Külliye halini almıştır bk

KORKAKLIK

Korkaklık kelimesinin İslâmî kaynaklar­daki yaygın karşılığı olan cübn (cebânet) ile ilgili tanımları, "cesaret ve atılganlık gösterilmesi gereken durumlarda ileri atılmaktan korkup çekinmeye yol açan ruhî zaaf, aklıselimin cesaretli olmayı ge­rektirdiği hallerde korku ve telâşa kapıl­ma" şeklinde özetlemek mümkündür.³² Klasik sözlüklerde cübn da­ima şecaatin karşıtı olarak gösterilir. Na-sîrüddîn-i Tûsî'den itibaren Farsça ya­zılan ahlâk kitaplarında, ayrıca Osmanlı Türkçesi'nde cübn yerine bed-dilî (ödlek­lik, yüreksizlik) kelimesi de kullanılmıştır.³³

Kur'ân-ı Kerîm'de cübn kelimesi geç­mez. Sıkça kullanılan havf, haşyet, tak­va, İşfâk, vecel ve rehbet gibi kavramlar da korku anlamını içermekle birlikte cübn, Özellikle kişinin gerçek veya hayalî bir tehlike karşısında hissettiği kontrol edilemez, önlenemez, panik derecesine kadar varabilen bir tedirginlik ve telâş hali için kullanılırken anılan kavramların geçtiği âyetlerin önemli bir kısmı daha çok ahlâkî ve dinî sebeplerden dolayı his­sedilen şuurlu endişeyi. Allah'a karşı gel­mekten, O'nun koyduğu yasakları ihlâl etmekten ve bunun sonucunda cezalan­dırılmaktan duyulan korkuyu, bu anlam­da otoriteye ve kurala saygıyı ifade eder.³⁴ Ayrıca birçok âyette bu kav­ramlar, "istenmeyen bir durumla karşı­laşmaktan korkup kaygılanma" şeklindeki sözlük anlamıyla da geçmektedir.³⁵ Râgıb el-İsfahânî, bu mânadaki korkunun her insanın tabii yapısının ay­rılmaz bir özelliği olduğunu belirtir.³⁶ Havf ve haşyet kav­ramlarının yer aldığı âyetlerin bir kısmın­da müminler insanlardan ve düşmanla­rından değil Allah'tan korkup çekinmeye, O'nun buyruk ve yasakları çerçevesinde hareket etmeye çağrılmaktadır.³⁷

Hadislerde ise belirtilen kavramların yanında cübn kelimesi de geçmektedir. Buhârî'nin el-Câmi'u'ş-şahîh'm\n "Ci­hâd" bölümünün yirmi dördüncü babı "Savaşta Şecaat ve Cübn" başlığını taşır.

Bazı hadislerde çocuk sevgisinin İnsanı cimrileştirdiği ve korka ki aştırdığı ifade edilir.³⁸ Genel olarak insan­lar hakkında düşünülebilen en kötü ve al-çaltıcı iki huyun cimrilik ve korkaklık ol­duğunu belirten Hz. Peygamber,³⁹ hemen bütün hadis mecmualarında yer alan bir duasında Allah'a sığındığı sıkın­tılı durumlar ve kötülükler arasında kor­kaklığı da zikretmiştir.⁴⁰ Ayrıca müslümanlara haklarını, inanç ve değer­lerini koruyup savunma, düşmana karşı koyma konulannda cesaret ve kahraman­lık duyguları aşılayan âyet ve hadislerde dolaylı olarak korkaklığın bir erdemsizlik olduğu da ortaya konmaktadır.

Edebî-ahlâkî mahiyetteki eserlerin ce­saret ve korkaklık konularına ayrılan bö­lümlerinde cesaretin önemi, korkaklığın kötülüğü ve zararları hakkındaki edebî sözler nakledilir.⁴¹ İslâm düşünce tarihinde Yunan kaynaklı felsefenin et­kisiyle oluşan ve zamanla filozoflarla birlikte İbn Hazm, Râgıb el-İsfahânî, Gazzâlî gibi diğer birçok âlimce de benimsenen sistematik fazîlet-rezîlet (erdem erdemsizlik) teorisi çerçevesin­de ele alınan başlıca erdemsizlikler ara­sında korkaklığa da yer verilmiştir. Bu sistemde dört temel fazîlet (hikmet, şe­caat, iffet, adalet) benimsenirken rezîlet konusunda iki farklı tasnif yapılır. Rezî-letleri faziletlerin karşıtı olarak gösteren Stoa kaynaklı tasnife göre şecaatin karşıtı daima cübn kelimesiyle karşılanan kor­kaklık, rezîletleri faziletlerin ifrat ve tef­riti olarak gösteren ve genel kabul gören Aristo kaynaklı tasnife göre ise şecaatin ifratı tehevvür (saldırganlık), tefriti ise korkaklıktır.⁴²

