ModüL 1 tanişMA, beklentilerin alinmasi ve grup çalişma iLKEleri Modülün Hedef Kitlesi

İhtilaflı konuların öğretiminde genel kurallar

İhtilaflı konular ile ilgili etkinliklerin hazırlık sürecinde öğretmenler aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir (Ersoy, 2013):

• 
  Seçilen ihtilaflı konu ile ilgili hem öğrencinin hem de öğretmenin ön bilgisi olmalı.
  
• 
  Sınıfta konuya ilişkin temel kavramlarda ortak görüş birliğinin oluşmuş olması.
  
• 
  Etkinliklerin programın kazanımları ile ilişkilendirilmesi.
  

Etkinliğe başlamadan önce kurallar belirlenmeli ve bu kurallar her etkinlikten önce hatırlatılmalıdır. İhtilaflı bir konunun ele alınması sürecinde işletilmesi gereken kurallar şunlardır (Oxfam,2006):

• 
  Aynı anda birden fazla kişinin konuşmaması,
  
• 
  Konuşan kişinin sözünün kesilmemesi,
  
• 
  Diğerlerinin görüşlerine saygılı davranma,
  
• 
  İnsanlara değil, düşüncelere meydan okuma/ düşünceleri eleştirme,
  
• 
  Uygun dil ve üslup kullanma (kişilerin cinsiyeti, etnik kökeni vb. ile ilgili yorum yapmama),
  
• 
  Öğrencilerin kendi bakış açılarını ifade etmelerine müsaade etme ve bunun herkes tarafından duyulmasını sağlama,
  
• 
  Öğrencilerin savundukları görüşleri/fikirleri gerekçelendirerek açıklaması.
  

İhtilaflı konuların öğretiminde öğretmenin rolü

İhtilaflı konuların öğretilmesi ile ilgili olarak etkinlik sürecinde öğretmen bir orkestra şefi gibi davranmalıdır. Grubu motive etmeli, kimi zaman tartışmaları hareketlendirmek için kontrollü bir şekilde provoke edici davranışlar sergilemelidir. Öğretici olmaktan çok rehberlik yapmalı, bu rehberliği gerçekleştirirken ise şu hususları göz önünde bulundurmalıdır:

• 
  Ele alınan konuya tarafsız bir şekilde başkanlık etmeli,
  
• 
  Dengeli, demokratik ve eşitlikçi bir yaklaşım sergilemeli,
  
• 
  Tartışılacak konuları önceden belirlemeli, bir plan dâhilinde tartışmayı ele almalı,
  
• 
  Tartışmanın sınırını iyi belirlemeli ve süreyi dengeli ayarlamalı,
  
• 
  Tartışma esnasında sınıfta oluşabilecek nezaketsiz davranışlara karşı duyarlı olmalı,
  
• 
  Öğrencilerin birbirlerinin fikirlerine karşı yöneltecekleri eleştirilerde aşırıya kaçılmasını önlemeli,
  
• 
  Olumsuz düşünce ve güçlü duyguları yumuşatabilmeli,
  
• 
  Iraksak veya üst bilişsel düşünmeyi geliştirmeye çalışmalı,
  
• 
  Diğerlerinin tutum ve inanışlarına saygı ve duyarlılığı artırmalı,
  
• 
  Öğrencileri değişik kaynakları incelemeye yöneltmelidir (Yazıcı, Seçkin, 2010).
  

İhtilaflı Konuların Öğretiminde Karşılaşılan Engeller

İhtilaflı konuların öğretilmesinde birtakım engeller ile karşılaşılabilir. Bu engellerin kimi zaman okul programlarından kimi zaman öğretmenlerden kimi zaman ise öğrencilerden kaynaklandığı literatürde ifade edilmektedir. Bu engeller, aşağıda gösterilmiştir:

İhtilaflı konuların öğretiminin okul programlarında yer almasının önündeki engeller:

• 
  Konunun karmaşık olması
  
• 
  Öğretmenin konuya uzak veya ilgisiz olması
  
• 
  Öğretmenin düşüncesinden dolayı suçlanma endişesi (Yazıcı, Seçkin, 2010)
  

