1 Tarih Bilimine Giriş Tarihin Tanýmý

Işgallerin Başlamasý

Itilaf Devletleri, Mondros Ateşkesi’nin hemen ardýndan Birinci Dünya Savaşý

sýrasýnda imzalanan gizli antlaşmalarý yürürlüge koymak için işgallere başladýlar:

13 Kasým 1918’de 60 parçadan oluşan Itilaf Devletleri’nin donanmasý Istanbul’a

geldi. Böylece Osmanlý Devleti’nin başkenti fiilen işgal edildi ve Osmanlý Hükümeti,

Itilaf Devletleri’nin denetimine girdi. Itilaf Devletleri bir yandan da Bogazlarý işgal

ederek bu bölgeye yerleştiler.

Osmanlý Devleti’ni Paylaşma Tasarýlarý

Birinci Dünya Savaşý’nýn devam ettigi yýllarda, Osmanlý Devleti’nin yýkýlmak üzere

oldugunu gören Itilaf Devletleri, aralarýnda yaptýklarý gizli antlaşmalarla Osmanlý

topraklarýný paylaştýlar.

Birinci Dünya Savaşýnda Itilaf Devletleri arasýnda yapýlan gizli anlaşmalarý

Rusya'daki Bolşevikleri dünya kamuoyuna duyurdular.Bu nedenler gizli

anlaşmalarýn uygulanmasý zorlaştý. Rusya 'nýn savaştan çekilmesinden sonra

paylaşým planlarý degişiklige ugramamýş,Itilaf Devletleri,Rusya'ya býrakýnlan

yerlerden Bogalarý ortak yönetmeyi ,Dogu Anadolu'^yu parçalayýp buralarda yeni

devletler kurmayý ve Ermenilere toprak vermeyi kararlaştýrmýşlardýr. Gizli

anlaşmalarla en büyük tepki Wilson Ilkelerinin yayýnlanmasýdýr.Mondros'tan

sonraki işgaller gizli anlaşmalarýn sonucudur.

Izmir’in Işgali ve Sonuçlarý

Yunanlýlar Itilaf Devletleri’nin koruyuculugu altýnda 15 Mayýs 1919’dan itibaren

Izmir’i işgale başlamýştýr.

Rumlarýn çýlgýn tezahüratlarý arasýnda Izmir’e giren Yunan kuvvetlerine ilk kurşunu

atan gazeteci Hasan Tahsin, Batý cephesinde ilk Türk direnişini başlatmýştýr.

Yunanlýlar Izmir’e girdikten sonra birçok insaný öldürmüşler, subay ve sivil

memurlarý tutuklamýşlar ve halka kötü muamele yapmýşlardýr.

115

Izmir’in Işgalinin Sonuçlarý

1. Yunanlýlara karşý silahlý direniş başlamýş, Redd-i Ilhak Cemiyeti’nin

çalýşmalarýyla Kuvay-ý Milliye teşkilatlarý kurulmuştur.

2. Izmir’e asker çýkaran Yunanlýlar bölgede işgallere ve katliamlara

başlamýşlardýr.

3. Yerli Rumlarýn taşkýnlýklarý artmýş ve şehir Rumlar tarafýndan yagmalanmýştýr.

4. Anadolu’nun degişik yerlerinde Izmir’in işgalini protesto için mitingler

yapýlmýştýr.

5. Izmir’in işgal edilmesi tehlikenin ne kadar büyük ve yakýn oldugunu ortaya

koymuş ve Kurtuluş Savaşý’nýn başlamasýný hýzlandýrmýştýr.

Milli Cemiyetler

Trakya Paşaeli Cemiyeti

2 Aralýk 1918’de Edirne’de kurulmuştur. Amacý mütarekeden sonra azýnlýklarýn

taşkýnlýklarý ve işgaller karşýsýnda Trakya’da yaşayan Türklerin haklarýný koruyup,

direnişi saglamak ve gerekirse silahla karşý koymaktý.

