Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

 
İnanç ve İbadetler 
Yezidîliğin inanç ve ibadet anlayışı, yaşadıkları bölgelerde vaktiyle etkili 
olan din ve geleneklerin bir çeşit karışımından meydana gelir. Araştırmacılar 
Yezidîliğin Allah ve şeytan (Melek Tavus) biçimindeki düalist karakterinin 
Zerdüştîlik’ten, tenasüh anlayışının Sabiîlik’ten, güneş, ay ve yıldızları karşı 
taziminin Mecusîlik’ten, Melek Tavus olarak horoz şeklindeki putlara 
saygısının paganizmden, içki içmeyi caiz görmelerinin Hıristiyanlık’tan, 

---

 
 
165
erkek çocukların sünnet edilmesi ile namaz, oruç ve zekat gibi 
mükellefiyetler üzerindeki bazı değerlendirmelerinin 
İslam’dan 
kaynaklandığını ifade etmişlerdir. Bazı araştırmacılar ise Yezidîliğin Asurlu, 
İranlı, Hıristiyan ve Müslüman unsurlarıyla karışmış bir Maniheizm temelli 
fırka olduğunu belirtmişlerdir.  
Kapalı bir toplum halinde yaşamaları, gizliliğe önem vererek inançlarını 
başkalarından saklamaları dolayısıyla uzun dönem Yezidî inançları 
konusunda nihai bilgilere sahip olunmamıştır. Yezidî toplumu ilk olarak, 
Osmanlı sultanı Abdülaziz döneminde, 1872 yılında askerlik yapmalarının 
mümkün olmadığının gerekçelerini ortaya koyarken bazı özel inançlarından 
bahsetmişler, 19. yüzyılın sonlarına doğru Yezidîliğin iki kutsal kitabı bilim 
dünyasının eline geçerek yayımlanmış, böylece fırka hakkındaki bilgiler 
artmıştır. 1910’lardan sonra ise toplum hakkındaki araştırmalar derinleşmiş 
ve sağlıklı bilgilere ulaşılmıştır. 
Yezidîliğin iki kutsal kitabı  Kitabü’l-Cilve ve Mushaf-ı Reş’tir. 
Araştırmacılar Kitabü’l-Cilve’nin iddia edilenin aksine Şeyh Adî tarafından 
değil çok muhtemelen Şeyh Fahreddin tarafından yazıldığını, Mushaf-ı 
Reş’in ise kimliği tam olarak bilinemeyen Hasan-ı Basri tarafından 
1340’larda kaleme alındığını belirtmişlerdir. Bu iki kitap arasında muhteva 
bakımından çelişkilerin olması, Yezidîliğin esnek bir dokuya sahip olduğunu, 
toplumun inanç ve anlayışlarını metinlerden ziyade din adamlarının 
belirlediğini, ayrıca fırkanın sistemleştirilmiş bir inanç manzumesine sahip 
olmadığını gösterir. 
Gerek kaynaklarda gerekse yapılan saha çalışmalarında Yezidîler’in 
kelime-i  şehadeti,  Lâ ilâhe illallah, Emin Cebrâil Habîbullah (Allah’tan 
başka ilah yoktur, Emin Cebrail Allah’ın sevdiğidir)  şeklinde tespit 
edilmiştir. Burada Emin Cebrail’den maksat Melek Tavus’tur.  Şeytan diye 
de anılan Melek Tavus, Yezidîliğin en önemli sembolüdür ve horoz şeklinde 
tersim edilir. Kelime-i şehadetten biraz daha uzun olan ve sabah kalkarken ve 
akşam yatarken okunan şu üç ibarelik söz de Yezidîliğin temel inançlarını 
teşkil eder: “a) Melek Tavus’un Allah’ın meleği ve elçisi olduğuna, b) Şeyh 
Adî’nin Allah’ın meleği ve Yezidîler’in mürşidi olduğuna, c) Sultan Yezid’in 
Allah’ın meleği, dünyanın nuru ve insanlığın sevinci olduğuna iman ederim.” 
Yezidîliğin önemli inançlarından birisi de yaratılıştır. Kitabü’l-Cilve’de 
mutlak bir Yaratıcı’dan, her şeyin O’nun emir ve yönetiminde olduğundan 
bahsedilmekle birlikte vurgu Melek Tavus üzerine yapılır. Eserde şöyle 
denilir:  Melek Tavus bütün yaratıklardan önce vardı. Melek Tavus, Abd 
Tavus’u yani Şeyh Adî’yi, sevgili kullarını yani Yezidîler’i doğru yola 
sevketmek amacıyla gönderdi. Melek Tavus gerçeği önce şifahi emirler ile, 
sonra Yezidî olmayanların okumaması  şartıyla Kitabü’l-Cilve aracılığıyla 
bildirdi. Mushaf-ı Reş’te ise farklı bir yaratılış nazariyesi ortaya 
konulmaktadır. Buna göre, Allah başlangıçta beyaz bir inci yaratıp Enfer adlı 
kendi yarattığı bir kuşun üstüne koydu. Kırk bin yıl onun üzerinde oturdu. 
Sonra ilk olarak Pazar gününü yarattı. Bugünde yedi meleğin en büyüğü olan 
Azrail’i (Cebrail olmalı) yarattı ki bu Melek Tavus’tur. Pazartesi günü Melek 
Derdail’i yarattı ki bu Şeyh Hasan’dır. Salı günü Melek İsrafil’i yarattı ki bu 
Şeyh  Şems’tir. Çarşamba günü Melek Mikail’i yarattı ki bu Ebû Bekir’dir. 
Perşembe günü Melek Cebrâil’i (Azrail olmalı) yarattı ki bu Seccacüddin’dir. 
Cuma günü Şemnail’i yarattı ki bu Nâsuriddin’dir. Cumartesi günü Melek 
Nurail’i yarattı ki bu Şeyh Fahreddin’dir. Allah yedi yıl bekledikten sonra 
Melek Tavus’u bu melekler üzerine başkan yaptı. Sonra yedi kat göğü, yeri, 

---

 
 
166
güneşi ve ayı yarattı. Onları  hırkasının yakasına koydu. O zaman melekler 
inciden çıktı.  İnciye öyle bir bağırdı ki, inci derhal dört parçaya ayrıldı. 
İnciden akan sularla denizler meydana geldi. Dünya yusyuvarlak oldu. Ve 
Allah Cebrail’i bir kuş  şeklinde yarattı ve salıverdi. O da incinin parça-
larından güneş, ay, yıldızlar, dağlar, bitkiler ve arşı yarattı. Allah kendisi de 
bir gemi yaratarak içinde otuz bin yıl seyahat etti. Sonra gelip Lâleş’e 
oturdu. 
Yezidîlik’te  tenasüh inancı da bulunmaktadır. Onlara göre, bir kimse 
öldüğünde iyilik ve kötülüğüne göre değerlendirilir. İyi bir kimse ise başka 
bir insana, kötü bir insan ise cezasını çekmek üzere domuz, eşek, köpek gibi 
hayvan  şekline girer. Hayvanların cesetlerinde cezasını çektikten sonra iyi 
insana dönüşür. Yine Yezidîler’e göre cehennem, kötüler için bu dünyada 
muhtelif hayvan vücutlarında ceza çekmekten ibarettir. Cennet ise semada bir 
yerdir.  
Yezidîliğin tenâsüh anlayışı ile Dürzîliğin takammus anlayışını karşılaştıırınız.