Əlyazma hüququnda Məlikrzayev A.Ə. Biznes-reinjinirinqin inkişaf istiqamətləri

Cədvəl 2.2
Uçot vahidlərinin Dövlət Registrində qeydə alınan və fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı

	İ L L Ə R
	2000	2001	2002	2003	2004
Uçot vahidlərinin Dövlət Registrində qeydə alınmış kiçik müəssisələrin sayı	44738	46975	47565	49527	47211
o cümlədən: fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin sayı	24254	24500	24721	21178	19462
xüsusi çəkisi	54,2	52,2	52,0	42,8	41,2

Mənbə:Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2005. Bakı, “Səda” 2005, s.115-118, 779

2 saylı cədvəlin məlumatlarından göründüyü kimi, 2004-cü ildə uçot vahidlərinin Dövlət Registrində qeydə alınmış 47211 müəssisədən yalnız 19462-si, yəni 41,2%-i işləyir ki, bu da 2000-ci illə müqayisədə 13 faiz bəndi azdır. Fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin isə tam gücü ilə işləməməsi faktını da buraya əlavə etsək, onda bu sahədə mövcud olan bütün neqativ hallar haqqında mənzərə gözlərimiz qarşısında canlanar. Eyni zamanda kiçik müəssisələrin iqtisadiyyatın sahələri üzrə strukturu da ölkəmizin xalq təsərrüfatının innovasiya istiqamətində inkişafı üçün lazımi şərait yaratmağa imkan vermir. Belə ki, statistik məlumatlara görə, 2004-cü ildə respublikada fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin cəmi 10,1%-i sənayedə, 6,35%-i isə kənd təsərrüfatında cəmlənmişdir. Müəssisələrin yerdə qalan hissəsi topdan və pərakəndə satış, nəqliyyatın və məişət texnikasının təmiri, tikinti, nəqliyyat rabitə və anbar təsərrüfatı, təhsil, səhiyyə və sosial xidmət, daşınmaz əmlakla əlaqədar əməliyyatlar, icarə və kommersiya fəaliyyəti və s. sahələrdə fəaliyyət göstərirlər. Bu isə müəssisələrin sürətlə dəyişən bazar mühitinə uyğunlaşması probleminin həllini çətinləşdirir. Müəssisəyə xarici mühitlə ayrılmaz əlaqədə baxmadan onun biznes-sistem kimi mövcudluğundan danışmaq olmaz.

Beləliklə, bir tərəfdən dövlət qeydiyyatından keçən kiçik müəssisələrin ümumi sayında işləyən müəssisələrin xüsusi çəkisinin getdikcə azalmağa doğru meyl etməsi, digər tərəfdən isə, müəssisələrin mövcud əlverişsiz sahə strukturu bir çox obyekt və subyektiv amillərlə izah olunsa da, burada əsas amil rolunu onların azad bazar mühitinə uyğunlaşa bilmələri olunmuşdur.

Lakin qeyd etmək lazımdır ki, təhlil olunan dövrdə işləyən kiçik müəssisələrin ümumi sayı 20%-ə qədər azalsa da, orada fəaliyyət göstərən iş yerlərinin sayı 2004-cü ildə 2000-ci ilə nisbətən 36,1 faiz, istehsal olunan məhsulun(iş və xidmətlərin) həcmi 3,3 dəfə, orta aylıq əmək haqqı isə 2,2 dəfə artmışdır(Cədvəl 2.3)