Izmir Müdafaa–i Hukuk–u Osmaniye Cemiyeti

2 Aralýk 1918’de kurulmuştur. Cemiyet Izmir’in Yunanlýlara verilmesini

engellemeye, Izmir’in Türklügü hakkýnda propaganda yoluyla dünya kamuoyunu

inandýrmaya ve haklarýný korumaya çalýşmýştýr.

Izmir Redd-i Ilhak Cemiyeti

Izmir’de kurulan bu cemiyetin ilk adý “Müdafaa-i Vatan Heyeti” dir. Izmir’in

işgalinden bir gün önce Redd-i Ilhak Cemiyeti adýný almýştýr. Cemiyetin amacý;

Izmir’in haksýz olarak Yunanistan tarafýndan işgalini önlemek, Izmir ve çevresinin

Türklere ait oldugunu dünyaya duyurmaktý. Izmir’in işgalinden sonra silahlý direnişe

geçen Redd-i Ilhak Cemiyeti’nin çalýşmalarýyla Kuvay-ý Milliye birlikleri kuruldu.

Ayrýca cemiyet Balýkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasýnda etkili olmuştur.

116

Şark Vilayetleri (Dogu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti

Cemiyet ilk önce Dogu illerindeki Müslüman halkýn haklarýný korumak amacýyla

Istanbul’da kuruldu. 10 Mart 1919’da “Erzurum Müdafaa-i Hukuk” şubesi açýldý.

Erzurum Müdafaa-i Hukuk şubesi, Dogu Anadolu’nun Ermenistan’a verilmesini

engellemek amacýyla hýzla örgütlenmeye ve çevre illerle ilişki kurmaya başladý.

Ayrýca cemiyet Ermenilerle mücadele etmek, Dogu illerinde Türklerin Ermenilere

sayýca üstün oldugu kadar tarih, kültür ve uygarlýk yönüyle de üstün oldugunu

kanýtlamak için Fransýzca Le Pays, Türkçe Hâdisât ve Albayrak gazetelerini

çýkarmýş, bu bölgeden göç edilmemesi, bilim, iktisat ve din alanlarýnda teşkilatlarýn

kurulmasý, bölgenin saldýrýlara karşý korunmasý, bölgenin haklarýnýn savunulmasý

gibi kararlar almýştýr.

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

Trabzon ve yöresine yönelik Rum Pontus Devleti’nin kurulmasýný engellemek ve

Ermeni iddialarýna karşý bölge halkýnýn haklarýný savunmak amacýyla Trabzon’da

kuruldu.

Kilikyalýlar Cemiyeti

Fransýz ve Ermenilerin Adana ve çevresindeki emellerine ve işgallerine karşý 21

Aralýk 1918’de Ali Fuat Paşa’nýn girişimleriyle Istanbul’da kuruldu. Cemiyet,

Adana’nýn Fransýz işgaline karşý savunulmasýnda etkili olmuştur.

Milli Kongre Cemiyeti

II. Meşrutiyet döneminde Türkçülük fikrini ve Türk milliyetçiligi hareketini Milli

Egitim vasýtalarýyla yaymak amacýyla kurulan “Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti”

üyeleri tarafýndan 29 Kasým 1918’de Istanbul’da kuruldu. Partiler üstü bir cemiyet

olarak kurulan Milli Kongre Cemiyeti’nin amacý; Türkler hakkýnda dünyada yapýlmýş

ve yapýlmakta olan propagandalara yayýn yoluyla karşý koymak ve Türk milletinin

117

haklarýný, tarihi vazifelerini, medeni vasýflarýný belirtmekti. 1919 yýlýnda Milli Kongre

Türkler hakkýnda tanýnmýş yazarlarýn sözlerini, dünya kamuoyunda Türklerin

durumu ve Ermenilerin Müslümanlara yaptýklarý zulümler hakkýnda vesikalar ve

Fransýzca eserler yayýmlayarak etkili olmuştur.

Sivas Kongresi'ne kadar birbirlerindn kopuk ve bagýmsýz hareket eden Milli

Cemiyetker, Sivans Kongre'sinde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri

adýyla tek çatý altýnda birleştirilmişlerdir.

