MiİLİ edebiyat zevk ve anlayişini süRDÜren şİİR

..

MİİLİ EDEBİYAT ZEVK VE ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR Türkçülük akımı, Türk edebiyatında 1911-1923 yılları arasında Milli Edebiyat akımının doğmasını sağlamıştır. 1911’de Selanikte çıkarılan Genç Kalemler dergisi çevresinde bir araya gelen Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp yazdıkları şiir ve makalelerle bu akımın ilkelerini ortaya koymuşlardır. Ömer Seyfettin’in Genç Kalemler dergisinde imzasız olarak yazdığı “Yeni Lisan” başlıklı makaleler Milli Edebiyatın bildirgesidir. Bu yazılarda Türk diline büyük önem verilmesi gerektiği, Yabancı dillerin kurallarının terk edileceği, Yabancı sözcükler yerine onların Türkçe karşılıklarının kullanılacağı, Yurtseverlik,kahramanlık ve birysel konuların ele alınacağı belirtilmiştir. Beş Hececiler, Cumhuriyet Dönemi Edebiyatında da Anadolu ve Anadolu insanını anlatmayı sürdürmüşlerdir.(memleketçi şiir) Beş Hececilerin dışında Kemalettin kamu, Arif Nihat Asya, Zeki Ömer Defne, Orhan Şaik Gökyay, Ahmet Kutsi Tecer adlı şairler de Miili edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiirler yazmışlardır. Kültür haftası(1936), Ağaç(1936-Necip Fazıl K.), Çınaraltı(1941-1944. Orhan Seyfi ve Yusuf Ziya’nın çıkardığı Türkçü fikir ve sanat dergisi), Hisar(1950-1957) dergileri çevresinde toplanan şairler, halk şiiri kaynağından beslenmişler, hece ölçüsü ve dörtlüklerle memleket sevgisini, kahramanlıkları yansıtan şiirler yazmışlardır. Memleketin yüzeltilmesi, övülmesi, memleket güzelliklerinin aktarılması bu şairlerin en önemli özellikleridir. Bu şiirleri, Halk edebiyatı şiirinden ayıran özellik, şairlerşn batı şiirinden de etkilenmiş olmalarıdır. FARUK NAFIZ ÇAMLIBEL (1898-1973) * Cumhuriyet dönemi şairlerimizdendir. * Anadoluda öğretmenlik yapmıştır. * “Çamdeviren”, “Deli Ozan” gibi takma adlarla mizah şiirleri yazmıştır. * Şiir yaşamına aruzla şiir yazarak başlayan Çamlıbel, daha sonra Beş Hececiler şiir grubunda yer aldı. * “Sanat” adlı şiiri memleketçi şiirin ilk örneği sayılır. * Anadolu köylüsünün savaş, eğitimsilik, yoksulluk sebebiyle yüzyüze geldiği acıların ilk defa tiyatro sahnesinde gözler önüne serildiği “Canavar” adlı lirik-realist tiyatro eserini yazmıştır. * Eserlerinde Anadolu, Anadolu halkının yoksulluğu, kültürü gözlemci bir tavır içinde anlatılmıştır. * Ünlü “Han Duvarları”şiiri Çamlıbel’in Anadolu’ya yönelişini anlatır. Şair bu yapıtta Anadolu’nun folklorik dokusunu incelemiş ve yansıtmıştır. * “Dinle Neyden” adlı yapıtında Beş Hececilerin eğilimlerini anlatır. 