İhtilaflı konuların öğretiminde öğretmenden kaynaklanan olası engeller:

• 
  Öğretmenin bilgi ve beceri eksikliği
  
• 
  Konuyu öğrenci düzeyinde ele almakta zorlanma
  
• 
  Sınıfı kontrol edememe endişesi
  
• 
  Öğretmenin kişiliği (tartışma ortamlarını sevmeyen bir kişilik yapısı)
  
• 
  Öğretmenin ihtilaflı olan konulara ilişkin ön yargısı (McKernan,1982; Akt: Yazıcı, Seçkin, 2010; Ersoy, 2013)
  

İhtilaflı konuların öğretiminde öğrenciden kaynaklanan olası engeller:

• 
  Öğrencinin konuya ilgi duymaması
  
• 
  Sınıf içi cinsiyet ve demografik yapıdan kaynaklanan baskı hissi
  
• 
  Arkadaşlık ilişkilerini tehlikeye atma korkusu
  
• 
  Tartışmadan kaçınmaya dönük kişilik yapısı
  
• 
  Öğretmeni tarafından yanlış anlaşılma tehlikesi (Ersoy, 2013)
  

İhtilaflı Konuların Öğretiminde 3 Önemli Husus

Okullarda, Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi bağlamında yapılacak ihtilaflı konularla ilgili etkinliklerde;

• 
  Şayet ilk kez ihtilaflı bir konu tartışması yürütecekseniz tartışma konusunu/örneğini “uzak örneklerden” seçebilirsiniz.
  
• 
  İhtilaflı konuların öğretiminde öğreniciler mutlaka “ortak bir noktada uzlaşmak zorunda değildir”. Amaç, tartışmaların sürdürülebilirliği, tartışma ve sorun çözme gibi becerilerin geliştirilmesidir.
  
• 
  İtilaflı konuların tartışılması ile ilgili etkinlik planlarken olumlu ve olumsuz düşünenlerin “sayılarını eşitledikten sonra” tartışmayı başlatarak, tartışmanın dengeli sürmesini sağlayınız.
  

Kaynaklar:

Oxfam. (2006). Teaching Controversial Issues (Global Citizenship Guides). UK: Oxfam Development Education.

Ersoy, A. F. (2013). “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Tartışmalı Konulara Katılımını Etkileyen Etmenler”, Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 2013: 4 (1), pp. 24-48.

Yazıcı, S. ve Seçkin, F. (2010). “Tartışmalı Konular ve Öğretimine İlişkin Bir Çalışma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010.

Yılmaz, K. (2012). “Tartışmalı ve Tabu Konuların İncelenmesi: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Volume: 9, Issue: 18, pp. 201-225.

Berg, W. Graeffe, L and Holden, C. (2003). Teaching Controversial Issues: a European Perspective, CiCe Guidelines 1. UK: London.

Need a Research Topic on Current or Controversial Issues?

http://www.usi.edu/library/documents/research%20tips/needatopic.pdf (25.10.2013 tarihinde erişim sağlandı.)

Mombasa Etkinlik Süreci⁵
Mombasa’da 5 yıldızlı, ultra lüks, uluslararası nitelikte, her yaşam biçimine hitap eden bir otel yapılacaktır. Otelin inşası bölgedeki kimi gruplar için avantaj kimi gruplar için ise dezavantaj olarak görülmektedir. Avantajlı ve dezavantajlı grupların dağılımı eşittir.

Otel inşası ile ilgili bilgiler:

• 
  Otel, Mombasa’da pazar yeri ve dükkânların bulunduğu arazinin üzerine inşa edilecek.
  
• 
  Birçok turistin ve halkın geldiği plaja çok yakın.
  
• 
  Bu arazi, dükkân ve zanaatçılar nedeniyle yoğun bir hareketin olduğu bir alandır.
  
• 
  Çok yakında büyük bir ibadethane var.
  
• 
  Otelin yakınından çok büyük bir yol geçtiği için hem otelin inşaatı esnasında hem de sonrasında büyük bir trafik sorunu ile asayiş sorunu oluşacağı öngörülmektedir.
  
• 
  Otelin yapılacağı arazi turistlerin ilgisini çeken Shimba Hills ve Tsavo Millî Parkı’na çok yakın bir yerdedir.
  
