Hukuka Giriş
Yüklə 393,38 Kb.
|
|
HUKUK KURALLARININ HUKUKSAL NİTELİKLERİNE GÖRE AYRIMI Emredici Kurallar Yedek Kurallar Tamamlayıcı kurallar Yorumlayıcı kurallar Tanımlayıcı kurallar: Bir hukuki kavramın, kurumun hangi anlama geldiğini açıklayan kurallardır: Örnek: MK 13 ayırdetme gücünü tanımlar EMREDİCİ KURALLAR Amacı
Kamu düzenini korumak Ahlak kurallarını korumak Zayıfları korumak Niteliği
Kanunla kuralın emredici olduğu belirtilenler Açıkça emredici olduğu belirtilmeyenler Ör:Adam öldürmek yasaktır.bir kişinin kendini öldürtmek için yapacağı ant. geçersizdir.Böyle bir ant. yı gerçekleştiren kişi ceza kanununun ilgili maddesiyle cezalandırılır. Yedek Kurallar Tamamlayıcı Kurallar: Taraflar yaptıkları anlaşmada birinci derecedeki noktalarda anlaşmış, ikinci derecedeki nokta-larda anlaşmamışlar ve bu noktaları tamamlayan bir hukuk ku-ralı varsa bu kurallar uygulanır. Bunlar tamamlayıcı kurallardır. Örnek: Yasal faiz, yasal mal rejimi, aynı zamanda ifa yükümü Yorumlayıcı Kurallar Tarafların bir hukuki işlemde kullandıkları ancak ne anlam geldiğini açıklamadıkları hususlara ilişkin bir hüküm kanunda öngörülmüşse o hüküm yorumlayıcı hükümdür. Örnek:Senedin iadesi borcun ödendiği anlamına gelir.ama taraflar senedin tercüme için veya bir noksanının giderilmesi için verildiği konusunda anlaşabilirler. Taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış fakat bunla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa bu tabirden ayın 1. günü anlaşılması gerekir. Tamamlayıcı hukuk kuralları: Tamamlayıcı hukuk kuralları esasen taraf iradelerinin öncelikli olduğu alanlarda onların iradelerindeki eksiklikleri tamamlamak amacıyla konmuştur.özel hukukun çoğu kuralı tamamlayıcı hukuk kuralıdır. ÖR:Taraflar bir borç ilişkisinde ödenecek olan faiz oranını kanuni faizden daha farklı olarak tespit ederse bu geçerlidir aksi halde kanuni faiz uygulanır. TANIMLAYICI HUKUK KURALLARI Bu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar. ÖR:Nişanlanmayı,temyiz kudretini tanımlarlar.bunların farklı anlaşılması söz konusu olamaz. Hukuk Kurallarının ortak nitelikleri 1- Hukuk kralları maddi kalıp (olgu) ve hukuksal sonuçtan oluşur -Hem talep normu (tam norm) hem yardımcı norm bağlayıcı bir hukuksal sonucu içerir -Talep normunda yer alan ve kişi davranışına ilişkin düzenlemenin olduğu kısma maddi kalıp denir. 2-Hukuk kuralları kişi davranışlarını, istisnaen de doğa olaylarını düzenler 3- Hukuk kuralları genel, soyut ve süreklidir 4- Hukuk kuralları bir yaptırıma dayalıdır. Yaptırım
Yaptırım: Bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince öngörülen sonuç. ÖR:Adam öldürmeye hapis cezası,borç ödememeye cebri icra,haksız rekabete tazminat, küçüklerle yada akli dengesi yerinde olmayanlarla yapılan işlemlerde hükümsüzlük ve bir hukuk kuralına aykırı idari işleme iptal edilebilirlik… Eksik borçların çeşitleri 1- Doğuştan eksik borçlar Kumar ve bahisten doğan borçlar Ahlaki ödevlerin ifasından doğan borçlar 2- Geçici eksik borçlar Karı- koca arasındaki alacak borç ilişkisinden doğan borçlar 3- Sonradan eksik borçlar Zamanaşımına uğramış borçlar YAPTIRIM TÜRLERİ CEBRİ İCRA:Mükellefin yerine getirmediği borcunu devlet gücü ile borcunu yerine getirmeye mecbur ettirilmesidir. ÖR:(S),(A)’ya TV satmışsa (A) TV bedelini satım sözleşmesinde kararlaştırılan şekilde ödemelidir.