Ministrligi

Tema:Balalarda qaddi qawmetdin’ qaliplesiwi ham kemshilikleri 
Qaddi qawmet — adamdıń vertikal jaǵdayın belgileydi. Hár kungi turmıs 
tárizi, keyip kisi qáwmetiniń ózgeriwine sebep boladı. Kelisken qáddi-qáwmet 
turmıslıq processda jamanlasıwı múmkin, kóbinese bul balanıń mektep dáwirinde, 
partada nadurıs otırıwı nátiyjesinde payda boladı. Bunda balanıń muskul boylam 
birlespesi otırıwdıń fiziologikalıq jaǵdayına maslawıp baradı. Muskul hám 
boylamlarning tásirinde omırtqa tekshesi funkciyası ózgerip turadı. Muskullar 
adam denesin normal ustap turıwdan tısqarı keri kúshlerdi (antigravitatsion kúsh) 
bir-birine proporcional qılıw wazıypasın da atqaradı. Eger muskullar jaqsı 
rawajlanǵan bolsa, olardıń háreketi bir-birine proporcional (sinxron) boladı. Bul, 
óz gezeginde, omırtqa tekshesiniń qiyshaymasdan tuwrı rawajlanıwına járdem 
beredi. Sol sebepli aldınǵa iymeyiwi, keyin basıp iymeyiw dep ataladı. Bul tábiyiy 
iymeyiwler bir jasqa deyingi balalarda bolmaydı. Balanıń tik turıw, júriw, bastı tik 
tutıw nátiyjesinde az-azdan bul iymeyiwler payda boladı. Bunnan tısqarı qáddi-
qáwmettiń shakillanishida tós qápesi, qol hám ayaq suyekleri hám de dene 
muskullarınıń normal rawajlanıwı da zárúrli áhmiyetke iye. Ayaqları tik hám tuwrı 
jaǵdayda bolıp, olardı juftlashtirganda tabanlar, aslamlar, dizeler bir-birine tiyip 
turadı, qarın bir az ichga tartılǵan, tós qápesi bir az aldınǵa shıqqan boladı. Qáddi-
qáwmettiń nadurıs shakillanishi bir neshe qıylı boladı : egilgan, kifotik, lordotik, 
hám skoliotik. Iyilgen qáddi-qáwmetli adamlar tik turǵanda, bası bir az aldınǵa 
engashgan, jelkeleri aldınǵa ildirilgen, tós qápesi oyıqlaw, qarın aldınǵa shıqqan 
boladı. Bunday jaǵday skelet muskulları, ásirese, gewdediń arqa bólegindegi 
muskullar jaqsı rawajlanbaǵanlıǵı hám kúshsiz bolıwı sebepli júzege keledi. 
Kifotik qáddi-qáwmetli adamlarda gúrekler qanatqa uqsap kóterilip turadı. 
Orqaning jelke bólegi do’mbayib, bukir jaǵday júzege keledi. 
Lordotik qáddi-qáwmetli adamlarda gewdesiniń arqa bólegi tegis yamasa 
bir az oyıqlaw boladı. Tós qápesi tegis, qarın aldınǵa shıqqan boladı. Bunday 
jaǵday omırtqa tekshesiniń bel bólegi normadan kóbirek aldınǵa iyiliwi, moyin 
bóleginde bolsa lodinga kemrek iyiliwi hám de qarın diywali muskullarınıń 
kúshsiz rawajlanǵanlıǵı sebepli júzege keledi. Skoliotik qáddi-qáwmetli adamlar 

---

tik turǵanında jelkeleriniń biri tómen, ekinshisi biyik boladı, tósi da tómen biyik 
bolıp, tós qápesiniń bir tárepi oyıqlaw, bir tárepi bo’rtganroq jaǵdayda boladı. 
Bunday adam denesin tik hám tuwrı tuta almaydı, yaǵnıy tik turǵanında gewdesi 
bir tárepi qiyshaygan jaǵdayda boladı. Bala qáddi-qáwmeti normal qáliplesiwi 
ushın tómendegi gigiyena qaǵıydalarına ámel qılıw kerek. Balanı jaslıgınan tegis 
hám bir az qattılaw keprende uxlatish kerek. Balanı 6 aylıq bo’lgunicha 
o’tqazmaslik, 10 aylıq bolaman degenge shekem oyog’’ida uzaq waqıt tik 
turg’azmaslik kerek, sebebi bul jas daǵı balalardıń omırtqa tekshesi, ayaq suyekleri 
mayısqaq bolǵanlıǵı sebepli, dene massasın kótere almastan, egrilanib qalıwı 
múmkin. 4-5 jasqa deyingi balalardı úlken adamlar uzaq waqıt qolınan jeteklep 
júrmesligi kerek, sebebi balanıń bir tárepi joqarıǵa eliriwi sebepli omırtqa tekshesi 
egrilanib qalıwı múmkin. Kishi jas daǵı balalar, baslanǵısh klass oqıwshıları uzaq 
waqıt bir orında o’tirmasligi, tik túrmesligi, uzaq aralıqqa júrmesligi, salmaqli 
byumlarni kótermesligi, ásirese mudam tek birqo’lida jumıs atqarmasligi kerek. 
Bulardıń barlıǵı balanıń omırtqa tekshesi hám ayaq suyekleri egrilanib qalıwına, 
qáddi-qáwmeti aynıwına sebep boladı.
Balalarda qáddi-qáwmettiń tuwrılıǵın tekseriwItibar menen qaraǵanda bul 
— ańsat. Bala tik turǵan jaǵdayda jambas tárepden qaray tekseriledi (ol ózińizden 
1, 5—2, 0 metr uzaqlıqta bolıwı zárúr ).Tekseriw waqtında, álbette, bastı tutıp 
turıw, aldınǵa yamasa keyin basıp egilganligi, tós qápesiniń forması, qarın sızıǵı, 
dize bo'g'imi bukilmasi, omırtqanıń moyin, tós hám bel egriligi itibarǵa alınadı. 
Balanıń júzbe-júz qaray turǵan jaǵdayı daǵı tekseriwde bolsa onıń jelke 
tarawı birdey ekenligine itibar qılıw zárúr. Arqa menen turǵan jaǵdayda 
tekserilgende onıń jelkesi, tós tómengi múyeshiniń birdeyligi hám omırtqadan 
birdey uzaqlıqta ekenligi názerden keshiriledi. Keyininen bala aldınǵa 900 
egiltirilib tekseriledi (dize bukilmaydi, qol asılıp turadı ). Bunda gúrek tarawlarınıń 
eki yarımı da birdeyligi yamasa shep yamasa oń gúrek salasınıń bo'rtib 
shıqqanlıǵın kóriw múmkin. 

---