Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti NƏZDİNDƏ

Təbii fəlakətlər və onların qısa xarakteristikası. Fövqəladə xarakter daşıyan, bina və qurğuların zədələnməsinə, insan tələfatına və ya tələfat təhlükəsi yaranmasına səbəb olan müxtəlif kortəbii hadisələrər təbii hadisələr deyilir. Zəlzələ, daşqın, qar uçqunları, sellər, sürüşmə və fırtına təbii fəlakətdir. Respublikamızın ərazisində tez-tez baş verən təbii fəlakətlərin qısa xarakteristikası aşağıdakı kimidir:

1. 
   Qasirğa və burulğanlar – atmosferdə baş verən siklon hadisələri nəticəsində yaranır. Belə hallarda qısa müddət ərzində çoxlu yağıntı düşür, küləyin sürəti kəskin artır, bu isə daşqınlara, binaların dağılıb-tökülməsinə, adamaların zədələnməsinə, ölümünə səbəb olur. Zərərin miqyası qasırğanın müddətindən və gücündən, fəlakət rayonunda əhalinin sıxlığından və iqtisadiyyatının xarakterindən asılı olur.
   
2. 
   Fəlakət törədici güclü küləklər – sürəti saniyədə 29 m-dən artıq olan respublikanın müxtəlif rayonlarında, demək olar ki, hər il qeyd olunur.
   
3. 
   Qar uçqunları – dağlıq zonalarda baş verir.Bu adətən yazda qar əriməyə başlayarkən enişlər boyu uçqun halında hərəkət edən qar yığınlarından ibarətdir. Qar uçqunları və marxallar nəqliyyatın, rabitənin işini pozur, yaxud təmamilə dayandırır, insanların normal həyat fəaliyyətini iflic edir, istehsala maneçilik törədir, əhalinin ərzaq malları ilə, tibb ləvazimatları ilə təchizatını çətinləşdirir. Qar uçqunları uzun müddət güclü qar yağarkən baş verir.
   
4. 
   Subasma və daşğnlar – su hövzələrində suyun səviyyəsinin kəskin yüksəlməsi nəticəsində baş verən təbii fəlakətdir. Subasma və daşqınların əsas səbəbləri qarın sürətlə əriməsindən və uzunmüddətli leysan yağışlarından, çay yataqlarında tıxac yaranmasından, qəzalar nəticəsində hidrotexniki qurğuların bəndinin dağılmasından ibarətdir ki, bu da ərazilərin bir qisminin su altında qalmasıdır.
   
5. 
   Sel – dağlardan sürətlə axıb gələn və qarşısındakı hər şeyi dağıdıb məhv edən çınqıl-palçıq qarışıgından ibarət olur. Sel dağlarda qarın əriməsi və uzun sürən leysan yağışları nəticəsində çoxlu miqdarda su toplanarkən baş verir. Su dağların döşündən sürətlə axaraq özü ilə daş-torpağı yuyub aparır, bütün bunlar suya qarışaraq daşlı-palçıqlı sel əmələ gətirir. Respublikamızda sel təhlükəli rayonlarımız: Şəki-Balakən, Qəbələ-İsmayıllı, Quba-Xaçmaz, Lerik-İsmayıllı.
   
6. 
   Zəlzələ - yerin təkindəki potensial enerjinin qəflətən meydana çıxması, zərbə dalğası və qüvvətli təkanlar – seysmik dalğa şəklində ərazinin bütün istiqamətlərinə yayılmasından ibarətdir. Zəlzələlər textonik və vulkanik mənşəli ola bilər. Zəlzələ yeraltı təkanlar şəklində olur. Təkanların sayı və onların arasındakı fasilələr müxtəlif ola bilər. Dağıdıcı xarakterinə görə zəlzələnin təsiri nüvə partlayışı zamanı zərbə dalğasının təsirinə bənzəyir. Güclü zəlzələ nəticəsində şəhərlər, kəndlər yerlə yeksan olur, binalar dağılır, adamlar müxtəlif xəsarətlər alır.