BiRİNCİ BÖLÜM 2008 yili programinin makroekonomik amaç ve poliTİkalari

II. TÜRKİYE EKONOMİSİNDE GELİŞMELER VE HEDEFLER

A. BÜYÜME VE İSTİHDAM

1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları

a) Mevcut Durum

2006 yılında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) yüzde 6,1 oranında, Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ise, net dış alem faktör gelirlerinde kaydedilen azalma sonucunda, yüzde 6 oranında artmıştır.

2006 yılında tarım sektörü katma değeri yüzde 2,9 oranında artarken, sanayi sektörü katma değer artışı yüzde 7,4 olarak gerçekleşmiştir. Aynı yılda sanayi sektörünü oluşturan imalat, madencilik ve enerji sektörlerindeki katma değer artışları sırasıyla yüzde 7,4, yüzde 4,8 ve yüzde 8,7 olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında, hizmetler sektörü katma değerinde kaydedilen yüzde 6,1 oranındaki büyümede, inşaat sektörü katma değerindeki yüzde 19,4 ve ticaret sektörü katma değerindeki yüzde 5,9 oranlarındaki artışlar belirleyici olmuştur.

TABLO: II. - Katma Değer Artış Hızları ve Sektörlerin GSYİH İçindeki Payları

	Dönemler İtibarıyla
	2006				2007			Yıllık
	I.	II.	III.	IV.	I.	II.		2005	2006	2007 (1)	2008 (2)
	(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)
Tarım	7,6	-0,4	0,5	9,7	4,4	-1,1		5,6	2,9	-3,0	3,0
Sanayi	4,5	11,1	7,2	6,5	7,5	3,2		6,5	7,4	5,5	5,7
Hizmetler	7,7	7,8	5,3	3,9	6,8	4,9		8,2	6,1	6,2	5,9
GSYİH	6,7	8,3	4,8	5,2	6,9	3,9		7,4	6,1	5,0	5,5
GSMH	6,4	9,3	4,3	4,6	6,8	3,9		7,6	6,0	5,0	5,5
	(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Pay)
Tarım	4,4	6,8	19,5	10,3	4,3	6,5		11.4	11,1	10,2	10,0
Sanayi	32,2	32,9	25,7	28,9	32,4	32,7		29.2	29,5	29,7	29,7
Hizmetler	63,4	60,3	54,8	60,8	63,3	60,8		59.4	59,4	60,1	60,3
GSYİH	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0		100,0	100,0	100,0	100,0

Kaynak: DPT, TÜİK

(1) Gerçekleşme Tahmini

(2) Program

2007 yılının ilk yarısında, büyümede bir yavaşlama gözlenmiş ve GSYİH artış hızı yüzde 5,3 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmede, 2006 yılının ikinci çeyreğinde uluslararası piyasalarda yaşanan finansal dalgalanma sonucu yükselen faiz oranlarının özel tüketim ve özel sabit sermaye yatırımlarını olumsuz yönde etkilemeye devam etmesi, 2007 yılının ilk yarısında yaşanan iç piyasalardaki gelişmeler, hava koşulları ve

TABLO: II. - Fert Başına GSYİH

Yıllar	Yıl Ortası Nüfusu (1) (Bin Kişi)	(Cari Fiyatlarla)				(1998 Yılı Fiyatlarıyla)				Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) (ABD Doları/YTL) (3)	SAGP Göre Fert Başına GSYİH (ABD Doları)
		GSYİH (Milyon YTL)	Fert Başına GSYİH			GSYİH (Milyon YTL)	Fert Başına GSYİH
			YTL	ABD Doları (2)			YTL	ABD Doları (2)
1990	56 154	393	7	2 684		37 591	669	2 574		0,001513	4 628
1991	57 272	630	11	2 639		37 940	662	2 547		0,002321	4 739
1992	58 392	1 093	18	2 726		40 210	689	2 648		0,003715	5 040
1993	59 513	1 982	33	3 031		43 444	730	2 807		0,006093	5 466
1994	60 637	3 868	63	2 148		41 074	677	2 605		0,012319	5 179
1995	61 763	7 762	125	2 750		44 027	713	2 741		0,022600	5 561
1996	62 909	14 772	234	2 892		47 112	749	2 880		0,039331	5 970
1997	64 064	28 836	450	2 972		50 659	791	3 041		0,071028	6 337
1998	65 215	52 225	800	3 080		52 225	801	3 080		0,124073	6 454
1999	66 350	77 415	1 166	2 794		49 766	750	2 884		0,191772	6 084
2000	67 420	124 583	1 847	2 963		53 428	792	3 047		0,271182	6 814
2001	68 365	178 412	2 609	2 134		49 424	723	2 780		0,424139	6 153
2002	69 302	277 574	4 005	2 662		53 349	770	2 960		0,611482	6 550
2003	70 231	359 763	5 122	3 425		56 440	804	3 090		0,754923	6 786
2004	71 152	430 511	6 050	4 256		61 481	864	3 323		0,831471	7 277
2005	72 065	487 202	6 760	5 042		66 018	916	3 523		0,876766	7 711
2006	72 974	576 322	7 898	5 519		70 045	960	3 691		0,920755	8 577
2007(4)	73 875	647 498	8 765	6 625		72 801	985	3 790		0,966000	9 073
2008(5)	74 766	717 266	9 594	6 964		76 839	1 028	3 952		0,991000	9 681

Kaynak: TÜİK, OECD, DPT

(1) DİE yıl ortası nüfus tahminidir.