1 ORHAN ŞAİK GÖKYAY(1902-1994) Edebiyat tarihi ve dil araştırmacısı, şair, öğretmen. “Bu Vatan Kimin” şiiri ile hafızalarda yer etmiş vatansever bir şairdir. Edebiyat alanında şairliğinden çok eleştirmenliği ve araştırmacılığı ile öne çıktı. Dil konusunda yaptığı en önemli çalışma Dede Korkut Hikâyeleri’ni sadeleştirmesidi. Bestesi Arif Sami Toker’e ait olan ve Türk Müziği’nin klasikleri arasında sayılan “Çıksam Şu Dağların Yücelerine” şarkısının güftesinin yazarıdır. Yaşamı boyunca yalnızca beş şiirini Türkçe ve İngilizce olarak 1976’da yayımlamış olan şairin şiirleri ölümünden sonra “Bu Vatan Kimin” adı altında kitaplaştırıldı. İlk şiirlerini aruzla yazmış, sonradan heceye geçmiştir. Önceleri aşık tarzına uygun, çoğunlukla ulusal konuları işleyen lirik şiirler yazdı. 1940’tan sonra edebiyat tarihi, folklor, halk edebiyatı araştırmalarına yöneldi. Eserleri: Dede Korkut Dedem Korkut'un Kitabı Katip Çelebi'den Seçmeler Destursuz Bağa Girenler Bu Vatan Kimin? (ŞİİRLER) ARİF NİHAT ASYA(1904- 1975) Milliyetçi şiirleriyle tanınan ve Adana'nın kurtuluş günü olan 5 Ocak günü yazdığı ünlü "Bayrak" şiirinden dolayı "Bayrak şairi" olarak da anılır. Edebiyat öğretmenliği, milletvekilliği yaptı. Yapıtlarında millet, vatan, bayrak, kahramanlık, tarih, aşk, doğa temalarını işlemmiştir. Aruz, hece, serbest ölçü ile yazmıştır. Din ve kahramanlık duygusu, şiirlerinde öne çıkmıştır. Cumhuriyet döneminin en ünlü rubai şairidir. Eserleri: ŞİİR: Heykeltıraş Yastığımın Rüyası Ayetler Bir Bayrak Rüzgar Bekliyor Kökler ve Dallar Emzikler Dualar ve Aminler Aynalarda Kalan Rubaiyyat-ı Ârif Kıbrıs Rubaileri Nisan (rubailer) Kova Burcu (rubailer) Avrupa’dan Rubailer (1969) Şiirler (Ahmet Kabaklı derledi, 1971) DÜZYAZI: Kanatlar ve Gagalar (özdeyişler), Enikli Kapı (makaleleri) 3 BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR(1908-1969) *Atatürk İnkılaplarını, milli duyguları, memleket meselelerini, yurt güzelliklerini hece vezni ile yazdığı şiirlerle anlattı. *“Atatürk şâiri” olarak tanındı. *Faruk Nafiz Çamlıbel ile birlikte yazdıkları Onum Yıl Marşı ile şöhreti yaygınlaştı. Şiir kitapları: Erciyas’tan Kopan Kar , Burda Bir Kalp Çarpıyor, Benden İçeri (Bütün şiirleri), Behçet Kemal Çağlar’ın Son Şiirleri (Ölümünden sonra çıktı, 1970). Oyunları: Çoban, Atillâ, Timur ve Yıldırım Diğer eserleri:Hür Mavilikte (1947, gezi notları), Dolmabahçe’den Anıtkabir’e Kadar (1955, gözlemleri), Kur’ân-ı Kerîm’den İlhamlar (1966), Atatürk Denizinden Damlalar (Derleme, 1967), Battal Gâzî Destanı (1966), Bugünün Diliyle Atatürk’ün Söylevleri (Atatürk’ün konuşmalarından seçilmiştir, 32 konuşma, 1968), Malazgirt Zaferi’nden İstanbul Fethine (1971, dört destan) ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI (1904-1946) *Biçim açısından Hecenin Beş Şairi'ne yakın durur. Ama öz yönünden onlardan ayrılır. Daha çok Faruk Nafiz Çamlıbel, Orhan Seyfi Orhon çizgisindeki yurt şiiri anlayışının etkisindedir. *Şiirlerinde izlenimci bir gözle algıladığı doğayı, ülke gerçekleri ve bireysel duyarlılığını özgün bir yaklaşımla yansıtır. Annesi ile çocuğunun ölümü, ayrılık acısı, gurbet tedirginlikleri, görev yaptığı, gezip gördüğü yerlerdeki toplumsal