118

19) Kurtuluş Savaşý’na Hazýrlýk Dönemi

Kuvay-ý Milliye Hareketinin Başlamasý ve Batý Cephesi’nin Kurulmasý

Kuvay-ý Milliye birliklerinin kurulmasýnda;

* Osmanlý Devleti’nin Birinci Dünya Savaşý’ndan yenik çýkmasý ve Mondros

Ateşkes Anlaşmasý uyarýnca Türk ordusunun terhis edilmesi

* Osmanlý hükümetlerinin Türk halkýnýn can ve mal güvenligini koruyamamasý

* Itilaf Devletleri’nin Mondros Ateşkes Anlaşmasý’nýn hükümlerini tek taraflý

uygulayarak Anadolu’yu yer yer işgal etmeleri

gibi nedenler etkili olmuştur.

Işgallere karşý ilk silahlý direniş hareketi Güney Cephesi’nde (Dörtyol’da)

Fransýzlara karşý başladý.

Kuvay-ý Milliye birliklerinin kaldýrýlmasýnda;

* Işgalleri kesin olarak durduramamalarý

* Hukuk devleti anlayýşýna ters davranarak suçlu gördükleri üyelerini kendileri

cezalandýrmalarý

* Ihtiyaçlarýnýn karşýlanmasýnda zaman zaman halka baský yapmalarý

* Anadolu’nun kesin olarak işgallerden kurtarýlmak istenmesi

gibi nedenler etkili olmuştur.

Kuvay-ý Milliye’nin Milli Mücadeleye Sagladýgý Yararlar ve Özellikleri

1. Yunan ordularýnýn Anadolu’da rahatça ilerlemelerini engellemişlerdir.

2. Türk köylerini Rum ve Ermeni çetelerin saldýrýlarýna karşý korumuşlardýr.

3. Iç ayaklanmalarý bastýrmýşlardýr.

119

4. Düzenli ordunun kurulmasý ve teşkilatlanmasý için zaman kazandýrmýşlardýr.

5. Kuvay-ý Milliye birlikleri arasýnda ilişki az olup, kendi bölgelerini kurtarmaya

çalýşmýşlardýr. Ayrýca, Milli Mücadele’nin ilk silahlý direniş gücü olmuşlardýr.

6. Ulusal bilincin uyanmasýný saglamýşlardýr.

Genelgeler ve Kongreler

Havza Genelgesi

28 Mayýs’ta mülki ve askeri amirlere gönderdigi genelgeyle;

* Büyük ve heyecanlý mitinglerle işgallerin protesto edilmesi

* Gösteriler sýrasýnda düzenin korunmasýna dikkat edilmesi ve Hristiyan halka

karşý saldýrý ve düşmanlýk yapýlmamasýna önem verilmesi

* Büyük devletlerin temsilcilerine ve Istanbul Hükümeti’ne uyarý telgraflarýnýn

çekilmesi

gibi isteklerde bulunmuştur. Havza Genelgesi’nden sonra Anadolu’nun birçok

yerinde işgalleri ve işgalcileri protesto eden mitingler düzenlendi. Bu durum Havza

Genelgesi’nin etkili oldugunu göstermektedir.

Amasya Genelgesi ve Esaslarý

1. Vatanýn bütünlügü, milletin bagýmsýzlýgý tehlikededir.

Bu maddeyle;

* Kurtuluş Savaşý’nýn gerekçesi belirtilmiştir.

* Resmi bir belgeyle vatanýn içinde bulundugu kötü durum millete

duyurulmuştur.

* Bölgesel kurtuluşu çare olarak gören vatanseverlere uyarý yapýlmýştýr.

* Vatanýn kurtuluşu için milletçe birlik ve beraberlik içinde çalýşmalarýn

yapýlmasýnýn geregi ortaya konulmuştur. Böylece Türk milleti ulusal bagýmsýzlýk ve

egemenlik mücadelesine çagýrýlmýş, işgal güçlerine karşý çýkýlmýştýr.

120

2. Istanbul Hükümeti üzerine aldýgý sorumlulugu yerine getirememektedir. Bu

durum milletimizi yok duruma düşürmektedir.

