MiLLÎ EĞİTİm bakanliği erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü İnsan ve kalite endüstriyel tekniK ÖĞretimde toplam kalite 3 2001 hazirlayanlar

İŞLETMELERDE VERİMLİLİK

Verimlilik ülke ekonomisi için olduğu kadar işletmeler için de önemlidir. İşletmeler kazançlarını, verimliliklerini yükselterek malîyetlerini düşürerek veya aynı masrafla daha fazla üretimde bulunarak arttırabilirler.

İşletmeler zaman ve hareket etütleri ve malîyet kontrolleri ile verimliliği yükselterek aynı giderle daha fazla gelir sağlayabilirler. Örneğin, herhangi bir işletme normalde 1000 birim mal üretirken verimliliği arttırıcı önlemlerle aynı miktar iş gücü ile 1500 birim mal üretebilirse, işletmenin geliri yükselir. Gelirin bir kısmı diğer girdiler için kullanılsa, bir kısmı da işçiye prim olarak verilse dahi işletmeye oldukça önemli miktarda kâr kalmış olur. Bu nedenle işletmeler verimlilik konusuna önem verir ve verimliliği arttırıcı önlemler alırlar.

İŞLETMENİN EMRİNDEKİ KAYNAKLAR

Ana mal, üretilmiş üretim araçlarının ekonomik adıdır. Her türlü aletler, araçlar, makineler, ham madde, malzeme ile teknik araçlar işletmede iş gücünü nicelik ve nitelik bakımından güçlendirerek verimi çoğaltırlar. Öyleyse işletme, emrindeki kaynaklardan yüksek verimlilik elde etmek için şunlara önem vermelidir:

• 
  Makineler, araç ve gereçler imalata uygun seçilmelidir.
  
• 
  Makineler tam kapasitede çalıştırılmalıdır.
  
• 
  Makinelerin periyodik bakımları yapılmalıdır
  
• 
  İşletme teknik olanakları ve araçların sayısını arttırarak, kalitesini yükseltmeli, teknolojik gelişmeleri yakından izlemelidir.
  

Ayrıca işletmeler; emirlerinde bulunan toprak, su, hava, maden, ağaç vb. gibi doğal kaynaklara zarar vermemeli ve bu doğal kaynakların hem sayılarını hem de niteliklerini yükseltmeye çaba harcamalıdırlar.

MALZEME VERİMLİLİĞİ

Malzemelerin verimliliği fizikî verimlilik kapsamına girmektedir. Mamul üretimi için temin edilen malzeme, üretime girdiği vakit en az kayıpla mamul madde olarak çıkabilmelidir. Malzeme verimliliğinin genelde % 100 olamayacağını belirtmiştik. İşletmede alınan bütün verimlilik önlemleri ile malzeme kayıpları en aza indirildiği vakit malzeme verimliliği yükseltilmiş olur. Üretimde mamul malîyetinin % 40’ını malzeme fiyatları oluşturduğuna göre, malzeme verimliliği % 100’e çıkartıldığında işletmede buna bağlı olarak diğer verimlilikler de yükselir.

YÖNETİMİN VERİMLİLİK KONUSUNDAKİ GÖREVLERİ

Plânlama, örgütleme, yürütme, uyumlaştırma ve kontrol gibi yönetsel önlemler verimliliğin arttırılmasında büyük rol oynarlar.

Plânlama, amaç ve araçların seçimi sürecidir. Neyi, ne zaman, nasıl, nerede ve ne ile yapacağını önceden saptamak ve belirlemek işletmeye en yüksek yararı en az harcama ile gerçekleştirme olanağını sağlar.

Yönetici; organizasyonda iş gücü ile araçlar, doğal kaynaklar arasında ideal bir oran ve uyum kurmalıdır. Sonuçta, iş gücünü rasyonelleştirme konusunda zaman ve hareket etüdü yaparak, işçilerin az emek, az zaman ve dolayısıyla az yorgunluk ve az kayıpla üretimi başarma yollarını bulmalıdır.