(A) TV nin bedelini kararlaştırılan zamanda (S)’ye ödememişse (A)’nın cezalandırılması yerine hukuk kuralının zorla uygulanması daha uygun olacaktır.devlet (A)’dan TV bedelini zorla alıp (S)’ye verecektir. TAZMİNAT:Bir kimsenin bir hukuk kuralına veya yaptığı sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğacak zararı ödeme yükümüdür. ÖR:Trafik kazasında kusursuz olarak yaralananın tedavi masraflarının,nişanın bozulmasıyla kusursuz olan tarafın uğradığı manevi çöküntünün tazmini gibi.. GEÇERSİZLİK:Kurulmuş olan bir hukuki işleme kanun koyucunun tarafların istediği hüküm ve neticelerin bağlanmamasıdır. Eksiklik,butlan ve iptali içerir. ÖR:Bir kişinin öldürtülmesi için yapılan ant.(butlan) Ölüme bağlı tasarrufun tehdit altında yapılması durumunda iptali istenmesi(iptal) Ayırdetme gücüne sahip reşit olmayan (A)nın tan ehliyetli (B)ile yaptığı satış akdi,yasal temsilci onayıyla geçerli olur(eksiklik) CEZA:Hukuk kurallarına aykırı davranılması sonucu karşılaşılacak sonuç ÖR:Müebbet hapis,ağır hapis,para cezaları… ZORALIM:Suç işlenmesiyle ilişkin eşyanın, suç işlenmesinde kullanılan veya bu amaçla hazırlanan malın devlet hazinesine mal edilmesidir. ÖR:Uyuşturucu madde ve kaçak eşyaların kişinin elinden alınması İDARİ İŞLEMLERDE İPTAL:Hukuk kuralına aykırı olarak yapılmış bir idari işlem bu yüzden menfaatleri zedelenen kişinin talep etmesiyle görevli yargı memurlarınca ortadan kaldırılır. ÖR:Belediyenin aldığı karara dava açılması Hukukun Çeşitli Anlamları 1-Pozitif Hukuk 2-Mevzu Hukuk 3-Tabii Hukuk 4-Tarihi Hukuk Pozitif Hukuk “Belirli bir ülkede, belirli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk” anlamına gelir.(müspet hukuk) Mevzu Hukuk Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte bulunan hukuk kurallarından sadece yazılı olanlarını kapsar. Yetkili bir makam tarafından konulmuş hukuk kurallarının bütünüdür. Kanun-KHK-Antlaşma-Tüzük-Yönetmelik (Mevzuat) Doğal Hukuk Pozitif hukukun karşısında doğal hukuk vardır Yürürlükteki kanunlardan çıkan değil doğadan kaynaklanan hukuk demektir. Olanı (de lege lata) değil olması gerekeni (de lege ferenda) anlatır. (ideal hukuk) Tarihi Hukuk Yürürlükten kalkmış olan hukuktur. Roma Hukuku, Osmanlı Hukuku, ....
.... Hukukun Dalları Kamu Hukuku: Devletin ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının , örgütlenişine, işleyişine, gördükleri hizmetlere ilişkin kuralları içerir.
Kamu hukuku, kişinin Devletle ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkisini ve Devletle diğer bir devlet arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk kurallarıdır. ÖR:Anayasa,idare,ceza,yargılama,devletler genel hukuku ve mali hukuk. Kamu hukuku alanında kişinin devletle ilişkisinde kişi devletin emrine uyar. Ancak Devlet de hukuk kuralları ile bağlı ve sınırlandırılmıştır. Bu aynı zamanda hukuk devleti ile polis devleti arasındaki farkı ortaya çıkarır. Kamu Hukuku- Özel Hukuk Ayrımına Yönelik Kuramlar Menfaat Kuramı (Ulpianus, MS.170-228: Kamu hukuku Roma Devletine, özel hukuk kişilerin menfaatine ilişkin hukuktur) Bir hukuk kuralı ile kamu yararı öngörülmüşse kamu hukuku, bireysel çıkar öngörülmüşse özel hukuk kuralı söz konusudur. Örn.: Alım- satım, kira gibi ilişikleri düzenleyen kurallar özel hukuk kurallarıdır Bir kişinin vergi borcunu ödememesi, kamulaştırma halinde devletin menfaati vardır. Kamu hukuku kuralıdır. İlişkinin Tarafları Kuramı Montesquieu (1689-1755) Yönetenler-Yönetilenler Kamu hukuku, yönetenlerle yönetilenler arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur Özel hukuk, yönetilenlerin kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarıdır. Egemenlik Yetkisi Kuramı (Süjeler Kuramı) Özel hukuk ilişkisinde taraflar (süjeler) arasında eşitlik söz konusu olduğu halde , kamu hukuku ilişkisinde taraflar arasında bir astlık-üstlük ilişkisi vardır. ÖR:Devlet kişiden vergi alır.Kişiyi askere çağırır.Suç işleyen kişiyi cezalandırır.lüzum görüyorsa bedelini ödeyerek onun taşınmazını kamulaştırır.burada devlet ile özel kişi eşit durumda değildir.
