İSLÂm prensipleri ansiklopediSİ

İ

1444- qqİBADET ?…_A2 : Kulluk. Allah’ın emirlerini yerine getirmek ve yasak­la­rından kaçmak. Şeriatta bildirildiği gibi Allah’a kulluk etmek. Çünki ibadet, Allah emrettiği için ve emrettiği gibi yapmakla makbul olur. Yoksa insan kendi düşünü­şüne ve meyline göre yaptığı amel ve hizmetler dinî ma­hiyeti hâiz olmaz, ibtal olur. Nitekim İ.M. 14. hadîs izahında geçen: “Kim hakkında emrimiz olmayan bir amel işlerse, o amel bâtıldır.” mealindeki ha­dîs bahsimize ışık tutar. (Bak Habt-ı A’mal) Hatta kişinin yaptığı iş ve hareket dinin emrettiği şekle uysa bile, bu işi kişi Allah emrettiği için ve emrettiği gibi yapmak niyetinde ve anlayışında olmadığından, yani bu bir rastlantı ol­duğundan ibadet manasında makbul olmaz. Nitekim dinsizliğe karşı din na­mına siyasete girmek lâzımdır diyenlere, Beziüzzaman Hazretlerinin verdiği cevabın bir kısmı bu hakikatı tesbit ve tenvir eder. Şöyle ki:

“Dediler: Dinsizliği görmüyorsun, meydan alıyor. Din namına meydana çıkmak lâzım.

Dedim. Evet lâzımdır. Fakat kat’î bir şart ile ki, muharriki aşk-ı İslamiyet ve hamiyet-i diniye olmalı. Eğer muharrik veya müreccih, siyasetçilik veya tarafgirlik ise, tehlikedir. Birinci hata da etse, belki ma’fuvdur. İkincisi isabet de etse, mes’uldür.” (S.T.İ.sh: 47)

İbadet kâinatın, insanların ve cinlerin yaradılış gayesidir. (Bak: 1024.p.) Evet kâinatta her varlık zerrattan seyyarata kadar; Âdetullah, kavanîn-i fıtriye ve şeriat-ı kübra gibi tabirlerle ifade edilen Allah’ın kâinatta koyduğu küllî kanunlara göre ha­reket ederek her şey isyansız ibadet eder. Zira ibadet, Al­lah’ın her türlü emri ve ka­nunlarına göre hareket etmenin ismidir. (Bak: 1348,3529.p.lar) Bunun içindir ki Kur’an müteaddid âyetlerde herşeyin Al­lah’ı tesbih ve ona ibadet ve secde ettiğini tekraren beyan eder.

Evet Kur’anda bazı âyetler küllî ve işarî mânâlarla bu hakikatı ders verir. Ez­cümle, gök ve yerdekilerin, (akıl sahibi olanlar bil’ihtiyar, diğerleri ise fıtrî ve ıztırarî olarak) Allah’ın teşriî ve tekvinî emirlerine teslim olduklarını âyet (3:83); hem yine mezkûr ibadet şekliyle, gök ve yerdekilerin gölgeleriyle dahi secde ettiklerini (yani gölgeler de ve gölgelerin yevmî ve senevî olan inti­zamlı tahavvülleri de Allah’ın fi­zik ve ışık kanunlarına ve zerrat ve seyyaratı devr ü deverana getiren evamir-i İlahiyeye itaatle hareket ettiklerini) ve (göl­gesiz mânevi varlıklarla gölgeli maddi varlıkların) hepsinin Allahın kanunla­rına itaatkâr olduklarını âyet (13:15); yine gök­lerde ve yered olanlarla güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve bir çok in­sanların Allah’a secde et­tiklerini, (yani teşriî ve tekvinî evamirine inkiyad ettiklerini) âyet (22:18); hem yine göklerde ve yerde olanlar ve intizamlı hareket eden kuşların Allah’ı tesbih ettiklerini; tesbih ve salâtlarını (fıtrî hizmet ve vazife kanunlarını, Al­lah onların fıtratlarına derc ettiğinden) bilmiş olduklarını âyet (24:41); hem gökler ve yerdekilerin hepsi, Allah’ın olup ona muti’ olduklarını âyet (30:26); ve çimenler ve ağaçlar da ona secde edip evamir-i tekviniyesine münkad ol­duklarını âyet (55:6); ve emsali âyetler mânâ külliyetleri cihetiyle, kâinat vüs’atındaki enva-ı ibadet hakikatını beyan ve ifham eder. (Tesbih maddesinde: 3769-3771.p.lara bakınız.)

İnsanlar ve cinler ise, imtihan ve sair hikmetler için, Allah’ın Kelâm sıfa­tından gelen malûm şeriatla, ihtiyar dairesinde ibadetle mükelleftirler. (Bak. Abd, A’mal, Namaz) (3179,3180.p.lar da şahsî ibadet ve kemalâtla alâkalıdır.)

1445- “İbadetin mânası şudur ki: Dergâh-ı İlahîde abd, kendi kusurunu ve acz ve fakrını görüp kemal-i rububiyetin ve kudret-i samedaniyenin ve rahmet-i İlahiyenin önünde hayret ve muhabbetle secde etmektir. Yani rububiyetin saltanatı, nasılki ubudiyeti ve itaatı ister; rububiyetin kudsiyeti, pâklığı dahi ister ki: Abd, kendi kusurunu görüp istiğfar ile ve Rabbını bütün nekaisten pâk ve müberra ve ehl-i dalâletin efkâr-ı bâtılasından münezzeh ve muallâ ve kâinatın bütün kusuratından mukaddes ve muarrâ olduğunu, tesbih ile Sübhanallah ile ilân etsin.

