Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

 
3.3 Rivojlantirishdagi ustivor iqtisodiy yo’nalishlar 
 
Ko’p yillik kuzatishlar shuni ko’rsatadiki, ular har yili (mavsum 
boshlanishi bilan) yo’l qo’yilgan qo’pol xato va o’zboshimchalik, beparvolik, 
og’ir oqibatlarga olib keladigan nuqsonlarni yashirib, (mavsum yakunlanishi 
bilan) avvalo, har yil (tabiiy va iqlim injiqligini), o’z vaqtida kimdir mablag’, 
kredit, yoqilg’i, o’g’it ajratmagani, ko’mak bermagani va shunga o’xshagan 
sabablarni niqob qilib oladilar. 
Bunday holatlar nafaqat hosil yetishtirishda, qurilish, ijtimoiy 
muammolar, obodonchilik masalalari, aholimizning ko’pgina dard-u 
tashvishlarini yechishda ham yaqqol sezilib turadi. 
Toshkent viloyatlari xalq deputatlari kengashining oxirgi sessiyasida 
bunday noma`qul holatlar haqida batafsil gaplashib, muhokama qilib oldik. 
O’ylaymanki, rahbar kursisida o’tirgan aqli, insofi bor, or-nomusli odamlar 
bunday gaplardan to’g’ri xulosa chiqarib oladi. 

---

54
Bu islohotning asosiy maqsad va ma’no-mazmunini belgilab 
beradigan qator farmonlar va hukumat qarorlari qabul qilindi. 
Amalga oshirilayotgan islohot doirasida boshqaruv apparatidagi 
xodimlar soni 40 ming shtat birligiga yoki 22 foizga qisqartirilmoqda va bu 
ishni albatta oxiriga yetkazishimiz darkor. 
Ma’muriy islohot bo’yicha respublika komissiyasi barcha manfaatdor 
vazirliklar, idoralar, hokimliklar bilan birgalikda bu ishni puxta tashkil etish 
va birinchi chorak yakunlari bo’yicha qilingan ishlar to’g’risida axborot 
berishi lozim. 
Shunga alohida e`tibor berish kerakki, ayrim vazirliklar, idora va 
hududlarda ma’muriy islohotni, boshqaruvning mazmun-mohiyatini 
o’zgartirmasdan, faqatgina xodimlar sonini shunchaki qisqartirishdan iborat, 
deb yuzaki qabul qilmoqdalar. 
Birinchi navbatda turli darajadagi boshqaruv tuzilmalari eski ma’muriy 
buyruqbozlik, taqsimlash tizimiga xos, o’z umrini o’tab bo’lgan vazifalardan 
xolos bo’lishi zarur. 
O’z-o’zidan ayonki, agar bu vazifalar bo’lmasa, ularni bajaradigan 
amaldorlarga ham hojat qolmaydi. 
Bunday amaldorlarning o’zi ham endilikda ularning davri o’tganini, 
bugun boshqaruvning yangicha yondoshuvlari, uslub va vositalari talab 
etilayotganini tushunib yetadi. 
Bundan buyon tepadan turib do’q-po’pisa qilish, ma’muriy tazyiq 
o’tkazish va o’zboshimchalik bilan qarorlar qabul qilish, davlat resurslarini 
kimga xohlasam, shunga beraman qabilida ish olib boorish huquqi o’rnini 
zamonaviy bozor mexanizmlari, iqtisodiy ta`sir va rag’batlantirish omillari 
egallashi darkor. 
Ma’muriy islohotni amalga oshirishning eng muhim vazifasi - bizga 
eski tuzumdan meros bo’lib qolgan, moddiy resurslarni turli kvotalar, limit va 
ko’rsatmalar asosida markazlashtirilgan holda taqsimlash tizimiga butunlay 
barham berishdir. 
Hozirgi kunda bu borada dastlabki qadamlar qo’yilmoqda. 
Tarmoqlar bo’yicha ham, hududlar bo’yicha ham boshqaruv tizimining 
ko’plab ortiqcha bo’g’inlari tugatildi. 
Xo’jalik yurituvchi sub`yektlar tomonidan taqdim etiladigan statistik 
hisobotlar soni keskin qisqartirildi. Bu ko’rsatkich qishloq xo’jaligida 63 
foizni, sanoatda esa o’rtacha 33 foizni tashkil etmoqda. 
Korxona maqsadi va vazifalarini tanlash strategik rejalashtirish 
jarayonining eng dastlabki va ma’suliyatli bosqichlardandir. Chunki bu 
jarayon rivojlantirishning keyingi barcha bosqichlari uchun mo’ljal vazifasini 
o’taydi. 
Korxonada ishlab chiqarishga ta`sir etuvchi holatlardan yana biri fyrim 
qonun hujjatlarining ishlab chiqarishga mos kelmayotganligidir. Chunki 
bugun zamon tezkor, shiddatli. Bu esa har bir rahbar, xodimning 
hushyorlikni, kuzatuvchanlikni talab etadi. Ba’zan hayotga mos bo’lmagan, 
aniqrog’i, uzoqni ko’zlanmagan mana shunday qonun, hujjatlar ishlab 
chiqarishning orqaga ketishiga, tovar realizasiyasining 
takomillashmayotganligiga sabab bo’lmoqda.
Qolavyersa, respublikada korporativ boshqaruvning jahon tajribasini 
hisobga oluvchi ilmiy tizim hamda yagona yondashuv va tamoyillarning 