Bu maddeyle;

* Istanbul Hükümeti’ne ilk defa karşý çýkýlarak görevini yerine getiremedigi millete

duyurulmuştur.

* Kurtuluş Savaşý’nýn gerekçelerinden biri de Istanbul Hükümeti’nin millete karşý

görevini yerine getirememesi olarak açýklanmýştýr.

3. Milletin bagýmsýzlýgýný yine milletin azmi ve kararý kurtaracaktýr.

Bu maddeyle;

* Kurtuluş Savaşý’mýzýn yöntemi belirtilmiştir.

* Yönetim şeklinin degiştirilecegi ima edilmiştir.

* Millet egemenliginden ilk defa Amasya Genelgesi’nde bahsedilmiş ve milli

egemenlik için ilk adým atýlmýştýr.

* Kurtarýcý olarak padişah, halife ve manda yönetiminin yerini milliyetçilik

duygusu almýştýr.

* Türk inkýlâbýnýn evrensel bir nitelik taşýdýgý ortaya konulmuştur.

* Hem padişaha hem de işgalci güçlere isyan edilmiştir.

4. Ulusun durumunu ve davranýşýný göz önünde tutmak ve haklarýný duyurmak için

her türlü tesir ve kontrolden uzak ulusal bir heyetin oluşturulmasý gereklidir.

* Kurtuluş Mücadelesi kişisellikten çýkarýlarak kurumsallaştýrýlmaya çalýşýlmýştýr.

* Mustafa Kemal Paşa, yeni bir parlamentonun (TBMM) toplanmasýný ve bu

kurulun kesinlikle ulusu temsil etmesini istemiştir. Ancak Osmanlý hanedanýnýn

ülkede tek egemen güç oldugunu kafalarýndan atamayan kişiler Osmanlý

anayasasýna göre seçim yapýlmasýný ve padişahýn emriyle Mebuslar Meclisi’nin

toplanmasýný istemişlerdir. Nitekim TBMM’nin açýlmasýndan önce Osmanlý

Mebuslar Meclisi toplanmýştýr.

121

5. Anadolu’nun her bakýmdan en güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongre

toplanacaktýr.

* Milli bir kongre toplanarak milli birlik ve beraberlik saglanmak istenmiş, ulusal

cemiyetlerin birleştirilmesi düşünülmüştür.

* Türk milletinin geleceginin Anadolu’nun her tarafýndan gelecek delegelerle

belirlenmesi düşünülmüştür.

* Istanbul Hükümeti’ne karşý milli bir hükümetin kurulmasýna ortam

hazýrlanmýştýr. Nitekim, Sivas Kongresi’nde Temsil Heyeti’nin yetkileri

genişletilerek hükümet görevini üstlenmesi bunun bir sonucudur.

6. Bütün sancaklardan halkýn güvenini kazanmýş üç delegenin olabildigince çabuk

Sivas’a yetişebilmesi için hemen yola çýkarýlmasý gerekmektedir. Sivas

Kongresi’ne katýlacak temsilciler Müdafaa-i Hukuk, Redd-i Ilhak ve Belediyelerce

seçilecektir.

* Kararlarýn halkýn istekleri dogrultunda alýnmasý amaçlanmýştýr. Ayrýca ulus

iradesine saygýlý olunacagý ortaya koyulmuştur.

* Milletin güvenini kazanmýş, Milli Mücadele taraftarý kişilerin seçilmesine

çalýşýlmýştýr.

* Milli cemiyetler ve yerel idareler etkin duruma getirilmiştir.

7. Herhangi bir kötü durumla karşýlaşýlabilecegi düşünülerek bu genelge ulusal bir

sýr olarak tutulmalý, delegeler gerekli görülen yerlerde degişik adlarla yolculuk

yapmalýdýr.

Bu karar ile Milli Mücadele başlama aşamasýnda Itilaf Devletleri, azýnlýklar ve

Istanbul Hükümeti’nden saklanmaya çalýşýlmýştýr.

