önemli bir bölümünün Ankara ili hariç, kıyı illerinde toplandığı görülmüştür.
6 Prof. Dr. Hayati Doğanay’ın (1990: Erzurum: A.Ü.) verdiği rakamlara göre bu toplam elde edilmektedir. Prof. Dr. Cevat Geray’a göre de Cumhuriyet döneminde 2.5 milyon kişi özellikle Balkanlardan Anadolu’ya göç etmiştir. Prof. Dr. Orhan Türkdoğan’ın anlatımında da Balkan Ülkelerinden Anadolu’ya geri göç hareketinden söz edilmektedir. Bu göç, Müslüman ve Türk asıllı nüfus üzerinde uygulanan baskı politikalarıyla açıklanmaktadır. 7 Türkiye’de İç Göç Hareketleri için Bakınız; Erol Tümertekin, “Türkiye’de İç Göçler”, D.İ.E. İller Arası Göç Hesaplamaları, Mehmet Barut, “Türkiye’de İç Göçler” çalışmaları. İnsanların daha iyi bir yaşam olanağı elde etmek, daha özerk yaşamak uğruna gerçekleştirdikleri bu göç hareketi, Türkiye’de bölgeler arası dengesizliği arttırmış, sorunları giderek ağırlaşan çarpık yapılaşan ve nüfusunun önemli bir bölümünün gecekondu ve kaçak yapılaşma içerisinde yaşadığı kentleri ortaya çıkarmıştır. 1.2.3. ÜÇÜNCÜ GÖÇ DALGASI (HAREKETİ) İnsanların iyi bir yaşama olanağı elde etmek için gerçekleştirdiği göç siyasal sınırların ötesine taşmış, başta Almanya olmak üzere dünyanın birçok ülkesine işgücü amaçlı göç gerçekleşmiştir. Bu göç hareketi, giderek hem kendi toplumuna yabancılaşan, kendi toplumu ve ülkesi tarafından “döviz makinesi” olarak değerlendirilen, hem de göç ettiği toplum tarafından toplumun dışında tutulmaya çalışılan bir nüfusu yaratmıştır. “Üçüncü kuşak ve problemleri” bu göç sonrası ortaya çıkmıştır. 1.2.4. DÖRDÜNCÜ GÖÇ DALGASI (HAREKETİ) Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinden başlayarak yaşadığı en temel sorun, demokratikleşme sorunudur. Bu sorun, egemenliğin toplumun dil, din ve sosyal katmanlarını temsil edecek bir biçimde oluşturulması ve cumhuriyetin egemenlik hakkının içeriğinin ve uygulama biçimlerinin demokratikleştirilmesi sorunudur. Türkiye’nin demokratikleşmesi ve çoğulcu, insancıl, barışçıl bir sosyal yapı oluşturabilmesi sorununu Kürt sorunundan bağımsız düşünmek olası değildir. Demokratikleşme, çoğulcu, insancıl ve barışçıl bir sosyal yapı oluşturulması, doğrudan doğruya Kürt sorunu ile ilgili bir sorundur. Türkiye Cumhuriyeti’nin sorunu görmezden gelişi, Kürtlerin varlığını yok sayma çabası, Türkiye’nin çoğulcu sosyal yapısını dönem dönem zor uygulamalarıyla tekleştirme çabaları, Kürtlerle Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ilişkileri zedelemiş, gerginleştirmiş, zaman zaman da çatışma ve isyan boyutuna varan sosyal hareketlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Çatışma, gerilim ve isyan boyutlarına varan sosyal hareketler döneminde, kamu yönetiminin uyguladığı politikalar, zorunlu iskan, güvenlik gerekçesi ile özellikle köy ve köy altı yerleşim alanlarının boşaltılması, Kürt kökenli Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarının yaşadıkları yerleşim alanlarını terk edip yeni yerleşim alanlarına göç etmesine yol açmıştır. Kürt sorunu dayanıklı gerilim ve çatışma ve çatışmaları önleme konusunda kamu yönetiminin uyguladığı politikaların Türkiye’de yol açtığı bu nüfus hareketliliği ve nüfusun yer değiştirme hareketi “zorunlu göç”, zorlama göç”, “göç ve kaç hareketleri”8 olarak adlandırılmaktadır. Özellikle 1989-1999 yılları arasında bu soruna dayalı olarak ortaya çıkan göç hareketi, Türkiye’nin sosyal yapısını, ekonomik, kültürel ve psikolojik ortamını alt üst etmiş, 3438 kırsal yerleşim biriminin boşaltılmasına sebep olmuş, 4 ile 4.5 milyon arasında anadili Kürtçe olan Türkiye Cumhuriyeti yurttaşını, yaşadığı yerleşim alanından kopartmış, üreticilik niteliklerinin kaybolmasına sebep olmuştur.
