Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

4.4.2. Servis tizim lari.
Servis tizimlari foydaianuvchi va SHK ning samarali o ’zaro ishini t a ’minlash 
uchun ishlatiladi, ular operatsion tizim foydaianuvchi interfeysining (interface -
ulanish, kelishish) q o 's h i m c h a va kengaytm asidir - foydaianuvchi va О Т o ’rtasidagi 
vositachilik vazifasini bajaradi. Servis tizimlari shartli ravishda interfeysli tizimlar, 
O T q o b i q la ri va utilitalarga b o ’linadi.
Interfeysli tizim lar 
- bu k o 'p in ch a grafik tipdagi kuchli servisli tizim b o ’lib, 
ular nafaqat foydalanuvchining, balki О Т ning dasturli interfeysini (О Т ning amaliy 
dasturlar bilan birlashishi) ham mukammallashtiradi, xususan, q o ’shimcha resurslarni 
taqsimlashni ba 'zi q o ’sh im cha ja rayonlarini amalga oshiradi. Interfeysli tizimlarga 
misol sifatida Window s, Defkvievv, Ensamble va b. tizimlarni keltirish mumkin.
Juda om m aviy W indow s tizimi avtonom yoki foydalanuvchining har bir 
oynacha bilan o ’zaro b o g ’langan o ’zaro harakatini grafik manipuly at or yordamida, 
k o 'p masalaiik rejim ida virtual xotirani ishlatib va hatto (W indow s 3.1) virtual 
mashinalar tizimi rejimida displey ekranida shakllanuvchi bir nechta oynachalarga 
m a ’lumotlarni chiqarishni t a ’minlaydi. W indows DOS ga q o ’sh im cha o ’rnatiladi 
(DOS ustiga) va shuning uchun k o ’pincha u yana О Т q o b ig ’ i deb ham ataladi. 
Windows-95, Window s- 98 tizimlari o ’z ichiga operatsion tizimlarni oladi (DOS7,
122

---

D O S 9 7 ) va ular shuning uchun "operatsion tizimlar" deb ataladi.
О Т qobiqlari foydalanuvchiga О Т ishlatilayotganiga nisbatan sifat jihatdan 
yangi interfeys taqdim etadi va bunda interfeysni bilish majburiy emasdir; qobiqlar, 
foydalanuvchi bilan menyu tizimi yordam id a en g « d o ’stona» interfeysni amal ga 
oshiradi.
О Т ning en g ommaviy qobiqlari: Norton C om m ander, PC Tools, PC Shell, 
Magellan, M S DOS Shell (W indow s ni eslatuvchi) va b.
Utilitalar am alga oshirilishi foydalanuvchidan maxsus dasturlarni ishlab 
chiqish talab etiladigan, alohida tipik, tez-tez ishlatiladigan jarayonlarni bajarishni 
avtomatlashtiradi. K o ’pgina utilitalar foydalanuvchi bilan rivojlangan muloqotli 
interfeysga ega va aloqada bo’lish darajasi b o ’y ic ha qobiqlarga yaqinlashadi. Aslini 
olganda, О Т qobiqlari va interfeysli tizimlar utilitalardan tashkil topgan, lekin bu 
utilitalar bitta tizim ga birlashtirilgan.
O m m aviy utilitalar ichida quyidagilarni ta ’kidlash kerak:
•
m agnit disklarga xizmat ko’rsatish (formatlashtirish; tizim m a ’lumotlarini diskda 
saqlanishini va buzilgan taqdirda uni qayta tiklash imkoniyatni ta 'm inlash; 
xatolik bilan o ’chirib tashlangan fayllarni va kataloglarni ham da shu fayllar va 
kataloglarni ichidagisini ular buzilgan taqdirda qayta tiklash; diskda fayllarni 
eng 
qulay 
kom ponovka 
(joylashtirish) 
va 
defragmentatsiya 
(qayta 
lavhalashtirish) qilish; diskdan maxfiy m a ’lumotlami ularni kelgusida o ’qib 
b o ’lmaydigan qilib, ishonchli o ’chirib tashlash va b.);
•
fayllarga va kataloglarga xizmat k o ’rsatish (yaratish, nusxalash, qayta nomlash, 
yuborish, tezda qidirish, o ’chirish v a b.);
• 
fayllarni arxivlashtirish va arxivlashtirishni y o ’qotish (arxivlashtirish fayl 
o ’ lchamini sezilarli kamaytiradi);
• 
kom pyuter viruslaridan him oya qilish va bo sh qa k o ’p narsalar.