• 
  Otelin yapılacağı arazi tam olarak deniz kenarındadır ve dünyanın önemli mercan kayalıklarının bir bölümü de buradadır.
  
• 
  Sivil toplum örgütleri, çevreciler, yerel halk vb. doğal kaynaklar nedeniyle ilgili endişe duymaktadırlar.
  
• 
  Bölgede her 6 kişiden birisi işsiz ve bölgedeki suç oranı da çok yüksektir.
  

Hazırlık : Her grup için genel çerçeveler yazma.

1. 
   Arka plan bilgileri tamamlandıktan sonra sınıf 8 gruba bölünür.
   
2. 
   Her grup kendisine uygun olarak genel bir çerçeve yazar.
   
3. 
   Gruplar, kendi genel çerçevelerini yazarken kendileri dışındaki gruplardan da en az birkaç tanesinin muhtemel endişelerini dikkate alırlar.
   
4. 
   Gruplar, genel çerçevelerini tartışma sırasında grup sözcüsü tarafından grup adına seslendireceklerdir.
   
5. 
   Hazırlanan genel çerçeveler tartışmadan önce diğer grupların faydalanması için sergilenecektir.
   
6. 
   Sunumu tasarlamak ve desteklemek üzere, Mombasa’nın bir haritası (Shimba Hills ve Tsavo Millî Parkı’nı içeren) ile Kenya’nın turistik broşürlerinden faydalanılabilir.
   

Çerçeveleri Yazma
Her grubun (Grup 1 örnek olması için yapılandırılmış, diğer grupların ise temel yapısına değinilmiştir. Diğer gruplar da çerçevelerini Grup 1’e göre düzenlemelidirler.) “biz iddia ediyoruz ki…”, “biz …… tartışmak istiyoruz” diye başlayan, kendi grubunun spesifik düşüncelerini içeren ve daha sonra bunu ayrıntılandıran bir yapı ortaya koyması gerekmektedir.

Kaleme alınan bu çerçeve, grubun;

• 
  Spesifik özelliklerini,
  
• 
  Temel düşüncelerini,
  
• 
  Diğer gruplara ilişkin düşüncelerini,
  
• 
  Savunma mekanizmalarını,
  
• 
  Önerilerini,
  
• 
  Anlaşma-anlaşamama durumlarındaki olmazsa olmazlarını,
  
• 
  Kendi gruplarına yönelik, muhtemel sorulara karşı cevaplarını,
  
• 
  Nelerden vazgeçebileceklerini,
  
• 
  Neleri hoş görebileceklerini,
  
• 
  Ve tartışılacak argümanları
  

içermelidir.

Tartışma Grupları ve Özellikleri

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 1 

Oteli yapacak Swahili  Şirketini temsil ediyorsunuz. 

Otel binasını yaparak hangi sorumlulukları üstlendiğinizi ortaya koyunuz:

Neden buraya bir otel binası yapmak istiyorsunuz? Otel binasının buraya yapılmasının sadece sizin için değil buradaki vatandaşlar için de avantajları var mı varsa nedir?

Diğer gruplara karşı muhtemel önerilerimiz ve savunmalarımız .......................

Diğer gruplara karşı sorularımız ...............................................

Biz ...................................................................................... tartışmak istiyoruz.

Anladık ki şunlar; .........................................................................................................zorluk olacak.

Şu konular .......................................................... şu grupların..................................................... ilgisini çekecektir.
(Çerçeve yazma kısmında belirtilen ilkelere göre zenginleştirilmelidir.)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 2

İşçi Bulma Kurumuna kayıtlı işsizleri temsil ediyorsunuz.  

Otelin inşa edilmesini istiyorsunuz. Neden? Otelin yapılmasından menfaatiniz neler olacak?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 3

Muhafazakâr dinî bir topluluğu temsil ediyorsunuz.

Otelin inşa edilmesini istemiyorsunuz. Neden? Hayatınızın ve yaşam biçiminizin genel olarak nasıl etkileneceğini düşününüz. Bunun dışında otelin yapılmaması, sizin hangi menfaatlerinizi destekler?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 4

Kenya Ulusal Turist Ofisi’ni temsil ediyorsunuz.

