Gazi ÜNİversitesi

5.4.6. Basınç Göstergeleri

Kompresörlerde yüksek ve alçak basınç bölgesindeki gaz basınçlarını göster­mek için iki basınç göstergesi mevcuttur. İki kademe sıkıştırılmalı kompresörler­de, ayrıca ara basınç göstergesi bulunur. Birinci kompresörden boşalıp, ikinci kompresöre giden gazın basıncını ölçer.

Basınç göstergeleri, ince borularla, basınçlarını ölçtükleri gazın bulunduğu borulara bağlanmıştır. Söz konusu borular amonyaklı sistemlerde çelikten, freon­lu sistemlerde bakır - çinko alaşımından (Pirinç) yapılmıştır. Zaman zaman deği­şen gaz basıncının etkisiyle, gösterge ibresi sürekli titreşebilir. Göstergenin duyar­lığı bozulur. Bu sakıncayı önlemek için göstergeye bağlı ince borular, bir kaç kat daireler halinde kıvrılır.

BÖLÜM 6

SOĞUTMA YÜKÜ HESAPLARI

6.1. Giriş

Bir maddenin veya ortam sıcaklığını, onu çevreleyen hacim sıcaklığının altına indirmek ve orada muhafaza etmek üzere ısının alınması işlemine soğutma denilir. En basit ve eski soğutma şekli,soğuk yörelerde tabiatın meydana getirdiği buzları muhafaza edip bunları sıcak veya ısısı alınmak istenen yerlere koyarak soğutma sağlanmasıdır.

İnsanlar,konfor için ve gıdaların muhafazasında düşük sıcaklıkları kullanmak isterler.Tereyağı, peynir ile taze meyve ve sebzelerin muhafazasında 0 ⁰C İle 5 ⁰C sıcaklıkları, nebat ve çiçeklerin muhafazasında 0 ⁰C ile -4 ⁰C sıcaklıkları kullanılan, etlerin ve balıkların depolanmasında -10 ⁰C ile -40 ⁰C gibi düşük sıcaklıklar kullanılır. Endüstrisi tarım ve hayvancılığa dayanan ülkelerde soğutma tekniklerinin doğru kullanılması büyük ekonomik yararlar sağlar.
Bu tür sistemlerin yapılandırılmasında, soğutma sistemi elemanlarını (kompresör, kondenser, evaporatör, termostatik ekspansiyon valfı, soğutucu akışkan boruları ve diğer soğutma aksamları) doğru ve ekonomik yani sistemimizin maksimum verimle çalışması için yapılan soğutma yükü hesaplanır.
Bir soğutma tesisinin dizaynında yapılacak ilk iş tesisatın soğutma ihtiyacının bulunmasıdır. Bu nedenle soğuk kayıpları veya ısı kazançlarının iyice bilinmesi gerekir.
Genel olarak, her tesiste ısı kazançlarını dört grupta toplamak mümkündür.

1-) Soğutulan hacmi çevreleyen duvar, döşeme ve tavandan gelen ısı kazancı.

2-) Soğutulan hacme dışarıdan daha yüksek ısı tutumundaki havasının girmesiyle meydana gelen ısı kazancı.

3-) Soğutulan hacme konulan mallardan dolayı oluşan ısı kazancı.

4-) Soğutulan hacmin içersindeki ısı kaynaklarından gelen ısı kazancı (insanlardan, aydınlatmadan, motorlardan v.s)

6.2. Duvarlardan Gelen Isı Kazancı

Duvarlardan gelen ısı kazancı mümkün olduğunca düşük tutulmasının pek çok yararı olacağı açıktır ve bunun sağlanabilmesi, duvarlardan tavandan ve döşemenin ısı geçirme katsayısının düşük tutulması ile mümkün olabilecektir. Zira ısı geçirme alanları ve iç-dış sıcaklıklar uygulamanın şekline göre belirlidir ve değişmesi söz konusu değildir. Duvarlardan gelen ısı kazancının hesaplanabilmesi için aşağıdaki donelerin önceden saptanması gerekir. Bir soğuk hava deposunun sıcaklığını istenilen soğuklukta tutulabilmesi ancak duvarlardan içeri giren ısı miktarı kadar ısının soğutma makinesi tarafından çekilmesi ile mümkün olur.Bu nedenle konveksiyon ve kondüksiyon yolu ile içeri giren ısı miktarının hassas bir şekilde hesaplanması gerekir.

Duvarlardan gelen ısı kazancı binanın kondüsiyon şekline, kullanılan izolasyonun cinsine ve kalınlığına, dışa bakan duvar alanına, dış ve iç sıcaklıklar arasındaki farka bağlı olarak değişir.
Düzlemsel bir duvardaki q (W) ısı geçirme:

q =K × A × (T_d –T_i)

bağıntısından bulunabilir.Burada;

K=toplam ısı geçirme katsayısı (W/m²K)

A=duvarın ısı geçirme alanı (m²)

T_d=dış ortam veya komşu ortam sıcaklığı ( ⁰C)

T _İ=iç oda sıcaklığı ( ⁰C)

anlamlarındadır.