122

Erzurum Kongresi

Dogu Anadolu Müdafaa–i Hukuk Cemiyeti tarafýndan düzenlenen Erzurum

Kongresi’nin toplanmasýnda;

* Mondros Ateşkesi’nin 24. maddesine göre; dogu vilayetlerinin Itilaf

Devletleri’nin tehdidi altýna girmesi

* Dogu bölgelerinde kurulmasý planlanan Ermeni Devleti’ni engellemek

gibi nedenler etkili olmuştur.

Erzurum Kongresi Kararlarý ve Önemi

1. Milli sýnýrlar içinde vatan bir bütündür, asla parçalanamaz.

* Erzurum Kongresi’nin bu maddesi Misak-ý Milli’de de yer almýştýr. Ilk defa milli

sýnýrlardan bahsedilmiştir.

* Türk vatanýnýn bölünmez bir bütün oldugu ilan edilerek topraklarýmýzý işgal

etmek isteyen güçlerin emperyalist olduklarý belirtilmiştir.

* Bütün Türk ulusunu ve memleketlerini ilgilendiren ulusal bir karar alýnmýştýr.

2. Her türlü yabancý işgal ve müdahalesine Osmanlý Devleti’nin dagýlmasý halinde

millet birleşerek karşý koyacaktýr.

Bu kararla; işgalci güçlere karşý güç oluşturmak için Dogu illerindeki yararlý

cemiyetler Dogu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin bünyesinde toplanmýştýr.

3. Osmanlý Hükümeti vatanýn bagýmsýzlýgýný saglayamaz ve koruyamazsa geçici

bir hükümet kurulacaktýr. Bu hükümet milli kongre tarafýndan seçilecektir. Kongre

toplanmýş degilse, bu seçimi Temsilciler Kurulu yapacaktýr.

* Ilk defa yeni bir hükümetin kurulmasýndan bahsedilmiştir.

123

* Herhangi bir şekilde Dogu Anadolu’nun gözden çýkarýlmasý halinde doguda

kurulacak geçici hükümet, yürürlükteki yasalara göre devlet işlerini sürdürecek

asker-sivil tüm makamlar ve memurlar bu geçici yönetime baglý olacaktýr.

* Anadolu’da ulusal bir devletin yürütme gücü olan ulusal bir hükümet kurma

konusundaki niyet ve inanç ortaya konulmuştur.

4. Osmanlý ülkesinin bütünlügünün ve ulusal bagýmsýzlýgýnýn saglanmasý, saltanat

onurunun ve hilafetin korunmasý için milli kuvvetleri etkili, milli iradeyi hakim kýlmak

temel ilkedir.

* Millet egemenliginin koşulsuz olarak gerçekleştirilecegi belirtilmiştir.

* Kuvay-ý Milliye adýný taşýyan teşekküllerin milli iradeyi hakim kýlacagý

açýklanmýştýr.

* Padişahýn korunmasý kongrede kabul edilmiştir.

5. Her türlü topraklarý ele geçirme Rumluk ve Ermenilik kurulmasý amacýna yönelik

sayýlacagýndan topluca savunma ve toplumsal dengemizi bozacak şekilde

Hristiyan azýnlýklara yeni birtakým ayrýcalýklar verilmesi kabul edilmeyecektir. Ancak

Osmanlý yasalarýyla ülkemizdeki azýnlýklara verilen mal, can ve namus güvenligine

tamamen saygýlý kalýnacaktýr.

6. Manda ve himaye kabul olunamaz.

Bu maddeyle, Mondros Ateşkesi’nden sonra Anadolu’da ve Istanbul’da bazý

çevreler Amerikan, bazý çevreler de Ingiliz mandasýný istemekteydi. Manda ve

himaye fikri ilk defa Erzurum Kongresi’nde reddedilmiştir. Herhangi bir devletin

himayesinin kabul edilemeyecegi ve Türk ulusunun koşulsuz bagýmsýz olacagý

belirtilmiştir.

7. Ulusal irade ve toplanan ulusal güçler padişahlýk ve halifelik makamýný

kurtaracaktýr.