Otelin yapılmasını istiyorsunuz. Neden? Bu otelin Kenya’ya katkısı ne olacaktır?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 5

Doğal kaynakları koruma yanlılarını temsil eden bir STK’sınız.

Ekolojik dengenin bozulacağını, mercan kayalıklarının yok olacağını iddia ediyor ve otelin yapılmasını istemiyorsunuz. Gerekçeleriniz ve önerileriniz nelerdir?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 6

Yerel polisi temsil ediyorsunuz.

Otelin yol yakınına inşa edilecek olması hem inşaat esnasında hem sonrasında yeni trafik sorunlarının ortaya çıkmasına neden olacaktır. Otelin yapılmasını istemiyorsunuz? Neden?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 7

Otelin inşa edileceği arazideki pazar tezgâhı sahiplerini temsil ediyorsunuz.

Otelin inşa edilmesini istemiyorsunuz? Neden? Hayatınızın genel olarak nasıl etkileneceğini düşünüyorsunuz?

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Grup 8

Otelin inşa edileceği arsanın sahiplerini temsil ediyorsunuz.  

Arsa satışından büyük bir para kazanacağınızı veya yapılacak otelden büyük bir hisse elde edeceğinizi düşünüyorsunuz. Otelin inşa edilmesini istiyorsunuz.

MODÜL 8
“DEMOKRATİK VATANDAŞLIK VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ” ÖĞRETMEN YETERLİLİKLERİ

Modülün Hedef Kitlesi

• 
  Öğretmenler
  
• 
  Okul ve eğitim yöneticileri
  
• 
  Maarif müfettişleri
  

Modülün Hedefleri

Oturumun sonunda katılımcılar;

• 
  Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Projesi içinde kendi rollerini anlamış,
  
• 
  Genel öğretmen yeterliliklerini ve DVİHE öğretmen yeterliliklerini kavramış,
  
• 
  DVİHE öğretmen yeterliliklerinin geliştirilmesi için çözüm önerilerinin neler olabileceğini tartışmış olacaklardır.
  

Modülün Süresi

• 
  45 dk. sunu
  
• 
  -- dk. etkinlik
  

Gerekli Malzemeler

• 
  Bilgisayar
  
• 
  Projeksiyon aleti
  
• 
  “Öğretmen Yeterlilikleri” sunumu
  
• 
  Öğretmen yeterlilikleri posteri
  
• 
  Oturuma ilişkin bilgi notu
  

Modülün Uygulama Süreci

Sunu süreci

• 
  Modül, aynı başlıktaki PowerPoint sunusu ile birlikte ele alınmalıdır.
  
• 
  PowerPoint sunusunda sunu süresi de dikkate alınarak düzenleme veya ekleme çıkarma yapılabilir.
  

Not: Sunu sırasında özellikle öğretmen yeterlilik posterini görünen bir yere asınız.
Etkinlik süreci

• 
  -
  

Not: -

“Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi” Öğretmen Yeterlilikleri⁶

Demokratik öğrenmenin aktif, katılımcı yaklaşımlar vasıtasıyla geliştirilmesinde öğretmenlerin rolünün hayati önemde olduğu yaygın kabul görmektedir. Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (DVE) ve İnsan Hakları Eğitimi’nin (İHE) başarısı önemli ölçüde öğretmenlik mesleğine bağlıdır.
Hiç kuşkusuz bundan dolayı, yürütülen bu Proje, “Sınıfta demokrasi ve insan hakları kültürünün teşvik edilmesi için gerekli olan yeterlilikler, tüm branş öğretmenlerinin eğitimine ilişkin öğretim programına dâhil edilmelidir.” perspektifini benimsemektedir.

1. 
   “Yeterlilik” Nedir?
   

