Hukukun temel kavramlari
Türkiye Cumhuriyetinin Nitelikleri
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 9.1.1.1. Türkiye Cumhuriyetinin Nitelikleri
Anayasanın 1. maddesine göre devletin şekli cumhuriyettir. 2. maddede cumhuriyetin nitelikleri yer almıştır. “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk Milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel haklara dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.” Bu ilkelere yakından bakmakta yarar vardır. Cumhuriyetçilik Cumhuriyetin faklı tanımları bulunsa da geçerli tanım, monarşinin tersi bir devlet biçimi olduğudur. Bu anlamda cumhuriyet, devlet başkanlığının babadan oğula (anneden kıza/oğula) ırsi olarak geçmediği bir devlet biçimidir. Bu tanıma dayanarak cumhuriyetçilik de şöyle açıklanabilir: Devlet başkanlığının babadan oğula ırsi olarak geçmemesini savunan bir anlayıştır. Bu tanımlar dikkate alındığında Anayasanın 1. maddesi dar anlamda yorumlanmalıdır. Böyle yorumlandığında anayasanın adı geçen maddesinin yasakladığı şey, devlet başkanlığının ırsi olarak geçmesidir. Bundan da anayasanın Türkiye’de devlet başkanlığının bir aileye ait olmasını yasakladığı anlaşılmaktadır (Gözler 2010: 50). Üniter Devlet Devlet, ülke, millet ve egemenlik unsurlarından oluşur. Üniter devlette, tek ülke, tek millet tek egemenlik bulunur. Bunu biraz açıklamak gerekirse (Gözler 2010: 51): a)Üniter devlette, devletin ülkesi (toprakları) bölünmez bir bütündür. Üniter devlette, ülkenin il ve ilçe gibi idari birimlere ayrılması mümkündür. Bu birimlerin idari yetkileri bulunmakla birlikte yargı ve yasama yetkileri yoktur. Bu idari birimlerin tümü aynı egemenliğe tabidir. Diğer bir anlatımla hepsi aynı anayasaya ve yasalara tabidir. b)Üniter devlette ulus (insan) unsuru da bölünmez. Diğer bir anlatımla ulusu oluşturan insanlar arasında dil, din, etnik hususlar temelinde ayrım yapılamaz. Yine üniter devlette toplumlar, cemaatler, korporasyonlar esas alınarak egemenliğin kullanılmasında farklılık oluşturulamaz. c)Yukarıda da belirtildiği gibi üniter devlette egemenlik tektir ve buna bağlı olarak da bölünmez bütündür. Tek olan egemenlik, ülkenin her yerinde aynı şekilde geçerlidir. İnsan Haklarına Saygılı Devlet Günümüz demokratik devletlerinin temel hedeflerinden biri, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde yer alan ilke ve amaçları gerçekleştirmektir. Buradan, demokratik devletlerin insan haklarına bağlı olması gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla insan hakları aslında günümüzde demokratik devletin varlık nedenidir. Buna bağlı olarak da insan haklarının güvenceye alınması ve ona saygı duyulması çağımız demokratik devletlerinin en temel yükümlülüklerinden birini oluşturmaktadır. 1982 Anayasası, devletin temel niteliklerinden biri 198 olarak, insan haklarına saygı esasına yer vermiş ve 2 ile 74 maddeleri arasında bunu gerçekleştirecek düzenlemeler yer almıştır (Anayurt 2006: 136-137). Çağdaş insan hakları anlayışı 1215 tarihli Magna Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Şartı)’a kadar götürülmektedir. Zaman içinde bunu izleyen birçok insan hakları belgesi ortaya çıkmıştır. Bunlardan en bilinenleri, İngiliz insan hakları belgeleridir. Bunları Amerikan bağımsızlık bildirgeleri ve Fransız Devriminden sonra ortaya çıkan 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi takip etmiştir. İnsan haklarına saygılı devlet, değeri, üstünlüğü dolayısıyla hukuk kurallarıyla, uygulamalarıyla insan haklarına karşı dikkatli, özenli davranan devleti dile getirmektedir. Anayasa da bu anlatımla Türkiye Cumhuriyeti’nin insan haklarının değerini, üstünlüğünü kabul etmesini ve kural ve uygulamalarıyla insan hakları karşısında dikkatli, özenli davranmasını istemektedir (Gözler 2010: 54). Bu ilke, tüm kamu gücünü kullananlar için geçerlidir. 1982 Anayasasına bakıldığında, haklar arasında üçlü bir ayrım görülmektedir. Kişisel haklar ve ödevler, sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler ve siyasal haklar ve ödevler biçiminde üçlü bir tasnife tabi tutulmuştur (Eren 2016: 361). Yüklə 1,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|