Mimar sinan güzel sanatlar üNİversitesi BİLİmsel araştirma projeleri koordinatöRLÜĞÜ

MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

GRAFİK TASARIM PROGRAMI LİSANS EĞİTİMİNE YÖNELİK TEMEL TİPOGRAFİ DERSİ ÖNERİSİ

Bu çalışma, grafik tasarım lisans programının birinci yılında tipografi ile ilk defa karşılaşan öğrencilere yönelik temel tipografi dersi önerisi oluşturmayı amaçlamıştır. Çalışmada, tipografi eğitiminde, tipografi tarihinin vazgeçilmez bir yeri olduğunu savunulmuştur. Günümüz öğrencilerinin dijital medyaya ve interaktif deneyimlere olan eğilimlerinin de göz önünde bulundurulduğu bu çalışma ile, tipografi eğitiminin, kaynağını tarihten alan sağlam temeller üzerine, Türkçenin yazılış özelliklerine uygun, çağdaş yöntemler ve yeni teknolojilerden yararlanılarak inşa edilmesi önerilmiştir. Tipografinin grafik tasarımın vazgeçilmez bir unsunu olduğu gözetilerek hazırlanan ders içeriği ile, tipografi tarihini bilen, bugünün tipografi anlayışına hakim, yazıyı doğru ve etkili kullanarak tasarlamaya hazır ve tipografi kültürü edinmiş öğrencilerin yetiştirilmesini hedeflemiştir.

Araştırma kapsamında, ders içeriği oluşturulması amacıyla, tipografi eğitimine yönelik literatür taraması yapılmış ve grafik tasarım programlarında farklı ders içeriklerine yönelik öneriler de incelenmiştir. Tipografi eğitimi konulu yurtdışı kaynak taramalarında ders içeriklerinin oluşturulmasına ilişkin sorunlar ve bu sorunlara getirilen çözüm önerileri incelenmiştir. Temel tipografi konulu yayınlar taranmış; seçilen kaynakların çevirileri yapılmıştır. 18 Ocak 2017 tarihinde tipo baskı atölyesi çalışmasına katılım ile tipo baskı terimlerine kaynaklık eden baskı araç gereçleri ve çeşitli dönemlere ait baskı presleri, tipo baskı makineleri incelenmiştir.

Öğretim tasarımı modelleri araştırmaya dahil edilerek “Günümüzde tipografi eğitimi nasıl olmalıdır?”, “Temel tipografi dersleri kapsamında hangi konular yer almalıdır?”, “Dersin öğrenim hedeflerine üst düzeyde ulaşılması için hangi öğrenme yaklaşımlarından yararlanılmalıdır?”, “Konular sınıf içi ve sınıf dışı görev ve uygulamalar ile desteklenirken nelere dikkat edilmelidir?” gibi sorulara yanıt aranmıştır.

Çalışmanın tümü on başlık altında toplanmış; araştırmanın amaç ve nedenleri  ilk bölüm olan giriş bölümünde açıklanmıştır. İkinci bölüm kaynak taramasının nasıl yapıldığını ve bu süreçte incelenen kaynakların açıklanmasına ayrılmıştır. Çalışmanın yöntemine yer verilen üçüncü bölümün ardından gelen dördüncü bölümde, önerilen ders içeriği, yazının doğuşundan başlayarak sayfa tasarım ilkelerine uzanan geniş bir konu kapsamına sahip olacak şekilde düzenlenmiştir. Proje tabanlı öğrenme ilkelerine uygun olarak oluşturulan ders içeriğinde, her konunun bir sonraki konuya temel oluşturması hedeflenmiştir. Bu bölümde, dersin işleneceği iki döneme yayılan yirmi sekiz haftalık program önerisi de  yer alır. Bu program ayrıca, dersin amacını, içeriğini, öğrenme çıktılarını, öğrencilerin sınıf içi ve dışı görevlerini, bu görevler yerine getirilirken başvurulacak kaynakların listesini içeren bir takvim şeklinde düzenlenmiştir. Beşinci bölüm dersin işlenişine yönelik saha çalışması ve çalışmanın bulgularına ayrılmış; dersi alan öğrencilere yönelik yapılan anket sonuçlarına da bu bölümde yer verilmiştir. Yapılan saha çalışması sonrasında elde edilen veriler ve anket çalışmasının sonuçları altıncı bölüm olan tartışma bölümünde değerlendirilmiş ve bu bölümde ders süresinin yeterliliği sorgulanmıştır. Sonuç bölümünde temel tipografi eğitiminin, grafik tasarım eğitimindeki vazgeçilmez yerinin önemine yer verilmiştir. Tipografi tarihinin, temel dizgi kurallarının ve proje tabanlı öğrenmenin temel tipografi eğitiminin vazgeçilmezleri olduğu bu bölümde örneklerle desteklenerek savunulmuştur.

Çalışma süresince karşılaşılan en önemli zorluk tipografi alanında üzerinde kesin uzlaşım sağlanmış Türkçe terminolojinin eksikliğidir. Bu nedenle çalışmaya temel tipografi terimlerinin Türkçe karşılıklarını ve yeni terim önermelerini içeren bir sözlük bölümü dahil edilmiştir.

Yürütülmekte olan tez çalışmasının Türkiye’deki grafik tasarım lisans programı, temel tipografi dersleri için bir kaynak olması planlanmıştır. MSGSÜ, Grafik Tasarım Bölümü ders programında birinci sınıf öğrencilerine yönelik zorunlu dersler olan “Tipografi I” ve “Tipografi II” adlı dersler ile uygulamaya geçmiş olan içerik önerisi ile tipografinin Türkçe’nin yapısına uygun olarak öğretilebilmesinin yanı sıra, bu derste başarılı olan öğrencilerin ön koşullu olan ileri seviye tipografi derslerine hazır; tipografik malzemeyi doğru kullanarak tasarım yapabilme yeterliğine sahip tasarımcı adayları olmaları hedeflenmiştir. Çalışmada yer alan ders programı, bir önerme niteliğinde olup her dönem, yeni ortaya çıkacak kaynaklar ve yenilenecek içeriğe en uygun eğitim yöntemleri ile güncellenmek üzere planlanmıştır.