Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SARRAF-HOVANNESYAN, SARKIŞ

(l 740 ?, istanbul - 7Mart 1805, istanbul) Ermeni asıllı tarihçi ve eğitimci.

Eğin'in Abuçeh Köyü'nden, sarraf Ho-vannes Hovyan'm oğludur. En fazla istanbul'un topografik tarihine dair eseriyle tanınmaktadır. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. 1766'dan ölümüne kadar, Balat'ta-ki Nusaybinli Aziz Hagop'un ismini taşıyan mektebin müdürlüğünde bulunmuştur. Aynı zamanda, semtteki Surp Hreşdagebet Kilisesi'nin(->) muganniler heyetinin kâtipliğini de ifa etmiştir. Muganniliğin dört derecesini ise 1758'de almıştır. Mezar taşı kitabesinde kaydedildiği gibi, Sarraf-Hovan-nesyan iki defa evlenmiştir, ilk zevcesinin adı Gönce (Gonca), ikincisinin ise Çiçel-ya'dır. Her ikisinden de evlatları olmuştur, ikincisinden, Hovannes Çobanyan (1788-1850) ve Hovsep Çobanyan adında iki kuyumcu oğlu dünyaya gelmiştir ki, cemaat yönetim işlerinde önemli görevlerde bulunmuşlardır.

Ömrünün büyük kısmını telif ettiği eserlere hasretmiştir ki, başlıcaları şunlardır: 1771 tarihli Osmanlı Tarihi adlı çalışması henüz basılmamıştır. Mevcut iki yazma nüshadan biri Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nin kütüphanesinde bulunmaktadır. Eserin müellifinin Sarraf-Hovannesyan olduğu tarafımızdan tespit edilmiştir. Diğeri ise Erivan'da Mes-rop Maştotz adlı Devlet Yazmalar Kütüp-hanesi'nde no. 107l6'da kayıtlıdır. 1773 tarihli Polonya Kilisesi eseri bugün mevcut değildir. 1778'de hazırladığı Balat Erme-

ni Kilisesi'nin Muganniler Heyeti'nin Tarihçesi ve Tüzüğü'nün yazma nüshası halen Ermeni Patrikhanesi'nin arşivinde bulunmaktadır. 1792-1796 arasını kapsayan Kompilasyon ve Kronoloji adlı çalışması Vi-yana'daki Mıkhitharist Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Her biri yaklaşık 350 sayfalık dört yazma ciltten mürekkep olan Derleme Yazılar adlı kıymetli eseri, İstanbul Ermenilerinin tarihi için çok önemli bir kaynaktır. Eskiden, Dr. Vahram Torkom-yan'ın tasarrufunda bulunmaktaydı. Ancak, ölümünden sona akıbeti meçhul kalmıştır. Torkomyan'ın kitaplarını bağışladığı, Paris'teki Nubaryan Kütüphanesi'nde de bulunamamıştır. 1800'de tamamladığı Payitaht İstanbul'un Tarihçesi adlı en mühim eserinin yazması 1890'da müellifin torunu Ğazar Hovyan tarafından yazar Papaz Hovannes Mıgıryan'a (1831-1909) hediye edilmiştir. Onun ölümünden sonra da, Kudüs Ermeni Patrikhanesi'ne intikal etmiştir. 1967'de, muharrir Ara Kalayciyan tarafından, önce Sion dergisinde ^tefrika halinde neşredilmiş, sonra da aynı yıl kitap halinde çıkmıştır (74 sayfa). Muhteviyatında, Narlıkapı'dan başlayarak, Fenerbahçe'ye kadar, İstanbul'un semtleri, camileri, kiliseleri ve diğer tarihi yapıları hakkında kıymetli bilgiler verilmektedir.

KEVORK PAMUKCİYAN