Ulusal egemenlik anlayýşýna ters düşen bu kararýn alýnmasýnýn temel nedeni

ortamýn böyle bir degişiklige hazýr olmamasýdýr.

124

8. Mebuslar Meclisi’nin derhal toplanmasýna ve hükümetin yaptýgý işlerin milletçe

kontrolüne çalýşýlacaktýr.

* Bu karar ulus egemenligine önem verildigini göstermektedir.

* Mebuslar Meclisi’nin açýlmasý istenmiş ve Istanbul Hükümeti’nin faaliyetleri

denetim altýna alýnmaya çalýşýlmýştýr.

9. Ulusal bagýmsýzlýgýmýza saygýlý ve ülkemizi ele geçirme amacý taşýmayan

herhangi devletin teknik, sanayi ve ekonomik yardýmý kabul edilebilir.

Bu maddeyle; Erzurum Kongresi’nde yalnýzca iç politikayý ilgilendiren ilkeler degil,

bazý dýş politika ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir. Bu da Erzurum Kongresi’nin

meclis gibi hareket ettigini göstermektedir.

Sivas Kongresi ve Önemi

1. Erzurum Kongresi kararlarý bazý degişiklik ve ilavelerle kabul edilmiştir.

Bu maddeyle; Erzurum Kongresi kararlarý milli bir kongre tarafýndan onaylanarak

bütün ulusa maledilmiştir. Erzurum Kongresi kararlarý bölgesellikten çýkmýştýr.

2. Ulusal direnmeyi gerçekleştirmek için kurulan dernekler “Anadolu ve Rumeli

Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adýyla birleştirilmiştir.

* Ulusal güçler birleştirilerek yönetimi tek elde toplanmýştýr. Yine bu kongrede

Milli Mücadele liderini (Mustafa Kemal Paşa) bulmuştur.

* Sivas Kongresi’ne katýlan Türk ulusunun temsilcileri işgalcilere karşý ayrý ayrý

yapýlan savunma yerine milletçe savunma ve direnme kararý almýştýr.

3. ABD veya Ingiltere’nin koruyuculugu (mandasý) reddedilmiştir.

125

Amerikan mandasý Sivas Kongresi’nde en fazla tartýşýlan konu olmuştur. Kongreye

katýlan 38 üyeden 25’i manda sistemini istemiştir. Ancak manda yönetimi ulusal

bagýmsýzlýga ve egemenlige ters düşmesinden dolayý Erzurum Kongresi’nden

sonra bir daha reddedilmiştir.

4. Devletin ve milletin bagýmsýzlýgý, vatanýn bütünlügü zedelenmemek kaydýyla

herhangi bir devletten ekonomik yardým alýnabilecegi kabul edilmiştir.

5. Temsilciler Kurulu’nun yetkileri bütün vataný temsil edecek şekilde

genişletilmiştir.

* Milli Mücadelenin yürütme yetkisi, ülke içinde ve dýşýnda siyasi ve idari kararlar

alabilme görevi Temsilciler Kurulu’na verildi. Temsilciler Kurulu yürütme yetkisini ilk

olarak Ali Fuat Paşa’yý Batý Anadolu Kuvay-ý Milliye Kumandanlýgýna tayin ederek

kullanmýştýr.

* Sivas Kongresi’nden sonra Temsilciler Kurulu Istanbul Hükümeti’ne baglý

olmadýgýný göstermek için Anadolu’ya atanan komutan ve valileri kabul etmemiş,

yönetim açýsýndan ilişkileri ve haberleşmeyi kesmiştir.

6. Osmanlý Mebuslar Meclisi’nin toplanmasý için çalýşmalara devam edilmesi

kararlaştýrýlmýştýr.

Bu maddeyle; Osmanlý yönetimi ulus iradesiyle birleştirilmeye çalýşýlmýştýr. Meclisin

açýlmasýna çalýşýlmasý kongrenin ulus egemenligine verdigi önemi göstermektedir.

Sivas Kongresi'nin sonucunda;

* Sivas Kongresi ülkenin çeşitli yerlerinden seçimle gelen delegelerin

katýlmasýyla toplanmýş milli bir kongredir.