8 Göç ve Kaç Hareketi Kavramı Doç. Dr. Ahmet Özer tarafından Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinden zorunlu nedenlerle gerçekleşen göç hareketlerini tanımlamakta kullanılan bir kavram olarak geliştirilmiştir. 1.3.KONU, AMAÇ, PROBLEM VE METODOLOJİ Bu bölümünde, araştırmanın konusu, konu, amaç, problem ve araştırmanın düzenlenişi, yapılışı ve elde edilen verilerin çözümlenişine ilişkin metodoloji ilgili alt başlıklar altında değerlendirilmiştir.
1.4.SORU KAĞIDI VE TEKNİK DEĞERLENDİRME Bu araştırma, zorla yerinden edilme sürecinin bütün boyutlarını incelemek üzere tasarlanmıştır. Araştırma, sosyal bilimlerde örneğini sıkça gördüğümüz, niceliksel araştırma tekniklerinin kullanıldığı yüz yüze görüşme tekniği ile gerçekleştirilmiş alan araştırmasıdır. Araştırmada, güvenirliliği ve geçerliliği yapılan bir ön çalışmayla test edilen, 223 temel sorudan oluşan anket formu kullanılmıştır. Sorular, genellikle kapalı uçlu sorulardır. Anket formları, bilgisayar ortamına aktarılmış ve aktarılan veriler SPSS 7.5 (lisans kodu:3168930) programı kullanılarak analiz edilmiştir. Veriler, genel dağılım özellikleri, bu özelliklerin göç veren il, araştırma yapılan il ve görüşülenin hane içindeki konumuna göre düz ve çapraz tablolar halinde analiz edilmiştir. Ulaşılan bulgular, araştırmanın amacı doğrultusunda raporlaştırılmıştır.
2.BÖLÜM
ZORLA YERİNDEN EDİLME SÜRECİ Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratikleşme sürecinin önündeki en büyük engel Kürt sorununun barışçıl, insancıl, demokratik çözümü konusunda yaşanan tıkanıklıktır. Bu tıkanıklık, Kürtleri dönem dönem isyana ve siyasal sistemle çatışmaya yöneltmiş, sosyal sisteme olan bağlılıklarını zayıflatmıştır. Kamu yönetiminin, sorunun çözümü konusunda takındığı tavır, bu soruna bağlı olarak cumhuriyet tarihi boyunca değişik biçimlerde yaşanan kitlesel ve isteğe bağlı olmayan nüfusun yer değiştirmesi hareketini ortaya çıkarmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin de taraf olduğu uluslararası sözleşme ve protokollerde bu göç hareketleri genel olarak zorla yerinden edilme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırmada kullanılan soru kağıdının kendi iç düzenlenişi çerçevesinde araştırmanın verileri, genel dağılım özellikleri, araştırmanın yapıldığı il dağılımları, göç veren illerin dağılımları, araştırmaya cevaplayıcı olarak katılan görüşülenlerin aile içindeki konumu ve cinsiyet gruplarına göre dağılımları birlikte ele alınarak çözümlenmiştir. Bu çözümlemede araştırma alanı ve hane halkı birlikte ele alınırken zorla yerinden edilme süreci ise bağımsız bir bölüm olarak ele alınmıştır. 2.1. ARAŞTIRMA ALANI VE HANE HALKI ÇÖZÜMLEMESİ 2.1.1. ARAŞTIRMA ALANI Zorla Yerinden Edilme Sürecine ilişkin bu bölümde, araştırmanın yapıldığı alana ilişkin veriler çözümlenerek, araştırmanın büyüklüğü, önemi, örneklem yapısı hakkında göç konusunda kullanılabilir sonuçlara ulaşılması hedeflenmiştir. Zorunlu göçün nedenleri, sonuçları ve mağdurları konulu araştırmanın uygulama alanı olarak seçilen iller, zorunlu göçten etkilenen alanlar olmasının yanı sıra zorunlu göç mağdurlarının önemli bir bölümünü temsil eden “göç derneklerinin” örgütlü olduğu ve çevresindeki illerdir. Bu bağlamda araştırmanın % 26.2’si Akdeniz Bölgesi, % 13.1’i Marmara Bölgesi, % 60.7’si Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerindeki illerinde yapılmıştır. Araştırma hem alan hem de örneklem büyüklüğü açısından Türkiye’de yapılmış en kapsamlı göç araştırmalarından birisidir. Bu sonuçlar aşağıdaki Tablo 1’de gösterilmiştir.
Yüklə 5,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|