6.2.1. K(W/m²K) Toplam Isı Geçirme Sayısını Bulma

n adet katmandan meydana gelmiş düzlem bir duvardaki toplam ısı geçirme katsayısı

1

K=

1 + X₁ + X₂ + X₃+ X_n + 1

h_i k₁ k₂ k₃ k_n h_d
h_i=iç yüzeydeki ısı taşınım katsayısı (W/m²K )

h_d=dış yüzeydeki ısı taşınım katsayısı (W/m²K )

X=katman kalınlığı (m)

k =katmanın ısı iletim katsayısı (W/m²K )

6.2.2. T_i İç Ortam Sıcaklığını Bulma

İç sıcaklık belirlenmesinde soğutulacak yerin kullanma maksadı en önemli etkendir. Soğuk odada depo edilecek ürünlerin gerektirdiği sıcaklıklar iç sıcaklık olarak alınır. Kısa, uzun süreli soğuk depolama veya şoklama hacimlerinin iç koşulları ürünün cinsine göre farklı olur. Tablo-1- de gıda maddelerinin kısa süreli (günlük) depolama koşulları verilmiştir. Tablo-2- de bazı gıda maddelerinin uzun süreli depolama koşulları verilmiştir.

Tablo 6.2’de bazı ürünlerin kısa süreli (günlük) saklanması için iç koşullar vardır
(Ti, Td buharlaşma sıcaklıkları)

Gıda maddesi	Tİ ( C)	(Ti - Td) ( C)
		Zorlanmış hava Akımı	Doğal hava Akımı
Sebzeler	0 ile 2	3.5-5	8-10
Meyveler	0 ile 2	5-6.5	10-12
Et (parçalanmış)	0 ile 2	4-6.5	10-12
Et (bütün)	0 ile 2	6.5-11	12-15.5
Kümes hayvanı	-1 ile1.5	3.5-5	8-10
Kümes hayvanı (Paketlenmemiş)	-1 ile 1.5	5-6.5	10-12
Balık	-1 ile 4.5	3.5-5	8-10
Yumurta	-0.5 ile 4.5	3.5-5	8-10
Tereyağ-peynir	1.5 ile 4.5	5-6.5	10-12
Tereyağ-peynir (paketlenmiş)	1.5 ile 4.5	6.5-11	12-15.5
Şişelenmiş içecek	4.5 ile 7	10<	15-20.5
Dondurulmuş gıda	-18	5-6.5	10-12