Damat Ferit Hükümeti’nin Istifa Etmesi

Sivas Kongresi’nden sonra harekete geçen Temsilciler Kurulu, Damat Ferit

Hükümeti’yle mücadeleye karar verdi. Anadolu ile Istanbul arasýndaki ilişkiler ve

haberleşme kesildi (12 Eylül 1919). Bu gelişmeler karşýsýnda çaresiz kalan Damat

126

Ferit Paşa Hükümeti istifa etti (30 Eylül 1919). Yeni hükümeti Milli Mücadeleye

karşý ýlýmlý olan Ali Rýza Paşa kurdu (2 Ekim 1919). Yeni hükümette görev alan

kişilerin Türkiye’nin bütünlügünü ve bagýmsýzlýgýný isteyenlerden oluşmasý Milli

Mücadelecilerle ilişkilerin artmasýna ve görüş alýşverişine ortam hazýrlamýştýr.

Ali Rýza Paşa Hükümeti’yle Temsilciler Kurulu Arasýndaki Ilişkiler ve Amasya

Görüşmeleri

20 - 22 Ekim tarihleri arasýnda yapýlan görüşmelere Temsilciler Kurulu adýna

Mustafa Kemal Paşa, Istanbul Hükümeti adýna Bahriye Nazýrý Salih Paşa katýldý.

Iki taraf arasýnda şu konularda karara varýldý:

1. Türk vilayetleri düşmana terk edilmeyecek, hiçbir şekilde manda ve himaye

kabul edilmeyecek, Türk vatanýnýn bütünlügü ve bagýmsýzlýgý korunacaktýr.

2. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, hukuki bir kuruluş olarak Istanbul

Hükümeti’nce tanýnacaktýr.

3. Meclis-i Mebusan’ýn Istanbul’da toplanmasýnýn güvenlik açýsýndan uygun

olmadýgý kabul edilecektir.

Amasya’da anlaşmaya varýlamayan tek konu, yapýlacak seçimlerden sonra Meclisi

Mebusan’ýn nerede toplanacagý idi. Mustafa Kemal Paşa Istanbul’da toplanacak

Mecliste ulusal iradenin hür olarak ortaya konulamayacagý ve milli kararlarýn

alýnamayacagý inancýndaydý. Mustafa Kemal Paşa’nýn haklýlýgý Istanbul’un Itilaf

Devletleri tarafýndan resmen işgal edilmesiyle ortaya çýkmýştýr (16 Mart 1920).

Son Osmanlý Mebusan Meclisi’nin Toplanmasý ve Misak–ý Milli Kararlarý

Hazýrlýklar tamamlandýktan sonra 12 Ocak 1920 Istanbul’da Osmanlý Mebuslar

Meclisi’inde toplanarak çalýşmalarýna başladý. 28 Ocak 1920 ‘de Meclis-i Mebusan

gizli oturumda Türk milleti için çok önemli olan Misak-ý Milli’yi kabul etmiştir.

127

Misak-ý Milli Kararlarý

1. Osmanlý Devleti’nin Mondros Mütarekesi’ni imzaladýgý 30 Ekim 1918 tarihinde

düşman ordularýnýn işgali altýnda bulunan Arap memleketlerinin durumu, halkýn

serbestçe verecegi oya göre belirlenmelidir. Bu mütareke hududu içinde Türk ve

Islâm çogunlugu bulunan topraklarýn tümü, hiçbir şekilde ayrýcalýk kabul etmez bir

bütündür.

* Vatanýn bölünmez bütünlügü Mebuslar Meclisi’nde kabul edilerek belirlenen

sýnýrlar içindeki topraklarý işgal eden devletlerle mücadele edilecegi ortaya

konulmuştur.

2. Halkýn oylarý ile anavatana katýlan üç sancakta (Elviye-i Selase: Kars, Ardahan,

Batum) gerekirse halkoyuna başvurulmalýdýr.