sorunlar duyarlılığını besleyen başlıca öğeler oldu. *Şiirlerinin önemli bir bölümü Türk Müziği bestekarları tarafından bestelenmiştir. Özellikle Kaptanzade Ali Rıza Bey ve Cevdet Çağla'nın yaptığı besteler halk tarafından çok sevilmiş ve beğenilmiştir. Yıldızların Altında, Eğilmez Başın Gibi, Kapıldım Gidiyorum adlı besteler buna örnek verilebilir. Şiir kitapları: Deniz Sarhoşları, Yayla Dumanı, Sarı Kız Mermerleri, Yayla Dumanı Deniz Hasreti. MİTHAT CEMAL KUNTAY (1885-1956) *Şair, yazar, hukukçu. *Meşrutiyet dönemi, II. Abdülhamit ve mütareke yıllarını konu aldığı “Üç İstanbul” romanı ile başarı sağlamıştır. *Yazdığı vatanseverlik şiirleri onu Türk edebiyatının en tanınmış hamaset şairlerinden birisi yaptı. *30 Ağustos Zaferi’nden sonra yazdığı ‘Vatan Hisleri’ adlı şiirinin son iki mısrası TBMM’de Mustafa Kemal tarafından okundu: Ölmez bu vatan farz-ı muhal ölse de hattâ / Çekmez kürenin sırtı bu tâbât-ı cesîmi (Ölmez bu vatan varsayalım ölse bile / Çekmez dünyanın bedeni bu kocaman tabutu). 5 CAHİT KÜLEBİ(1917-1997) “Memleketçi şiir”e yeni bir ses getirmiştir. Şiirlerinde Anadolu sevgisini, Anadolu insanının çektiği sıkıntıları işlemiştir.Realist ve toplumcudur. Halk şiirinden, türkülerden yararlanarak çağdaş bir şiir oluşturmuş, konu olarak yurt sevgisini, insan ve doğa sevgisini işlemiştir. Şiirlerinde çocukluğunun ve gençlik yıllarının geçtiği yörelerden izlenimlerini yansıtmıştır. "Atatürk Kurtuluş Savaşı'nda adlı eseri, Nevit Kodallı'nın "Atatürk Oratoryosu"na temel oluşturdu. *Hikaye, İstanbul, Sivas Yollarında şiirleri ünlüdür. ESERLERİ ŞİİR: Adamın Biri, Rüzgâr, Atatürk Kurtuluş Savaşında, Yeşeren Otlar, Süt, Türk Mavisi, Sıkıntı ve Umut, Yangın, Güz Türküleri, Bütün Şiirleri ANI: İçi Sevda Dolu Yolculuk 1986 DÜZ YAZI: Şiir Her Zaman 1985 BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU(1911-1975) *Dünyaca ünlü Türk ressam ve şair. *Yazma, gravür, seramik, heykel, vitray, mozaik, hat, serigrafi, litografi gibi birçok formlarda eserler üreten sanatçı, geleneksel süsleme ve halk el sanatlarında seçtiği motifleri yapıtlarında Batı’nın teknikleriyle birleştirerek kullandı. *Şiirlerinde de halk kaynağından beslendi; masallardan, söylencelerden, türkülerden yararlanarak, doğa tutkusunu, insan sevgisini, yaşama sevincini, toplumsal sorunları yansıttı. *Halk edebiyatının masal, şiir, deyiş gibi her türüne karşı duyduğu hayranlık, şiirlerine de yansıdı. Halk dilinden ve şiirinden aldığı öğeleri kendine özgü bir biçimde kullanarak halk diline yaklaşma çabasını sonuna dek götürdü. Bu nitelikleriyle şiirleri, resimleriyle büyük bir benzerlik gösterir. *Akıcı, rahat bir dille kaleme aldığı gezi ve deneme yazılarında ise sürekli gündeminde olan halk kültürü, halk sanatı konularındaki görüşlerini sergilemiştir. ESERLERİ ŞİİR: Karadut , Tuz, Yaradana Mektuplar, Üçü Birden, Dördü Birden, Karadut 69, Merhaba Yeşil, Dol Karabakır Dol (bütün şiirleri) GEZİ: Canım Anadolu ,Tezek, Delifişek, MONOGRAFİ: Nazmi Ziya DENEME: Yaşadım (1977 ölümünden sonra) Resme Başlarken (1977 ölümünden sonra) Yiğidim Aslanım, Karadut şiirleri bestelenmiştir. 7