Kaynaklarda kontrolsüz öfke ve tehev­vürün zararları üzerinde önemle durul­makla birlikte aklın kontrolünde bir öfke duygusunun yaşatılması ve yiğitlik erde­minin geliştirilmesi gerektiğine, hem fer­dî hakları ve değerleri hem de zayıfların ve mazlumların hakkını korumanın ancak bu sayede mümkün olduğuna, cesaret­ten yoksunluğun gayretsizlik, hamiyet­sizlik, kişilik zafiyeti gibi insan onuruna yakışmayan ve onun alçaklıkla damgalan­masına yol açan sonuçlar doğuracağına dikkat çekilir.⁴³ Bu sebepledir ki şecaat dört temel erdem­den biri sayıldığı gibi korkaklık da bir tür hastalık kabul edilerek tedavi yolları gös­terilir.⁴⁴

Bibliyografya :

Râgıb el-İsfahânî. et-Müfredât, "hvf" md.; a.mlf., ez-Zeri'a ilâ mefcârimı'ş-şerfa (nşr Ebü'l-Yezîd el-Acemî), Kahire 1405/1985, s. 331; Li-sânü'tJArab,"cbn" md.; et-Ta'rİfât,"cübn" md.; VVensinck, et-Muccem, "cbn" md.; Müsned, I, 22, 54, 183; II, 302, 320; VI, 409; Buhârî. "Daıavât", 36-38, 40-42; Müslim, "Zikir", 49-51; İbn Mâce. "Edeb", 3; Ebû Dâvûd. "Cihâd", 21; Tirmizî, "Birr", 11; İbnü't-Mukaffa', el-Ede-bü'l-kebîr, Beyrut, ts. (Dârü'l-cîl). s. 111-113; İbrahim b. Muhammed el-Beyhakİ. et-Mehâsin oe'l-mesâuUnşT. Muhammed Süveyd), Beyrut 1408/1988, s. 541-547; İbn Miskeveyh. Tehzı-bü't-ahlâk(nşı İbnü'l-Hatîb). Kahire 1398, s. 39, 45-49; Mâverdî, Edebü'd-dünyâ ue'd-dtn,Bey­rut 1398/1978, s. 247-249; İbn Hazm, el-Ahlâk ve's-sİyer, Beyrut 1405/1985, s. 32, 59; îbn Ab-dülber, Behcetü'l-mecâlis, I, 466-483; Gazzâlî. İhyâ\ III, 57, 168-169; Nasîrüddîn-i Tüsî. Atı-tak-ı Naşiri (nşr. Müctebâ Minovî- Ali Rıza Hay-darî}, Tahran 1369 hş.,s. 169;Dewânî. Ahlâk-t Celâli, Leknev 1316/1898, s. 146; Kınalızâde Ali Efendi, Ahlâk-ı Alâî, Bulak 1248,1, 66, 107-108. Mustafa Çağrıcı

KORKÎS AVVÂD

(1908-1992) Irak kültür tarihîne dair çalışmalarıyla tanınan âlim.

Musul'da doğdu. Geçimini marangoz­lukla sağlayan hıristiyan bir ailenin çocu­ğudur. Babası Hannâ, aile mesleğini ge­liştirerek tambur ve ud yapımına yönel­diğinden Avvâd (udcu) lakabıyla tanın­mıştı. Korkîs Avvâd öğrenimine Musul'da başladı. Bağdat'ta Dârülmuallimîn'den mezun olduktan (1926) sonra on yıl öğ­retmenlik yaptı. Ardından Bağdat'taki Ta­rihî Eserler Dairesi müdürlüğüne, bir süre sonra da Irak Müzesi Kütüphanesi müdürlüğüne tayin edildi ve kütüphaneyi kısa sürede düzenleyip geliştirdi. Bu gö­revden ayrıldığında kütüphanedeki kitap sayısı 60.000'e yükselmişti. Korkîs, resmî görevle gönderildiği Amerika'da Şikago Üniversitesi'nde kütüphanecilik dersleri verdi. Arapça yazmaları tesbit etmek üze­re çeşitli ülkelerde çalışmalar yaptı. Ar­dından Bağdat'taki Müstansıriyye Üniver­sitesi Kütüphanesi müdürlüğüne getiril­di, bu görevi sırasında kütüphanenin fih­rist ve kataloglarını hazırladı. Bağdat, Dımask ve Amman dil akademüeriyle Hin­distan İlim Akademisi'ne üye seçilen Kor-kîs Bağdat'ta vefat etti.