---

55
yo’qligi korxonalarni xususiylashtirishdan keyingi samarali qo’llab - 
quvvatlashda sun’iy to’siqlar yaratadi, xorijiy investisiyalarning jalb etilishini 
cheklaydi, oddiy aksionerlar huquqlarining buzilishiga olib keladi. Ayniqsa, 
aralash mulk shaklidagi korxonalarda davlatning ishonchli boshqaruvchilari 
huquqlari bilan korporativ boshqaruv tamoyillarining uyg’unligini izlab 
topish muammosi g’oyat dolzarbdir. 
Buning uchun, ayrim jiddiy o’zgarishlar qilish kerak. Xususan: 
-korporativ sektorni xususiylashtirishdan keyingi davrda boshqarish 
va qo’llab-quvvatlashning milliy tizimini ishlab chiqarish; 
- Davlat korxonalaridan aksioner jamiyatlarga aylangan 
korxonalarning rivojlanishi muammolarini o’rganish; 
- Xususiy mulk shaklidagi korxonalarning faoliyat ko’rsatishi 
samaradorligi tahliliga yangi yondoshuvlarni ishlab chiqarish; 
- Jahon tajribasini hisobga olgan holda aksionerlik jamiyatining ijro 
organi ustidan aksiyadorlarning nazorati samaradorligini, uni boshqarishdagi 
ishtirokini oshirishga yo’naltrilgan korporativ boshqaruvning milliy 
andozalari va tamoyillarini ishlab chiqarish lozim bo’ladi. 
Bugungi kunda kapital qurilish sohasidagi islohotlar chuqurlashib 
bormoqda. 
Qurilishda hali - beri pudrat va loyiha ishlarining samarali bozori 
yaratilmayapti. To’liq xususiylashtirishi mo’ljallangan 11 ta loyiha - qidiruv 
tashkilotidan hozirga qadar faqat 4 tasining aksiyalar paketi sotilgan. Holos. 
Pudrat ishlari bozorida bajarilgan jami ishlar hajmida nodavlat qurilishi 
tashkilotlarining ulushi 60 foizni tashkil etishi qoniqarli holat emas. Albatta. 
Bu sohada 2004 yilda bajarilishi lozim bo’lgan asosiy vazifalar 
quyidagilardan iborat. 
Birinchidan, zarar ko’rib ishlaqtgan, iqtisodiy nochor pudratchi qurilish 
tashkilotlarini xususiylashtirish va tugatish jarayonini to’liq yakunlash, loyiha 
tashkilotlarini davlat tasarrufidan chiqarish, pudrat va loyiha ishlarining tom 
ma’nodagi bozorini yaratish. 
Ikkinchidan, qurilish va loyiha ishlariga doir buyurtmalarni bajarish 
bo’yicha tanlov, tender savdolari o’tkazish sifatini oshirish, bu masalada 
turli ma’muriy aralashuvlarga chek qo’yish. 
Uchinchidan, qurilishda loyiha, smena va texnologiya intizomini 
mustahkamlash yuzasidan chora- tadbirlarni ko’rish. Buning uchun kapital 
qurilishning hisob-kitob va me`yoriy - smeta bazasini bozor iqtisodiyoti 
talablari asosida qayta ko’rib chiqish va yangilash darkor. 
Bunda, bir tomondan, qurilish sifatini ko’tarish, ikkinchi tomondan esa 
qurilish smeta qiymatinig sun’iy ravishda oshirilishiga yo’l qo’ymaslik, 
joylarda yagona byudjyet buyurtmachisi xizmatni joriy etishni tugallash 
ko’zda tutilmoqda. 
To’rtinchidan, Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vaziriligi va Markaziy bank 
qurilishni boshidan oxirigacha bajaradigan ya`ni ob`yektni to’la ko’rib, 
kalitini topshiradigan pudrat tashkilotlarini kreditlash bo’yicha bozor 
mexanizmlarnini ishlab chiqish va joriy etishi zarur. 
Beshinchidan, Mamlakatimiz korxonlarida yuqori texnologik qurilish 
- pardozlash materiallari ishlab chiqarishni rivojlantirishga qaratilgan yangi 
dasturni ishlab chiqish va uning ijrosi ustidan qat`iy nazorat o’rganish lozim.