*Behçet Kemal ile “Onuncu Yıl Marşı”nı yazmıştır. * Şiir ve manzum oyunlarının yanısıra, çocuk piyesleri de yazmıştır. Şiir:_Han_Duvarları'>Yapıtları: Şiir: Han Duvarları, Dinle Neyden, Gönülden Gönüle, Çoban Çeşmesi, Bir Ömür Böyle Geçti, Akıncı Türküleri, Suda Halkalar, Heyecan ve Sükun, Şarkın Sultanları, Tatlı Sert(mizahi), Zindan Duvarları, Akarsu Oyunları: Canavar, Akın, Yayla Kartalı, Kahraman, Özyurt, İlk Göz Ağrısı Roman: Yıldız Yağmuru AHMET KUTSİ TECER (1901-1967) “ Orda bir köy var uzakta O köy bizim köyümüzdür Gitmesek de görmesek de O köy bizim köyümüzdür.” * Felsefecidir. Edebiyat öğretmenliği, milletvekilliği yaptı. Bir folklor ve halk edebiyatı araştırıcısıdır. * Halk kültürünün öğelerini (türkü, masal…) derledi. * Âşık Veysel’i Türkiye’ye tanıttı. * Halk kültürüne geniş yer vermiştir. “Köşe Başı” Adlı yapıtını ortaoyunu tekniklerinden faydalanarak yazmıştır. “Koçyiğit Köroğlu” yapıtı bir tür folklor araştırması niteliği taşır. * Hece ölçüsüyle şiir yazma geleneğinin içinde yeni biçimler arayan bir şairdir. 5 Hececiler gurubuna katılmadan aynı dönemde hece ile şiirler yazmıştır. * Şiirinde halk yazını öğeleriyle batı tekniklerini birleştirme çabası görülür. * Duygusal yönü ağır basan memleket şiirlerini içtenlikle ve ince bir söyleyiş güzelliği ile yazmıştır. * Dergâh, Varlık, Oluş…dergilerinde yazılar yazmıştır. *Ahmet Kutsi Tecer, şahsi-ferdi duyguları işeleyen şiirleri dışında kalan ve memleket sevgisini işleyen şiirleri ile Faruk Nafiz’in öncülük ettiği memleketçi şiir akımının temsilcilerinden sayılır. * Çıngırak, Ilgaz Dağlarından, Nerdesin, Orda Bir Köy Var Uzakta, Seni Seviyorum Demek İsterdim... şiirleridnen bazılarıdır. Yapıtları: Şiirler: Şiirler Oyunları: Köşebaşı, Bir Pazar Günü, Satılık Ev, Koçyiğit Köroğlu(Manzum Piyes) Köylü Temsilleri adlı kitabı seyirlik oyunlarımız üzerine yazılmış bir inceleme kitabı vardır. 2 ZEKİ ÖMER DEFNE (1903-1992) *Kendine özgü şiir anlayışı ile halk şiiri arasında bir köprü kurar. *Halk şiiri ve halk söyleyişinden etkilenir. *Günlük olaylardan uzak bir dünyanın güzelliklerini anlatır. * Halk Edebiyatı geleneklerine bağlı ve hece ölçüsünde çağdaş şiirler yazdı * Anadolu’yu şiirlerinin ana teması olarak aldı. Yurt güzellemeleriyle tanındı. Yazdığı yurt güzellemeleri şiirlerinde Erzurum, Eğin, Ilgaz, Isparta, Bursa, İstanbul, Konya illerini çeşitli özellikleriyle tanıttı. *Ilgaz, Ziller Çalacak bilinen şiirleridir. Şiir Kitapları: Denizden Çalınmış Ülke, Sessiz Nehir, Kardelenler Araştırma Kitabı:Dede Korkut Hikayeleri Üzerinde Edebi Sanatlar Bakımından Bir Araştırma KEMALETTİN KÂMİ KAMU (1901-1948) Gurbet şairi olarak tanınan Türk şair ve siyasetçi. -Lirik, içten, duygulu şiirlerinin yanında vatan sevgisi, savaş, gurbet, aşk temalarını işlemiştir. İstiklâl Marşı seçimine de katıldı. 