3. Türkiye ile yapýlacak barýşa býrakýlan Batý Trakya’nýn hukuki durumunun tespiti

de halkýn tam bir özgürlükle verecegi kararlara uygun olmalýdýr.

4. Hilâfet merkezi ve Osmanlý Devleti’nin başkenti olan Istanbul ile Marmara

Denizi’nin güvenligi her türlü tehlikeden korunmalýdýr. Istanbul ve Çanakkale

Bogazlarýnýn dünya ticaret ve ulaşýmýna açýlmasý konusunda bizimle diger ilgili

devletlerin birlikte verecegi kararlar geçerlidir.

5. Itilaf Devletleri ve bazý ortaklarý arasýnda kararlaştýrýlmýş olan anlaşma esaslarý

dairesinde azýnlýklarýn haklarý, komşu memleketlerdeki Müslüman halkýn ayný

haklardan yararlanmalarý şartýyla tarafýmýzdan kabul edilecektir.

* Devletlerin ve milletlerin eşitligi ortaya konulmuştur. Türkiye’deki azýnlýklara

verilebilecek haklarýn ölçüsü belirtilmiştir.

* Komşu memleketlerde kalan Müslüman halkýn haklarý korunmaya çalýşýlmýştýr.

6. Milli ve iktisadi gelişmemizi saglamak amacýyla tam bir serbestiyet saglanmasý,

siyasi, adli ve mali gelişmemize engel olan sýnýrlamalarýn kaldýrýlmasý gerekir.

Hissemize düşecek borçlarýn ödenmesi de bu esasa aykýrý olmayacaktýr.

128

* Osmanlý Devleti’nin Avrupalý devletlere vermiş oldugu siyasi, adli, mali

imtiyazlara (kapitülasyonlara) ilk defa karşý çýkýlmýştýr.

* Türkiye’nin gelişmesi ve güçlenmesini engelleyen faktörler ortadan

kaldýrýlmaya çalýşýlmýştýr.

Son Osmanlý Mebusan Meclisi’nin Misak–ý Milli’yi kabul ve ilan etmesi, Istanbul’un

ulusal hareketi benimsedigini ve Meclis kararýyla bunu hukuken saglamlaştýrdýgýný

ortaya koymuştur.

Istanbul’un Resmen Işgali ve Mebusan Meclisi’nin Dagýtýlmasý

Osmanlý Mebuslar Meclisi’nin açýlmasýna ses çýkarmayan Itilaf Devletleri, Mebuslar

Meclisi’nin açýlmasýyla hükümet ve padişahýn yönetime egemen olacagýný

umuyorlardý. Ancak kendi istek ve görüşlerinin dýşýnda kararlarýn çýkmasý üzerine

Itilaf Devletleri, tavýrlarýný degiştirerek müdahaleye başladýlar. Itilaf Devletleri 15

Mart’ta 150 kadar aydýný tutukladýktan sora 16 Mart 1920’de Istanbul’u resmen

işgal ettiler.

Istanbul’un Resmen Işgalinin Sonuçlarý

* Istanbul’un işgali Mustafa Kemal Paşa’yý görüşlerinde haklý çýkarmýştýr.

* Itilaf Devletleri’nin Istanbul’u resmen işgal etmeleri, Mustafa Kemal Paşa’ya

Ulusal Mücadeleyi padişah adýna yürüttügünü söyleme olanagý saglamýştýr.

* Istanbul’dan kaçan aydýn, asker ve milletvekilleri Milli Mücadeleye ve daha

sonra açýlacak olan TBMM’ye katýldýlar. Istanbul’un işgali Anadolu hareketine

katýlýmlarý artýrmýştýr.

* Padişah dört ay sonra tekrar seçim yapmak üzere Meclisi 11 Nisan 1920’de

feshetti.

* Itilaf Devletleri’nin Mebuslar Meclisi’ni kapattýrmalarý milli iradeyi yok etmeyi

amaçladýklarýný göstermektedir.

* Osmanlý Mebusan Meclisi’nin kapanmasý, Mustafa Kemal Paşa’ya Ankara’da

TBMM’yi açma olanagý saglamýştýr.

129