Günümüzde öğretmenlerden gittikçe artan sayıda yeni yeterlilikler istenmektedir ve bunlar sadece bireysel veya kesin ve durağan değildir. Yeni yeterlilikler, okul ortamlarında tespit edilmiş olan yeni sosyal ve yerel toplum ihtiyaçlarının (çatışma yönetimi, kültürel yanıt verebilirlik, kültürler arası hassasiyet ve iletişim, küresel ve çoklu perspektifler ve rehberlik gibi) sonucunda ortaya çıkmıştır.
İlk olarak yönetim alanı için geliştirilmiş olan “yeterlilik”, “nitelik”, “kalifiye olma”, “vasıf” terimleri çoğunlukla birbirlerinin yerine kullanılmakla birlikte “yeterlilik” terimi çok geniş bir anlam çeşitliliğine sahip olup “kabiliyet”, “istidat”, “yetenek”, “güç”, “etkililik” ve “beceri” terimleri ile ifade edilebilir. Yeterlilik, “dış çevrenin ortaya koyduğu özel gelişim amaçlarının başarılması ve önemli taleplerin karşılanmasına ilişkin şartlara sahip olan veya elde eden” bireylere, sosyal gruplara veya kurumlara atfedilebilir.
Bu metinde ise temel yetenekler ile DVE/İHE’nin öğretilmesi hedefi doğrultusunda, sinerji içerisinde etkileşim kuran çok çeşitli kabiliyetleri kapsayan yeterliliklere ilişkin çok yönlü bir bakış öngörülmektedir.
Genel olarak, yeterlilikleri, aşağıdaki konuları kapsayan bir yaklaşım olarak tanımlayabiliriz:

• 
  Bilgi (gerekli olan şeyleri bilme)
  
• 
  Tavır ve davranışlar (neden ve bağlam içinde nasıl hareket ettiğimizin bilincinde olma)
  
• 
  Yetenekler (değişime açık olma, motivasyonu hissetme)
  
• 
  İşlemsel beceriler (neyi nasıl yapabileceğini bilme)
  
• 
  Algısal beceriler (bilgi analizi, eleştirel düşünme ve eleştirel analiz)
  
• 
  Deneyime dayalı beceriler (önceki bilgi, sosyal becerilere dayalı olarak nasıl tepkide bulunulması gerektiğini ve uyum gösterileceğini bilme)
  

2. 
   Yeterlilikler Kümesi
   

Öğretmenleri DVE/İHE’yi güvenle ve etkili bir şekilde öğretmelerinde güçlü kılacak toplam 15 Yeterlilik tespit edilmiştir. Bu 15 Yeterlilik, öğretmenlerin ve öğretmen eğiticilerinin DVE/İHE uygulamalarında karşılaşabilecekleri soru ve konulara denk gelen dört küme (A, B, C ve D) olarak gruplandırılmıştır. Ayrıntıya girmeden bu 4 küme ve 15 Yeterlilik aşağıda gösterilmiştir:
Tablo 1

Dört küme ve bunların renk kodları

Küme Adı	İlgili Sorular
DVE/İHE bilgisi ve anlayışı	Ne yapabiliriz?
DVE/İHE’nin sınıfta ve okulda gelişmesini sağlayan eğitim ve öğretim faaliyetleri: planlama, sınıf yönetimi, öğretim ve değerlendirme	Bunu nasıl yapabiliriz?
DVE/İHE’yi ortaklıklar ve yerel topluluğun katılımı ile geliştiren eğitim ve öğretim faaliyetleri: uygulamada DVE/İHE	Bunu kimlerle yapabiliriz?
Katılımcı DVE/İHE yaklaşımlarının uygulanması ve değerlendirilmesi	Bunu daha iyi nasıl yapabiliriz?

Kümeler, pragmatik bir yaklaşımla belirlenmiştir. Bunlar, öğretmenlerin ve öğretmen eğiticilerinin, kendi mesleki ortamlarında DVE/İHE’yi uygularken kendilerine sorabilecekleri sorulara denk gelmektedir:

Tablo 2

Küme belirlenmesi ve ilgili sorular

Küme A: “DVE/İHE uygulamasına hazırlanmak için neler yapabiliriz?”

Küme B: “DVE/İHE’yi çalıştığım okulda nasıl uygulayabiliriz?”

Küme C: “Kimlerle birlikte gençlere yönelik aktif vatandaşlığı geliştirebiliriz?”

Küme D: “Yaptıklarımızı nasıl iyileştirebiliriz/Ne gibi mesleki gelişime ihtiyaç var?”