Genel plânlama ile organizasyon plânlaması uygulamadan önce hazırlıkların tamamlanmasına olanak verir. Böylece uygulama safhasına geçilebilir. Uygulama ya da yürütme sırasında ve yürütmeden sonra yönetici işlerin plân ve organizasyon ilkeleri çerçevesinde oluşup oluşmadığını araştırarak gerekli kontrol ve revizyonları yapmalıdır. İşler, plânlanan ve örgütlenen şekilde yürümemişse, bunun nedenleri araştırılıp önlemleri alınıp, gerekli düzeltmeleri yapılmalıdır. Böylece daha verimli ve etkin çalışma yolları araştırılıp gerçekleştirilmiş olur.

İŞ GÜCÜNÜN VERİMLİLİĞİ

İşçinin eğitimini arttırmak, işçiyi daha elverişli makine ve aletlerle donatmak, etkin ve güvenilir yöntemler uygulayarak iş gücünün verimliliği yükseltilebilir. İş gücünün verimliliğinin arttırılması için de şu ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır.

• 
  Zaman ve hareket etütleri yapılarak, standart zamanlar tespit edilmelidir.
  
• 
  İş yerinde ahenkli çalışma ortamı yaratılmalıdır.
  
• 
  İşçi çalışmakta olduğu iş yerinde neler geçtiğine dair bilgiye sahip olmalı ve içinde çalıştığı işletmenin amaçlarını, işleyişini ve kendi işinin bu işletme içindeki yerini bilmelidir.
  
• 
  İşçi, bir insan gibi muamele gördüğünü ve ciddiye alındığını hissetmeli işletme içinde önemi bilinmekte olan bir rol oynadığı ve işinin beğenildiği duygusuna sahip olmalıdır.
  
• 
  İşçi, işinde belli bir kişisel hareket serbestisine sahip olduğunu bilmeli, her gün yapmakta olduğu işin yapılışı hakkında düşüncesine değer verildiğini anlamalıdır.
  
• 
  İşçinin üstüne karşı güveni olmalıdır.
  
• 
  İşçi çalıştığı işletmenin kârının iyi biçimde dağıtıldığına, kabiliyeti ve gösterdiği çabalara göre ücret aldığına ve kabiliyetine göre işinde ilerleyeceğine ilişkin şansa sahip bulunduğuna inanmalıdır.
  
• 
  İşçi, uzmanlaşırsa veriminin artacağına inandırılmalıdır.
  

VERİMLİLİĞİ AZALTAN SEBEPLER

-Organizasyon ve düzenleme bozuklukları: Üretim araçlarının iyi yerleştirilmemesi, iyi bir iş akımı düzeninin gerçekleştirilmemiş bulunması; çeşitli üretim araçları ve departmanlar^* arasında üretim gücü farklarının varlığı; yetki, sorumluluk ve işlerin bölümündeki uyumsuzluklar gibi nedenler organizasyon bozukluklarını ortaya koyar. Bu da iş gücü ve iş birimleri arasındaki uyumsuzluğu ortaya çıkararak verim kaybına neden olur. İşçi motivasyonu sağlanamaz.

-Haberleşme bozuklukları: İşletmede yatay ve dikey haberleşme kanalları ile araçlarının iyi işlememesi çalışmaların uyumunu güçleştirir verimi azaltır.

-İş ve mevkilerin sahipleri arasında, çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkan anlaşmazlıklar: İşletmede görevli olan iş görenlerin iyi niyet sahibi olmamaları, morallerinin düşük olması, birbirlerine ya da üstlerine karşı iyi duygularla dolu olmamaları gibi nedenlerle ortaya çıkan sürtüşmeler uyumlu bir iş birliğini ortadan kaldırır.

-Makinelerin ve malzemelerin aylık ve yıllık bakımlarının yapılmaması makine verimini düşüreceği gibi onların atıl duruma gelmesine neden olabilir.

-Yönetim kontrolü dışında olan ve verimliliği etkileyen bazı nedenler de vardır. Bunlar: Hükümet politikaları, vergiler, mevcut pazarların durumu vb. olabilir.