Hem de rububiyetin kemal-i kudreti dahi ister ki: Abd, kendi za’fını ve mahlû­katın aczini görmekle kudret-i Samedaniyenin azamet-i âsârına karşı istihsan ve hayret içinde Allahü Ekber deyip huzû ile rukûa gidip ona iltica ve tevekkül etsin.

Hem rububiyetin nihayetsiz hazine-i rahmeti de ister ki: Abd, kendi ihti­yacını ve bütün mahlûkatın fakr ve ihtiyâcâtını sual ve dua lisaniyle izhar ve Rabbının ih­san ve in’âmatını, şükür ve senâ ile ve Elhamdülillâh ile ilân et­sin. Demek, namazın ef’al ve akvâli, bu mânaları tazammun ediyor ve bunlar için taraf-ı İlahîden vaz’edilmişler.” (S.41)

1446- “Ubudiyet, emr-i İlâhîye ve rızâ-yı İlâhîye bakar. Ubudiyetin dâîsi, emr-i İlahî ve neticesi rızâ-yı Hak’tır. Semeratı ve fevâidi, uhreviyedir. Fakat ille-i gaiyye olmamak, hem kasden istenilmemek şartıyla, dünyaya ait faideler ve kendi kendine terettüb eden ve istenilmiyerek verilen semereler, ubudi­yete münâfi olmaz. Belki zaifler için müşevvik ve müreccih hükmüne geçer­ler. Eğer o dünyaya ait faideler ve menfaatlar, o ubudiyete, o virde veya o zikre illet veya illetin bir cüz’ü olsa, o ubu­diyeti kısmen ibtal eder. Belki o hâsiyetli virdi akim bırakır, netice vermez. İşte bu sırrı anlamıyanlar, meselâ yüz hâsiyeti ve faidesi bulunan Evrad-ı Kudsiye-i Şah-ı Nakşi-bendî-yi veya bin hâsiyeti bulunan Cevşen-ül Kebir’i, o faidelerin bazılarınıı maksud-u biz­zat niyet ederek okuyorlar. O faideleri göremiyorlar ve göremiyecekler ve görmeye de hakları yoktur. Çünki o fâideler, o evradların illeti olamaz; ve ondan, onlar kasden ve bizzat istenilmeyecek. Çünki onlar fazlî bir surette o hâlis virde talebsiz terettüb eder. Onları niyet etse, ihlâsı bir derece bozulur. Belki ubudiyetten çıkar ve kıymetten düşer.

Yalnız bu kadar var ki; böyle hâsiyetli evradı okumak için, zaif insanlar bir mü­şevvik ve müreccihe muhtaçtırlar. O faideleri düşünüp, şevke gelip, evrâdı sırf rızâ-yı İlahî için, âhiret için okusa zarar vermez. Hem de makbul­dür. Bu hikmet anla­şılmadığından, çoklar, aktabdan ve selef-i salihînden mervi olan faideleri görme­diklerinden, şüpheye düşer, hatta inkâr da eder.” (L.131) (Bak: 4101.p.)

1447- Kur’anda ibadet hakkında çok âyetler vardır. Ezcümle iki âyet-i kerimede şöyle buyuruluyor:

²v­UÅV«Q«7 ²v­U«7_®5²ˆ¬‡ ²v­U¬V²A«5 ²w¬8 «w<¬gÅ7~«— ²v­U«T«V«' >¬gÅ7~ ­v­UÅ"«‡ ~—­f­A²2~ ­‰_ÅX7~ «_ZÇ<«~ _«<

®š_«8 ¬š_«WÅK7~ «w¬8 «Ä«i²9«~«— ®š_«X¬" «š_«WÅK7~«— _®-~«h¬4 «Œ²‡«ž²~ ²v­U«7 «u«Q«% >¬gÅ7«~  «–Y­TÅB«#

(2:21,22) «–Y­W«V²Q«# ²v­B²9«~«—~®…~«f²9«~ ¬y±V¬7 ~Y­V«Q²D«# ®Ÿ«4 ¬€~«h«WÅC7~ «w¬8 ¬y¬" «‚«h²'«_«4

Yani: “Ey insanlar! sizi ve sizden evvelkileri yaratan Rabbinize ibadet ediniz ki, takva mertebesine vasıl olasınız. çirkinlik Ve yine Rabbinize ibadet ediniz ki, Arzı size döşek, semayı binanıza dam yapmış; ve semadan suları indirmiş ki, sizlere rızık olmak üzere yerden meyve ve sâir gıdaları çıkartsın. Öyle ise, Allah’a misil ve şerik yapmayınız. Bilirsiniz ki, Allah’tan başka ma’bud ve hâlikınız yoktur.”

1448- Mukaddime: Akaidî ve imanî hükümleri kavi ve sabit kılmakla meleke haline getiren ancak ibadettir. Evet Allah’ın emirlerini yapmaktan ve nehiylerinden sakınmaktan ibaret olan ibadetle, vicdanî ve aklî olan imanî hükümler terbiye ve takviye edilmezse, eserleri ve te’sirleri zayıf kalır. Bu hale, âlem-i İslâmın hal-i ha­zırdaki vaziyeti şahiddir. Ve keza ibadet, dünya ve ahiret saadetlerine vesile olduğu gibi maaş ve maade yani dünya ve âhiret işlerini tanzime sebebdir; ve şahsî ve nev’î kemalata vasıtadır; ve Hâlık ile abd arasında pek yüksek bir nisbet ve şerefli bir ra­bıtadır.