(2) Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanmıştır.

(3) OECD tarafından GSYİH için hesaplanan satın alma gücü paritesidir.

(4) DPT tahminidir.

(5) Program

kuraklığın tarım sektörü üretimini olumsuz etkilemesi belirleyici olmuştur. Söz konusu dönemde, tarım sektörü katma değerindeki artış yüzde 0,9 olurken, sanayi ve hizmetler sektörlerindeki katma değer artış hızları sırasıyla yüzde 5,2 ve yüzde 5,8 olarak kaydedilmiştir. İnşaat sektörü katma değeri ise yüzde 16,1 oranında artış göstererek GSYİH büyümesine önemli katkı sağlamayı sürdürmüştür.

Sanayi üretimine ilişkin veriler incelendiğinde, 2006 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6,1 oranında artan toplam sanayi üretim endeksi, 2007 yılının aynı döneminde yüzde 5,3 oranında artış kaydetmiştir. İmalat sanayii kapasite kullanım oranı ise, 2007 yılının Ocak-Eylül döneminde 2006 yılının aynı dönemine göre 0,6 puan artarak yüzde 83,3’e ulaşmıştır.

2007 yılında meydana gelen kuraklık ve mevsim normalleri üzerinde seyreden hava sıcaklıkları, tarımsal üretimde azalmaya yol açmıştır. Tarımsal üretimde beklenen azalma, yıl sonu büyüme tahmini olan yüzde 5’e ulaşılması üzerinde etkili bir faktör olacaktır.

b) 2008 Yılı Hedefleri

Türkiye ekonomisi 2002 yılının ilk çeyreğinden itibaren kesintisiz bir büyüme dönemine girmiş ve 2002-2006 döneminde GSYİH reel olarak yıllık ortalama yüzde 7,2 oranında artış göstermiştir. 2007 yılında yüzde 5 olması beklenen GSYİH artış hızının, 2008 yılında yüzde 5,5 olması öngörülmektedir. Ekonomik programın uygulanmasında kaydedilen başarı ve AB ile devam eden müzakere süreci büyüme hedefini destekleyen iki önemli çıpa olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede, enflasyondaki düşüş trendi, faiz oranlarında ve kamu maliyesindeki olumlu gelişmeler ile özelleştirme ve yapısal reformlardaki ilerlemeler, 2008 yılında GSYİH büyümesinin devam etmesinde belirleyici olacaktır.

2008 yılında tarım sektörü katma değeri artış hızının, 2007 yılından kaynaklanacak düşük baz etkisiyle birlikte uzun yıllar ortalamasının üzerinde gerçekleşerek yüzde 3 olması beklenmektedir.

Sanayi sektörü katma değer artışının 2008 yılında yüzde 5,7 olacağı tahmin edilmektedir. 2002 yılından itibaren özel sabit sermaye yatırımlarında kaydedilen yüksek oranlı artıştan kaynaklanan üretim kapasitesindeki yükselmeler ve ihracat odaklı üretim yapan sektörlerin performansları, sanayi sektörü büyümesini destekleyici faktörler olarak ortaya çıkmaktadır. Bu gelişmelerle birlikte imalat sanayiinde verimlilik artışı da sanayi üretimindeki artışın devam etmesini destekleyecektir.

Hizmetler sektörü katma değerinin 2008 yılında yüzde 5,9 oranında artması beklenmektedir. 2003 yılından itibaren yüksek oranlarda artan belediyelerce verilen inşaat ruhsatnameleri, yüzölçümü itibarıyla, 2006 yılının ikinci altı ayında 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 7,7 oranında azalmış, 2007 yılının ilk altı aylık döneminde ise 2006 yılının aynı dönemine göre yüzde 1,8 oranında artmıştır. İnşaat katma değeri hesaplama yöntemlerine göre, bu gelişmenin 2008 yılı inşaat sektöründe büyüme hızını önceki yıllara göre aşağı çekmesi beklenmektedir. Diğer yandan, faiz oranlarının 2008 yılında daha düşük seviyelere gerilemesi ve ipoteğe dayalı konut finansmanı sisteminin yaygınlaşmasıyla birlikte inşaat sektöründe bir büyüme trendi beklenmektedir. İnşaat sektörü katma değerindeki artış, ticaret ve sanayi gibi diğer sektörlerin büyümesini de olumlu yönde etkileyecektir. 2008 yılında turizm sektöründeki canlılığın devam etmesi, ticaret sektörü katma değerindeki artışı destekleyecektir.

Bu tahminler çerçevesinde, 2008 yılında yüzde 5,5 oranındaki GSYİH büyümesine, tarım sektörü katkısının 0,3 puan, sanayi sektörü katkısının 1,7 puan, hizmetler sektörü katkısının ise 3,5 puan olması beklenmektedir.

Bununla beraber, özellikle ABD ekonomisindeki büyümenin beklenenden daha düşük gerçekleşmesi, petrol fiyatlarının tekrar artış eğilimine girmesi 2008 yılı için öngörülen yüzde 5,5 oranındaki büyüme hızına ulaşılmasında karşılaşılabilecek muhtemel dışsal risklerdir.