25 yaşında aşık olduğu genç kız ile evlenme hazırlığında iken bir anlaşmazlık sonucu evlilikten vazgeçti ve ömrü boyunca yalnız yaşadı. Kimi şiirleri bestelenip şarkı veya marş oldu. Şiirleri: Bingöl Çobanlarına, Hicret, Gurbet.... İstiklâl Marşı adayı şiiri Gözyaşına veda et ey güzel Anadolu Hakkını korur elbet Türk'ün bükülmez kolu Cenk ederiz genç koca bugün değil yarın da Yadımız ağladıkça İzmir ezanlarında Hakk yolunda kan olur dünyalara taşarız Ya şerefle vurulur ya efendi yaşarız Her gün yeni bir hile arkasından satıldık Her gün yeni bir dille yurdumuzdan atıldık Yeter ey Kâbe'mizi elimizden alanlar Alıkoyamaz bizi yolumuzdan yalanlar Hangi alçak el alır el zinciri boynuna Kim Yunan'ı bırakır Türk kızının koynuna Gurbet Gurbet o kadar acı Ki ne varsa içimde, Hepsi bana yabancı, Hepsi başka biçimde! Eriyorum git gide, Elveda her ümide, Gurbet benliğimi de Bitirmiş bir içimde!, Ne arzum, ne emelim, Yaralanmış bir elim, Ben gurbette değilim, Gurbet benim içimde! Ne örümcek, ne yosun Ne mucize, ne füsun Kabe Arabın olsun Bize çankaya yeter 4 *Şiirlerinde aruzu ustaca kullandı. Ağır bir dille sahip olan şair, dilini zamanla sadeleştirmiştir. *Vatan ve millet sevgisi temalı epik ve lirik şiirleri yazdı. Hiciv türünde de şiirler yazdı, aşk temasını hemen hemen hiç işlemedi. Hiçbir edebi topluluğa katılmadı. *Oyunlarında yalın bir dil kullandı, yurt sevgisi konusunu işledi. *Yazdığı tek roman olan Üç İstanbul, onun en önemli eseridir. Eser, II.Abdülhamit II. Meşrutiyet ve Mütareke yıllarının İstanbul'unu anlatır. Eserin, yazarın hayatını yansıttığı söylenir. Roman, 1983 yılında TRT tarafından televizyon dizisi olarak çekilmiştir. *Monografileri, titizlikle düzenlenmiş birer belgeler kitabı gibidir. *Kuntay, ayrıca edebiyat araştırmaları yapmış, Fransız yazarlardan tercüme eserler vermiş bir sanatçıdır. Tiyatro oyunları: Kemal, 28 Kanunuevvel Roman: Üç İstanbul Biyografi: Mehmed Âkif-Hayatı, Seciyesi, Sanatı ; İstiklâl Şairi Mehmed Âkif (1944) Namık Kemal :Devrin Olayları ve İnsanları Arasında; İlkler ve Ötekiler (1944) Sarıklı İhtilalci Ali Suavi (1946) Şiir: Türk'ün Şehnamesi İnceleme ve araştırma: Hitabet ve Münazara Dersleri, İftira-yı Taassub Edebiyat Defteri NECMETTİN HALİL ONAN (1902-1968) Şair, öğretmen, edebiyat tarihçisi Yazın yaşamına aruz ölçüsüyle şiirler yazarak başalmıştır. Aşk, doğa ve ulusal duygularla ilgili şiirler yazdı. Şiir kitapları:Çakıl Taşları , Bir Yudum Daha Diğer Kitapları: Dilbilgisi, İzahlı Divan Şiiri Antolojisi, Namık Kemal’ in Talim-i Edebiyatı üzerine bir Risalesi Leyla ve Mecnun(Fuzuli’nin eserinin tenkidi) Romanları :İşleyen Yara (yayımlanmadı), Kolejli Nereye Çanakkale Savaşı’nı konu edinen 'Bir Yolcu’ya' adlı şiirinin başındaki şu dizeleri çok yaygın olarak bilinir: Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın Bu toprak, bir devrin battığı yerdir. Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın Bir vatan kalbinin attığı yerdir. Bu ıssız, gölgesiz yolun sonunda Gördüğün bir tümsek, Anadolu'nda, İstiklal uğrunda, namus yolunda Can veren Mehmed'in yattığı yerdir. 6 Bugün efkârlıyım açmasın güller Yiğidimden kötü haber verirler Demirden pencere taştan sedirler Döşek melul mahzun yastık batıyor Yiğidim şahinim aman burda yatıyor (B.R.E.) ..... ILGAZ Yıldızlar çamlara değer de geçer, Gün burdan başını eğer de geçer. Sular dizlerini döğer de geçer. Bir Ilgaz, er Ilgaz, yar Ilgaz!.. Başında bir tavus tuğ gibi çamlar, Yollara dizilmiş tığ gibi çamlar, Karşıdan bir zümrüt çığ gibi çamlar. Bir Ilgaz, er Ilgaz, yar Ilgaz!.. Dalı var; göklere yeşil direktir, Gölü var; dağlara düşmüş yürektir, Yolu var; içinde yitsem gerektir. Bir Ilgaz, er Ilgaz, yar Ilgaz!.. (Z.Ö.D.) ..... Sakın bir söz söyleme...Yüzüme bakma sakın! Sesini duyan olur,sana göz koyan olur. Düşmanımdır seni kim bulursa cana yakın, Anan bile okşarsa benim bağrım kan olur... Dilerim Tanrı´dan ki,sana açık kucaklar Bir daha kapanmadan kara toprakla dolsun, Kan tükürsün adını candan anan dudaklar, Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun! (KISKANÇ - F.H.D.) Seni düşünürken Bir çakıl taşı ısınır içimde Bir kuş gelir yüreğimin ucuna konar Bir gelincik açılır ansızın Bir gelincik sinsi sinsi kanar Seni düşünürken Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır Deliler gibi dönmeğe başlar Döndükçe yumak yumak çözülür Çözüldükçe ufalır küçülür Çekirdeği henüz süt bağlamış Masmavi bir erik kesilir ağzımda Dokundukça yanar dudaklarım Seni düşünürken Bir çakıl taşı ısınır içimde. (ÇAKIL - B.R.E.) 8 HİKÂYE Senin dudakların pembe Ellerin beyaz, Al tut ellerimi bebek Tut biraz! Benim doğduğum köylerde Ceviz ağaçları yoktu, Ben bu yüzden serinliğe hasretim Okşa biraz! Benim doğduğum köylerde Buğday tarlaları yoktu, Dağıt saçlarını bebek Savur biraz! Benim doğduğum köyleri Akşamları eşkıyalar basardı. Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem Konuş biraz! Benim doğduğum köylerde Kuzey rüzgârları eserdi, Ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır Öp biraz! Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin! Benim doğduğum köyler de güzeldi, Sen de anlat doğduğun yerleri, Anlat biraz! (C.Külebi) NERDESİN Geceleyin bir ses böler uykumu, İçim ürpermeyle dolar: -Nerdesin? Arıyorum yıllar var ki ben onu, Aşıkıyım beni çağıran bu sesin. Gün olur sürüyüp beni derbeder, Bu ses rüzgarlara karışır gider. Gün olur peşimden yürür beraber, Ansızın haykırır bana: -Nerdesin? Bütün sevgileri atıp içimden, Varlığımı yalnız ona verdim ben, Elverir ki bir gün bana derinden, Ta derinden bir gün bana “Gel” desin. (A.K.T.)