«AZƏrbaycan hava yollari» qsc miLLİ aviASİya akademiyasi tullantisiz istehsal metodik vəsait baki – 2014 Elmi redaktor

Partlama təhlükəli tullantılar;

Özü yanan tullantılar;

Korroziyalı tullantılar;

Reaksiya qabiliyyətli tullantılar;

İnfeksiya xəstəliyi törədən tullantılar;

Təhlükəli tullantılar.

Təhlükəli xüsusiyyətlərə malik (toksiklik, partlayıcı, yanğın təhlükəli, yüksək reaksiyalılıq xüsusiyyəti) və ya infeksion xəstəlik yaradan, insana və ya ətraf mühitə özbaşına və ya hər hansı bir maddə ilə reaksiyaya girərək tərkibində təhlükə törədən maddələri olan tullantılar təhlükəli tullantılara aiddir.
Tullantıların təhlükəlilik sinfi, həmin bu tullantıların insana və ətraf mühitə birbaşa və ya dolayı şəkildə təsirinin eksperimental və hesabat metodlarının tətbiq olunması nəticəsində təyin olunur. Tullantıların ətraf mühitə olan təsirinin təhlükəlilik dərəcəsinin qiymətləndirilməsi üçün aşağıdakı siniflər təyin olunub:
I sinif – son dərəcə təhlükəli tullantılar;
II sinif – yüksək təhlükəli tullantılar;
III sinif – orta təhlükəli tullantılar;
IV sinif – aşağı təhlükəli tullantılar;
V sinif – praktik olaraq təhlükəli olmayan tullantılar.
Tullantıların komponent tərkibinin analizi, bu tullantının təhlükəlilik sinfinin müəyyənləşdirilməsi üçün aparılır. Analiz, tullantıların klasifikasiya kataloquna (TKK) daxil olmayan tullantılar üçün nəzərdə tutulub. Əgər tullantının komponent tərkibi tullantının V sinfə aid olduğunu göstərirsə, onda bunun biotest vasitəsilə onun sübutu vacibdir, hansi ki tullantının cəm toksikliyinin öyrənilməsini təmin edir. Tullantının V sinfə aid olması təsdiqləndikdən sonra müəssisə uyğun tarifə əsasən eko ödənişlərin hesabatını apara bilər.


Mövzu 5: Xammalın tükənmə sürəti
Təbii ehtiyatların tükənmə sürəti əhalinin artımı ilə əlaqədardır. Analiz zamanı adambaşına düşən məhsulun miqdarı göstəricidir. Bu göstərici təbii sərvətin tükənmə göstəricisi kimi göstərilə bilər. Adambaşına istifadə edilən təbii sərvət 2 halda hesablanılır:
I halda ehtiyatın resilkulyasiyası nəzərə alınmır.
II halda resilkulyasiyası nəzərə alınır.
II halda hesablamalar daha dəqiq hesab edilir. Müxtəlif regionlarda əhali üçün adambaşına sərf olunan ehtiyatın miqdarı müxtəlif olur. İnkişaf etmiş ölkələrdə adambaşına sərf daha böyük olur.
Zaman keçdikcə əhalinin inkişaf səviyyəsi artır və adambaşına düşən tələbat da çoxalır. Beləliklə, əhalinin bugünki, sayı adambaşına sərf norması təbii ehtiyatın tükənməsini xarakterizə edir. Lakin onun proqnozu zamanı əlavə faktorlar nəzərə alınır:

• 
  Əhalinin artım sürəti.
  
• 
  Texnologiyanın inkişafı ilə əlaqədar təbii ehtiyatların çoxalma ehtimalı.
  
• 
  Bir çox materialların alternativ materiallarla əvəz olunma ehtimalı. Bu da nəzərə alınan faktordur.
  
• 
  Filizin çıxarılma texnologiyasının inkişafı.
  

Cədvəl I