Tablo 6.1. Bazı gıda maddelerinin depolama koşulları ve ısıl özellikleri

Gıda maddesi	Depolama koşullar		Yaklaşık Depolam Süresi	Nem Oranı (%)	Donma Başlan. Sıcak. (C)	Özgül ısı (kj/kgK)		Donma Isısı (kj/kgK)
	Sıcaklık (C)	Bağıl Nem (%)				Donma Öncesi	Donma sonrası
Enginar	0	95-100	2hafta	84	-1.2	3.65	1.89	280
Yerelması	0	95-90	4-5ay	80	-2.2	3.47	1.84	267
Kuşkonmaz	0 ile +2	95-100	2-3hafta	93	-0.6	3,95	2	310
Yeşil fasülye	4 ile 7	90-95	7-10gün	89	-0,7	3,62	1,95	297
Pancar(yaprağı)	0	98-100	10-14gü	88	-0,4
Bürüksel lahanası	0	95-100	3-4hafta	85	-0,8	3,68	1,90	284
Lahana	0	98-100	5-6ay	92	-0,9	3,92	1,99	307
Havuç	0	98-100	4-6hafta	88	-1,4	3,78	1,94	294
Karnabahar	0	95-98	3-4hafta	92	-0,8	3,92	1,99	307
Kereviz	0	98-100	2-3ay	94	-0,5	3,98	2,02	314
Mısır	0	95-98	4-8gün	74	-0,6	3,31	1,76	247
Salatalık	7 ile 13	9	10-14gü	96	-0,5	4,05	2,04	320
Donmuş sebzeler	-23ile-18		6-12ay	61
Sarımsak(kuru)	0	67-70	6-7ay	61	-0,8	2,88	1,60	203
Sarımsak(taze)	0	95-100	10-14gü	93	-0,3	3,95	2	310
Lahana cinsi sebz	0	95-100	2-3hafta	87	-0,5	3,75	1,93	290
Pırasa	0	95-100	2-3ay	85	-0,7	3,68	1,90	274
Mantar	0	95	3-4gün	91	-0,9	3,88	1,98	304
Soğan(taze)	0	95-100	3-4hafta	99	-0,9	3,82	1,65	297
Bezelye(taze)	0	95-98	1-2hafta	74	-0,6	3,31	1,76
Biber(taze)	7 ile 13	90-98	2-3hafta	92	-0,7	3,92	1,99	307
Patates	3 ile 4	90-95	4-5ay	81	-0,6	3,55	1,85	270
Turp	0	95-100	3-4hafta	95	-0,7	4,02	2,03	317
Ispanak	0	95-98	10-14gü	93		3,95	2	310
Balkabağı	7 ile 10	70-75	5-8hafta	94	-1,1	3,98	2,02	314
Domates(yeşil)	13 ile 16	90-95	1-3hafta	93	-0,6	3,95	2	310
Domates(kırmızı)	7 ile 10	90-95	4-7gün	94	-0,5	3,98	2,02	313
Şalgam	0	95	4-5ay	92	-1,1	3,92	1,99	307
Su teresi	0	95-100	3-4hafta	93	-0,3	3,95	2	310
Marul	0 ile 1	95-100	2-3hafta	95	-0,2	4,02	2,03	317
Elma	0 ile 3	90-95	8-9ay	84	-1,1	3,65	1,89	280
Kayısı	0 ile 1	90-95	1-3hafta	85	-1,1	3,68	1,90	284
Avakado	3 ile 4	85-90	2-8ay	65	-0,3	3,01	1,67	253
Muz	13 ile 14	85-95		75	-0,8	3,39	1,78	250
Böğürtlen	-0.5 ile 0	90-95	3gün	85	-0,8	3,68	1,90	284
Ufak kavun	2 ile 4	95	5-15gün	92	-1,2	3,92	1,99	307
Vişne	0	90-95	3-7gün	84	-1,7	3,65	1,89	280
Kiraz	-1 ile 0.5	90-95	2-3hafta	80	-1,8	3,51	1,84	267
Hindistan cevizi	0 ile 1	90-95	3-5ay	82	-0,8	3,58	1,87	274
Kuş üzümü	-5 ile 0	90-95	1-4hafta	85	-1	3,68	1,90	284
Hurma	18 ile 0	75	6-12ay	20	-16	1,59	1,09	67
İncir(taze)	-1 ile 0	85-90	7-10gün	78	-2,4	3,45	1,81	267
Donmuş meyveler	-24ile-18	90-95	18-24ay
Kivi	0	90-95	3-5ay	82	-1,7	3,58	1,87	273
Limon	11 ile 12	85-90	1-4ay	89	-1,4	3,82	1,95	297
Malta eriği	0	90	3hafta	87		3,75	1,93	290
Yeşil zeytin	7 ile 10	85-90	4-6hafta	75	-1,4	3,35	1,78	250
Portakal	3 ile 9	85-90	3-6hafta	86	-1,3	3,72	1,92	287
Şeftali	-5 ile 0	90-95	2-4hafta	89	-0,9	3,82	1,95	297
Armut	-1.6ile-.5	90-95	2-7ay	83	-1,6	3,61	1,88	277
Ahu dudu	-5 ile 0	90-95	2-3gün	81	-1,1	3,55	1,85	270
Çilek	-5 ile 0	90-95	5-7gün	90	-0,8	3,85	1,97	300
Mandalina	4	90-95	2-4hafta	87	-1,1	3,75	1,93	290
Karpuz	4 ile 10	90	2-3hafta	93	-0,4	3,95	2	310
BALIKLAR
Kalkan balığı	-1 ile 1	95-100	18gün	75	-2,2	3,35	1,78	250
Ringa	0 ile 2	80-90	10gün	61	-2,2	2,88	1,60	203
Uskumru	0 ile 1	95-100	6-8gün	65	-2,2	3,01	1,65	217
Somon balığı	-1ile 1	95-100	18gün	64	-2,2	2,98	1,64	213
Turna	0 ile 2	95-100	14gün	70	-2,2	3,18	1,71	233
Donmuş balık	-29ile-18	90-95	6-12ay
ET, SÜT, ÜRÜN	LERİ ve	YUMURT	A
Sığır	-1 ile 0	85-90	2-4hafta			3,22	1,76	242
Taze sucuk	1 ile 2	80-85	10gün
Salam	-2 ile 0	75-80	6ay
Av hayvanı	-2 ile 0	85	3-5hafta
Tavuk	-1 ile 0	80-85	3-5gün			3,30	1,76	247
Süt	2 ile 3	75-80	1-2gün			3,89	2,05	288
Yoğurt	2 ile 4	75-80	4-6gün
Tereyağı	0 ile 2	75-80	2-4hafta
Beyaz peynir	0 ile 1	80-85	1-8gün
Yumurta	-1 ile 0	78-83	6-8ay

Tablo 6.2 bazı ürünlerin kısa süreli (günlük) saklanması için iç koşullar