Korkîs Avvâd, Anistâs el-Kermilî'nin sa­dık bir öğrencisi olmuş, onun ölümünden sonra Ya'küb Serkîs'ten istifade etmiştir. Bağdat'taki Mektebetü'l-müsennâ yayı­nevinin sahibi Kasım Receb ile araların­da sağlam bir dostluk kurulmuş, birçok âlim ve şarkiyatçı ile onun vasıtasıyla ta­nışmıştır. Kasım Receb'in çıkardığı Me-celletü'l-Mektebe ve diğer dergilerde çok sayıda bilimsel makalesi yayımlan­mıştır. Kardeşi Mîhâîl de değerli bir âlim­dir.

Eserîeri. Korkîs'in çeşitli alanlarda alt­mış kadar eseri bulunmaktadır. Başlıca eserleri şunlardır: Nübez tarîhiyye fî üşûIi esmâ3i'l-emkineti'l-châkıyye ve levâ'idi hâze'1-bahş (Bağdad 1952); el-Mahtûtâtü'l-cArabiyye fî Mektebeti't-Methafi'l-'Irâki bi-Bağdâd ⁴⁵ el-Mahtûtâtü'1-edebiyye fî Mektebeti'l-Methafi'l-cIrâki (Bağdad 1958); el-Mebâhişü'1-luğaviyye fî mü-'ellefâti'I-ıIrâkıyyîne'l-nıuhdeşm 1800-1965 (Bağdad 1965); Usûlü esmâ'i'1-me-vâzfi'l-'Irâkıyye (Kahire 1967); Muştalahâtü Vmi'l-örâhât ve't-teşrîh (Bağ­dad 1968); Muştalahâtü mukâvemetİ'l-mevöd ve hendeset isâleti'1-mâ (Bağ­dad 1968); Mıfcemü'l-mü'ellifme'I-'Irâ-kıyyîn fi'1-karneyni't-tâsi' caşere ve'l-eışrin 1800-3969 ⁴⁶ ei-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî: Hayâtüh ve âşâruh fi'l-mevâci'i'l-'Arabiyye ve'î-ecnebiyye ⁴⁷ Sîbeveyhiîmâmü'n-nühât fî âşâri'd-dârisîne hilâle isney 'aşere karnen (Bağdad 1398/1978); Me-şâdirü't-türâşi'l-'askerî 'inde'l-'Arab ⁴⁸ Akdemü'î-mahtûtâti'l-Arabiy-ye fi'l-mektebâti'l-'âlemi'l-mektûbe münzü şadri'l-İslâm hattâ seneti 500 (1106) ⁴⁹ Hazâzmü'l-ka-tübi'l-kadîme fi'l-'Irâk münzü akde-mi'l-\ışûr hattâ seneti 1000 U'l-hicreti (Beyrut 1406/1986); Meşâdirü'n-nebâtâ-ü't-tıbbiyye inde'l-cArab ⁵⁰ Edebü'r-res&il beyne'l-Âlûsî ve'1-Kermelî.⁵¹

Bibliyografya :

C. Avvâd. Mu'cemü'l-mü'eltifîne'l-'lrâkıy-yîn, Bağdad 1969, ili, 62-66; a.mlf.. ez-Ze-hâ>irü'ş-Şarktyye (haz. Celîl Atıyye), Beyrut 1999, [, 17-124; Mahmut} M. Tanâhî, Medhal ilâ târihi neşrİ't-türâşi'l^Arabi, Kahire 1405/ 1984, s. 223; İbrahim es-Sâmerrâî. Mecâlİsü Bağdad, Bağdad 1985, s. 198-202; Hamîd el-Matbaî. "Korkîs cAvvâd fî sîretih", A'lâmû'l-edeb fi't-'lrâkt'l-hadîş, London 1994. II, 533-535; Ahmed el-Alâvine, Zeylü'l-A'tâm, Cidde 1418/1998, s. 159; M. Hayr Ramazan Yûsuf, 7e-Ümmetü'l-Aciâm, Beyrut 1418/1998, II, 27-28; Nizâr Abaza - M. Riyâz el-Mâlih. İtmâmü'l-A'lâm, Beyrut 1999, s. 212-213; Celîl Atıyye, "Bibliyografya KorkîscAvvâd", Etudes orien-tales, VII-VİH, Paris 1990, s. 131-159; a.mlf.. "Korkîs 'Avvâd: Râ'idü'd-dirâsâti'l-bibliyog-râf[yye",'Â;emü7-/cü(üb,XIV/l, Riyad 1413/ 1993, s. 2-12. Mahmûd el-Arnaût