Milliyetçilik sosyolojisi
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 261
Milletin ilkeleri, milliyetçiliğin de ilkeleridir. O nedenle milleti aşmak, paradoksal olarak, ancak genellikle bu giri şimlerin nesnesini oluşturan tümleşik milletten daha geniş bir milliyetçilik biçimiyle mümkün olabilir. Büyüklük ve saha olarak "normal" bir tümleşik milletten daha geniş bir milli yetçilik biçimi de vardır. "Pan-milliyetçilikler"i kastediyorum. Bunlar, birkaç genellikle sınırdaş devleti, paylaşılan kültürel özellikler veya bir "kültürler ailesi" temelinde tek bir kültürel ve siyasî topluluk içinde birleştiren hareketler olarak ta nımlanabilir. Yugoslavizm, en eski Pan-milliyetçilik örnek lerinden biriydi ve çok geçmeden onu, genellikle başka devletlere ait, etnik bakımdan benzerlik taşıyan bölgeleri topraklarına katmayı gaye edinen çeşitli irredentist hareketler (Pan-Cermenizm, Pan-Bulgarizm, Pan-İtalyanizm vs) ile; siyasî birleşme yönünde ciddi teşebbüslerden, ortak sömürgesel deneyim ve kültür temelinde daha gevşek birliklere dek çe şitlilik arzeden Pan-Türkizm, Arabizm, Afrikanizm, Latin Amerikanizm gibi daha geniş ölçekli "Pan" hareketler izledi. Bu hareketlerden hiçbiri (daha küçük çaplı irredentist ha reketlerin çeşitli derecelerde gösterdikleri haricinde) siyaseten başarılı olamadılar. Ama önemleri başka bir noktada yat maktadır. Pan-Slavizm, bırakın tek bir territoryal devlet kurmayı, Slavları tek bir siyasî topluluk halinde birleştirmenin yanına bile yaklaşamadı. Ancak Slav dilleri konuşanlar arasında kültürel bir rönesansın esin kaynağını oluşturarak, yazar ve sanatçıların biraraya gelmelerini sağlamanın yanında geniş bir kültürel alanda çeşitli ortak düşünce ve duyguların ortaya çıkışını tahrik etti. 3 6 Pan-Arabizm, bütün Araplar nezdinde siyasî bir topluluk duygusunun ifadesi olmak bir yana, Araplar arasındaki kıyıcı savaşları bile önleyecek güçte olamadı hiç bir zaman. Ancak 36 Bu konuda Kohn'a (1981) bakın. 2 6 2 Araplar arasında daha geniş kültür ve filantrofik bağlantılar kurmanın yanında belli projelerin de ilham kaynağı oldu. Aynı şekilde, feci bir askerî sonla neticelenmiş olmakla birlikte Pan-Türkizm de gerek Türkiye'de gerekse dışardaki Türkler arasında bir kültürel rönesansın boy atmasına, Türki dillere ve Türk tarihine yeniden bir ilginin doğmasına, Türkçe ko nuşan halklar arasında çeşitli bağlar kurulmasına önayak oldu. 3 7 Pan-milliyetçiliklerin önemi, prolifer etnik milliyetçiliklerin bölünerek çoğalma eğilimlerine karşı koyabilme veya en azından ona bir seçenek oluşturabilme yeteneklerinde yat maktadır. Pan-Afrikanizm, azınlık etnik milliyetçiliklerin birbiri ardına yeni sömürge-sonrası devletler içinde hak id dialarında bulunmalarını önleyemezken, onlara Afrika'nın geçmiş başarıları karşısında yeni bir gurur duygusu ve bütün Afrikalıların paylaştıkları daha geniş bir topluluk duygusu kazandırdı. Pan-Afrikanizmin önemi, yaratılmasına yardımcı olduğu Afrika Birliği Örgütü'nden çok, sömürgeci efendilerin her fırsatta aşağıladıkları Siyah Afrikalılara (sağladığı) ortak bir Afrika geçmişi ve "kültürler ailesi"nin yeniden keşfiyle ufuklarını genişletmesinde ve itibarlarını yemden kazan dırmasında yatmaktadır. 3 8 "Kültürler ailesi" kavramı burada önemlidir. Bugün ar zulanan ve oluşturulan siyasî ve ekonomik bir birleşme iken, birbirleriyle ilişkili kültür ailelerini kapsayan kurumsal bir "kültür alam" genellikle uzun vadeli süreçlerin bir ürünü sayılmakta ve çoğunlukla da öngörülmemekte, amaçlan- mamakta, yönelenilecek bir hedef olarak görülmemektedir. Siyasî ve ekonomik birlikler planlanır ve örgütlenirken, kültür aileleri ve kültür alanları henüz olgunlaşmamış ve kurum- 37 Bu konuyla ilgili yakın dönem tarihî için Landau'ya (1981) bakın. 38 Bu konuda Geiss'e (1974) bakın. 263 sallaşmamış bir görüntü arzetmekle birlikte, onun yörüngesine girmiş olanlar için daha az gerçek ve daha tesirsiz değildir. İslâmî, Amerikan ve Sovyet Rusya kimliklerinin ve kültür lerinin mensupları açısından, bunların sözcüleri resmî olan siyasî ve toplumsal kurumların fersah fersah ötesinde bir çekiciliğe sahiptirler. Bu cazibenin bir nedeni lingua franca'nın yeniden doğmakta olmasıdır. Yüksek Ortaçağlar'da Latince ve Arapça gerçek bir ülkeler-aşırı ve kültürler-aşırı bir nüfuza sahiptiler: Ama. onlarda ancak bir lingua franca'nın hizmet edebileceği ülke ler-aşırı bir işleve sahip toplu bir kimlik -Ortaçağ ruhbanı ve uleması- sözkonusuydu. Bugün ise kitleler için edebî bir "yüksek" kültüre dönüşmüş olan çok sayıda şifahi "aşağı" kültür ile bir örnek kamu eğitimi ve millî diller, bu eskinin Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|