HəZİNİ “HƏDİSİ-ƏRBƏİN” TƏRCÜMƏSİ

§ 3. Ərəb və fars mən­şə­li söz­lər
Tərcümənin lü­ğət tər­ki­bin­də ərəb və fars mən­şə­li söz­lə­rin çə­ki­si də nə­zə­rə çar­pa­caq də­rə­cə­də­dir. Tər­cü­mə­nin məz­mu­nu­na uy­ğun ola­raq, da­ha çox di­ni anlayış və məf­hum­lar­la bağ­lı olan bu söz­lə­rin ço­xu, ay­dın­dır ki, or­ta yüzilliklər­də Azər­bay­can türk­lə­ri üçün (söz­süz ki, az-çox sa­vad­lı­lar nə­zər­də tu­tu­lur) an­la­şıq­lı ol­muş­dur. Tərcümədə­ki ay­rı-ay­rı ərəb və fars söz­lə­ri­ni isə Həzini qa­fi­yə xatirinə iş­lət­miş­dir. Ümu­miy­yət­lə gö­tür­dük­də, tər­cü­mə­də iş­lən­miş ərəb və fars söz­lə­ri­nin ço­xu bu gün də ədə­bi di­li­miz­də iş­lə­nir. On­la­rın müəy­yən bir his­sə­si müasir ədəbi di­li­miz­də iş­lən­mə­sə də, or­ta əsr­lər ya­zı­lı abi­də­lə­ri­mi­zin çoxunun di­li üçün adi hal sa­yı­lır. Tər­cü­mə­də iş­lən­miş ərəb və fars mən­şə­li söz­ləri bu ba­xım­dan iki qru­pa ayır­maq olar:

a) Müasir ədəbi di­li­miz­də iş­lə­nən söz­lər: abad, agah, ayət, ayin, ba­til, bi­qə­rar, cə­fa, cövr, dərd, eh­san, əcr, əfv, əta, fə­rəh, , fəzl, gül­zar, həqq, xə­tər, xovf, xu­da, iba­dət, kü­du­rət, küfr, qə­zəb, lütf, ma­təm, məh­zun, mis­kin, möh­nət, naü­mid, nə­zər, nöq­san, pak, rəmz, rə­sul, rə­van, ru­zi, sa­vab, səc­də, sidq, şəkk, təq­sir, vəhy, üm­mət, vəz, , zöv­cə, və s..

b) Müasir ədəbi di­li­miz­də iş­lən­mə­yən söz­lər: af­tab (gü­nəş), asi (gü­nah­kar, üs­yan edən), ci­nan (cən­nət), cürm (gü­nah), ədu (düş­mən), xəsm (düş­mən), xun (qan), gənc (xə­zi­nə), il­hah (xa­hiş, is­rar), is­tiğ­far (töv­bə), Kird­gar (Al­lah), ləş­kər (or­du), məh­li­qa (ayüz­lü), mər­dud (rədd edil­miş), mər­dü­man (ca­maat, adam­lar), pənd (nə­si­hət), rizq (azu­qə), sər­zə­niş (dan­laq), şə­did (bərk), şəms (gü­nəş), taət (itaət), tən (bə­dən), üq­ba (o bi­ri dün­ya), qə­mər (ay), zəxm (ya­ra), rəxt (pal­tar), hə­cər (daş), və s.

Tər­cü­mə­də Al­la­hül-alə­min, ara­mi-can, , cə­mi-kə­sir, ər­zi-ha­cət, əh­li-beyt, əh­li-qü­bur, əh­li-iman, yöv­mi-cə­za, ka­ri-də­ğəl, mər­di-din, xa­ki-pa, hər­bi-zərb, şə­bi-cü­mə ki­mi iza­fət tər­kib­lə­ri də iş­lən­miş­dir ki, bun­lar da or­ta əsr­lər ana­dil­li ədə­biy­ya­tı­mız üçün sə­ciy­yə­vi olan leksik vahidlərdən sayılır. Qeyd edək ki, bu bir­ləş­mə­lər­dən bəzi­lə­ri bu gün də din xa­dim­lə­ri­nin di­lin­də iş­lə­nir.