Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

lesnichnie
) diagrammalarni, funktsional 
bloklarni diagrammalarini va sekventsialli funktsiyalarni diagrammalarini (Grafset 
tili) yaratishga imkon beradi. K o’pgina programmalash tillari har bir aniq masala 
uchun programma tuzuvchiga to’g’ri keladigan instrumentni tanlashga imkon 
beradi.
282

---

G ra fik til. Pog’onali (Ladder) diagrammalar, funktsional blokli diagrammalar 
va sekventsialli funktsiyali diagrammalar bitta programmada ishiatilishi mumkin. 
Bu shuni bildiradiki, bitta ishchi varaqda (ekranda) har bir programmani qismida 
(fragmentida) qulay bo’ lgan har xil programmalash tillarini qo’ llash mumkin.
Global o’ zgaruvchi. V - seriyadagi integratsiyalashtirilgan kontrollerlar 
faqatgina simvolli adreslarni qo'llash bilan programmalashtirilishi mumkin. Bu 
programmist 
uchun 
logik 
adreslar yoki 
qurilmalarni 
konfiguratsiyalarini 
o'ylamasdan (bog’liqsiz) programma tuzishga imkon beradi va to’ liq hajmda ham 
globalli ham lokalli o’zgaruvchilarni qo’ llab-quvvatlanadi. Shu bilan birgalikda 
global o’ zgaruvchilarni 3 ta ierarxiyali sathlari nazarda tutiladi: kontrollerlarni 
global o'zgaruvchilari; stantsiyani global o’zgaruvchilari va boshqaruvchi setni 
global o’ zgaruvchilari.
Boshqaruvchi setni global o ’zgaruvchilariga boshqaruvchi TS-net setga 
ulangan xohlagan kontrollerdan yoki stantsiyadan murojaat qilishi mumkin. 
Stantsiyani global o’zgaruvchisi shu stantsiyaga o'rnatilgan har qanday kontrollerga 
kirish undan foydalanishi mumkin. Kontrollerni global o'zgaruvchisi faqatgina bitta 
kontrollerdan fovdalaniladi, shuning uchun ham bunday o'zgaruvchi boshqa 
kontrollerlarga va ishchi stantsiyalarga ta'sir qilrnaydi.
I.okal o’zgaruvchi. Lokal o'zgaruvchilari faqatgina bitta programmada va 
funktsional blokda ishiatiladi. Shunday qilib. har xil funktsional bloklarda yoki 
programmalarda bir xil nom ishlatilishi mumkin. shu bilan birgalikda har bir lokal 
o'zgaruvchi shu nom bilan hog' 1 iq bo'lniagan holda o'zgaradi. Foydalam ndii 
bergaii (ko’ rsatgan) funktsional blok. Instrumental programma ta'minoti 
foydalanuvchini programmasini foydalanuvchi (ko’rsatgan) bergan funktsional 
bloklarga integratsiyalaydi. Shunday qilib, yaratilgan funktsional blok keyinchalik 
har qanday programmada ishlatilishi (foydalanishi) mumkin.
Mashina tili. Mashina tilida programmalashda programmist M K bajaradigan 
hamma amallami, qayta ishlaydigan masalalarni ikkilik kodi ko'rinishida bayon 
etadi. Mashina tilining afzallik tomonlaridan biri shundaki. ya'ni bu tilda MK ning 
xotirasi programmalashtirilganda uning har bir razryad ini bitli o'zgartirish mumkin.
Programma mashina tilida vozilganda programmada ishlatiladigan buyruqlar 
(komandalar, sonlar, operandlar) hammasi 8-razryadli ikkilik "О" yoki " I "
ko'rinishida yoziladi. Programmani eng oddiy ko'rinishidagi vozilishlari 8 lik yoki 
16 lik sanoq sistemasida yoziladi.
Assembler tili. Mikrokontroller asosida qandaydir qurilmani yaratishdan avval 
assembler 
tilida 
programmalash 
asosi 
bilan 
yaxshi 
tanishish 
zarur. 
Mikrokontrollerlar uchun qo'shimcha programmalar yaratishda bu usuldagi 
programmalashni faqatgina o'rganib qolmasdan tuzilgan programmani qadamma- 
qadam bajarilishini hamda slni paytda qurilmada nima sodir bo’ layotganligini 
yaxshi bilishni o'rganishi kerak.
Assembler tilida programmani o ’rganishni, yozishni va sozlashni sodda va 
tushunarli bo’ lishi uchun bir qancha usullar bor: Birinchidan - protsessorda 
buyruqlarni bajarish jarayonini ko’ rinib turishini qo’ llash. Ikkinchidan - 
programmani o’qish va tushinishni soddalashtirish uchun strukturali programmalash 
usulini qo’ llash.
283

---

Buyruqni bajarilishini ko’rinishini eng yaxshi yo’ llaridan biri protsessorni yoki 
M K ni strukturali sxemasidan foydalanish. Sxema bo’yicha har bir buyruqni 
bajarilishi belgilanadi, qayd qilinadi. Natijada buyruqlarni bajarilish jarayoni 
to’g’risidagi tasawur yaxshi ta’minlanadi.
Assembler tilida M K ni programmalashda M K bajaradigan hamma ishlari 
nazorat qilish, boshqarish, qayta ishlash programmalari assembler tilida 
qo’ llaniladigan mnemonik belgilar ko’rinishida yoziladi. Masalan: mov B; LDA: 
M V l va shunga o’xshash. ASSEMBLER tilida tuziladigan programmalar qisqaroq 
hajmdagi masalalarni katta tezlikda yechish, kichikroq obektlami, texnologik 
jarayonlarni parametrlarini, ularni ishchi uzellarini ishlashini nazorat qilish, 
boshqarish 
uchun 
qo’ llaniladi: 
Masalan: 
manipulyatorlarni, 
robotlarni, 
issiqxonalami, tibbiy uskunalami.
Y uqori sathda programmalash tilla ri. Mikrokontrollerlarni programmalash 
uchun har x il turdagi yuqori sathdagi programmalash tillarini qo’ llash mumkin.
Yuqori sathli til - termini (so’zi) oson o’qish uchun mo’ ljallangan 
programmalarni yozishda qo’ llaniladigan tillarni belgilash uchun xizmat qiladi. 
Yuqori tilda yozilgan programma keyinchalik assembler tiliga aylantiriladi undan 
keyin esa mikrokontroller bajarishi uchun obekt kodiga ya’ni mashina kodiga (bitlar 
va baytlarga) o’ zgartiriladi.
Yuqori sathli tillarni asosiy xarakteristikalarini keltiramiz:
- o’rnatilgan funktsiyani ulanadigan bibliotekalarini borligi (masalan: konsolli 
kiritish/chikarish);
- har x il turdagi qiymatlar (8, 16, 32 bitli va o’zgaruvchi nuqtali);
-lo k a lli va globalli o’zgaruvchilardan ko’rsatkichlardan va qiymatlar 
strukturasidan foydalanish;
- xotirani taqsimlash;
- apparatli registrlarga kirish imkoniyati;
- simulyator/emulyatorlar uchun simvolik ma’ lumot.
Ushbu xususiyatlarga ega bo’ lgan o’rnatilgan (