Hukukun temel kavramlari

10.1.2. Vergilendirme İşlemleri 
Vergiyi Doğuran Olay 
Vergi alacağının doğması için verginin konusuyla  vergi  yükümlüsü arasında,  yasanın 
aradığı  koşulların  ve  ilişkinin  oluşmasına  vergiyi  doğuran  olay  denir.  Vergilendirme  Süreci 
(4T):  Vergiyi  doğuran  olaydan  sonra  sırasıyla  tarh,  tebliğ,  tahakkuk  ve  tahsil  aşamalarının 
gerçekleşmesidir.  
Tarh (miktar olarak hesaplanması) 
Tarh, Vergi Usul Kanununda şu şekilde tanımlanmıştır: “Vergi alacağının kanunlarda 
gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar 
itibariyle tespit eden idari işlemdir.” (m. 20). 
 
 

---

237 
 
1. Beyan Üzerine Tarh 
Matrah, yükümlü tarafından belirlendiği takdirde, belirlenen matrah bir beyannameyle 
vergi  dairesine  verilir.  Vergi  dairesi  bu  beyanname  üzerine  vergiyi  tarh  eder.  Beyanname 
üzerine tarhiyatçıya  “tahakkuk fişi” kesilir ve  böylece  vergi  tahakkuk  etmiş olur. Tahakkuk 
fişinin kesilmesiyle birlikte tarh, tebliğ ve tahakkuk aynı anda gerçekleşmiş olur. Beyanname, 
vergi tarhına esas teşkil eden bilgilerin ve durumların vergi yükümlüsü veya vergi sorumlusu 
tarafından vergi dairesine bildirilmesine yarar (Öner 2015: 116). 
2. İkmalen Tarh   
Bir vergi tarh edildikten sonra, vergi yükümlüsünün defter, kayıt ve belgeleri veya yasal 
ölçüler esas alınarak yapılan ek vergi tarhıdır. Vergi Usul Kanununda şu şekilde tanımlanmıştır: 
“Her ne şekilde olursa olsun, bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiye ilişkin olarak meydana 
çıkan  ve  defter,  kayıt  ve  belgelere  veya  yasal  ölçülere  dayanılarak  miktarı  tespit  olunan  bir 
matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesi.”dir (m. 29/1). 
3. Resen Tarh 
Vergi yükümlüsünün defter, kayıt ve belgelerine veya yasal ölçülere göre matrah tespit 
edilemediği  takdirde  başvurulan  tarh  yöntemidir.  Vergi  Usul  Kanunda  şu  şekilde 
tanımlanmıştır:  “Resen  vergi  tarhı,  vergi  matrahının  tamamen  veya  kısmen  defter,  kayıt  ve 
belgelere  veya  yasal  ölçülere  dayanılarak  tespitine  imkân  bulunmayan  hallerde  takdir 
komisyonları  tarafından  takdir  edilen  veya  vergi  incelemesi  yapmaya  yetkili  olanlarca 
düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi 
tarh olunmasıdır.” (m. 30). 
4. İdarece Tarh  
İkmalen  ve  resen  tarh  dışında,  vergi  yükümlüsünün  yasada  belirtilen  zamanlarda 
ödevlerini yerine getirmediği takdirde, miktarı yasada yer alan matrah üzerinden verginin tarh 
edilmesidir.  Vergi,  ihbarnameyle  yükümlülere  tebliğ  edilir.  Vergi  yükümlüleri,  bu  tarh 
işlemlerine karşı dava açabilirler (VUK, m. 30).  
Tebliğ (mükellefe duyurulması) 
Vergi Usul Kanununa göre tebliğ, “Vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden 
hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna bildirilmesidir.” (m. 
120).  Bu  tanımdan  da  anlaşıldığı  gibi  tebliğ,  tarh  edilen  verginin  yükümlüye  veya  ceza 
sorumlusuna bildirilmesidir. Bunlar birer idari işlem olduğundan yazılı olarak bildirilir. Resen, 
ikmalen  ve  idarece  tarhiyatlarda  verginin  tahakkuk  etmesi  ve  yükümlümün  de  haklarını 
kullanabilmesi için tebligat ihbarnameyle yapılır. Tahakkuk fişi dışında, vergilendirmeyle ilgili 
olup hüküm ifade eden her türlü belge, adresleri bilinen gerçek veya tüzel kişilere kural olarak 
posta yoluyla iadeli taahhütlü; adresleri bilinmeyenlereyse ilan yoluyla tebliğ edilir. Bunların 
dışında memur aracılığıyla, dairede, elektronik ortamda tebliğ usulleri de vardır. Esaslı şekil 

---

238 
 
hataları tebligatı geçersiz hale getirirken esaslı olmayan şekil hataları tebligatın  geçerliliğini 
etkilemez (Öner 2015: 120-123).  
Tahakkuk (ödenmesi gereken aşamaya gelmesi)  
Tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken aşamaya gelmesine tahakkuk denir. 
Verginin kesinleşmesiyse, söz konusu vergi işlemine karşı tüm yargı yollarının kapanmasıdır. 
Beyan üzerine tarh edilen vergilerde tahakkuk fişinin düzenlenmesi ve beyannamenin getirene 
verilmesiyle  birlikte  tarh,  tebliğ  ve  tahakkuk  aşamaları  aynı  anda  gerçekleşir.  Vergi 
yükümlüleri,  çekince  ve  vergi  hatası  dışında,  ilke  olarak  kendi  beyanları  üzerine  yapılan 
tarhiyatlara  karış  dava  açamazlar.  Vergilendirme  işlemine  karşı  dava  açılması  yürütmeyi 
durdurma kararı alınmadıkça tahsil işlemlerini durdurmaz. Resen, ikmalen ve idarece tarhlarda 
tahakkuk  için  durum  farklıdır.  Yükümlülere,  bu  tarhiyatlar  ihbarnameyle  tebliğ  edilir. 
Yükümlüler,  ihbarnamenin  tebliğinden  itibaren  her  zaman  otuz  gün  içerisinde  dava 
açabilecekleri gibi, koşulları varsa, uzlaşma da isteyebilirler. Yükümlüler, otuz gün içinde dava 
açmadıkları,  uzlaşmaya  da  gitmedikleri  takdirde  vergi  tahakkuk  eder  ve  yargı  yolu  da 
kalmadığından vergi kesinleşir.  
Tahakkuku Tahsile Bağlı Vergilerde Tahakkuk  
Kimi  vergilerde  tahakkuk  aşaması  bulunmaz.  Vergi  tahsil  edildiği  anda  tahakkuk  da 
gerçekleşmektedir. Bunlara, tahakkuku tahsile bağlı veriler denir. Vergi Usul Kanununa göre 
tahakkuku tahsile bağlı vergilerde, verginin tahsili tahakkuku da içerir (m. 24).  
Tahsil (verginin alacaklı idareye ödenmesi) 
Verginin usulüne uygun surette ödenmesidir. Yükümlünün bağlı olduğu vergi dairesi; 
kural  olarak  vergi  yasalarıyla  belirlenir.  Hazine  ve  Maliye  Bakanlığı,  gerekli  görürse 
yükümlünün bağlı olduğu vergi dairesini kendisi belirleyebilir.