Anayasa Hukuku, devletin organizasyonunu, yani şeklini yapısını, organlarını (yasama, yürütme, yargı) ve işleyişini, bunların birbiri ile olan ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini, kişinin devlet karşısındaki durumunu düzenler. Anayasamızda beş temel ilke yer alır Anayasanın İlkeleri 1- Milli Devlet İlkesi 2-Demokratik Devlet İlkesi 3-Laik Devlet İlkesi 4-Sosyal Devlet İlkesi 5-Hukuk Devleti İlkesi Hukuk devleti , vatandaşlarına temel hak ve hürriyetleri tanıyan , yürütme organları ve idari makamların hukuka bağlılığını sağlayan devlettir. İdare Hukuku Devletin idaresinin teşkilat ve işleyişini, kişilerin idare ile olan ilişkilerini, kamu hizmetlerinin görülmesini düzenleyen hukuk kurallarıdır. 1- Teşkilat anlamında İdare: Yasama ve yargı organlarının uğraştıkları alanların dışında kalan bütün kamu hizmetlerini yerine getiren organdır. A) Genel Yönetim aa) Taşra örgütü bb)Merkez örgütü B) Yerinden yönetim aa) Yerel Kuruluşlar bb) Hizmet Kuruluşları cc) Meslek Kuruluşları Memur ve idari işlem kavramları Memur:İdarenin kendisine düşen hizmetleri yürütebilmesi için personele gereksinim vardır. Bu personele memur denir İdari İşlem:İdarenin İdare Hukuku alanında hüküm ve sonuç doğurmak üzere yaptığı işlemler. Tek taraflı idari işlemler (Yönetmelik çıkarma, memur atama) İki taraflı işlemler (imtiyaz sözleşmeleri) Ceza Hukuku Ceza Hukuku, toplum düzenini bozucu ve suç olarak nitelenen davranışların cezalandırılmasıyla ilgili kuralları içerir. Ceza normlarının bulundukları yer ve niteliklerine göre: A)temel ceza hukuku-tamamlayıcı ceza hukuku B)Müşterek ceza hukuku – özel ceza hukuku. C)yaptırımı olan normlar- bir normun uygulanmasında önemi olan hususları içeren normlar Ayrımları yapılır. Devletler Hukuku (uluslar arası hukuk) Bir devletin diğer devletler ile veya uluslar arası kuruluşların birbirleri ile olan ilişkilerini düzenler. Başlıca kaynakları, uluslar arası anlaşmalar, hukukun genel ilkeleri,uluslar arası gelenek kurallarıdır. Yaptırımlar net ve açık değildir (savaş ilanı, ambargo, mukabele-i bilmisil) Genel Kamu Hukuku Bu hukuk dalı soyut anlamda Devletin oluşumunu, devlet otoritesinin kaynağını, bu otorite karşısında kişilerin özgürlüklerini hukuk, felsefe, tarih ve sosyoloji açısından inceler. Pozitif hukuk dallarıyla meşgul olmaktan çok , devlet ve kamu özgürlükleri kavramlarının tarihsel, sosyolojik ve felsefi dayanaklarını araştırıp açıklamaya çalışan soyut bir bilim dalıdır. Bu yüzden “Devlet Kuramları” olarak adlandırılır. Mali Hukuk(Kambiyo ve Maliye-Vergi Hukuku) Kambiyo hukuku, uluslararası para ve ticaret ilişkilerini inceler Maliye-Vergi hukuku ise devletin bütçesini, gelir kaynağı olan verginin konulma çeşitlerini, gerçekleştirilmesini,tahsilini, bunlara ilişkin hukuk kurallarını, resim ve harçları düzenler Vergi Hukukunun Temel İlkeleri 1-Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olması ilkesini ifade eder 2- Adalet: Herkesin mali gücü oranında vergi vermesi ilkesini ifade eder 3- Kanunilik: Vergi, harç, resim vb. mali yükümler ancak kanunla düzenlenebilir. Vergi: Devletin kişilere yaptığı belli bir hizmet veya iş söz konusu olmaksızın, yasa gereği herkesin ödemekle yükümlü olduğu para Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığı olarak alınan para (tapu harcı, noter harcı..) Resim: Belli bir hizmetin yapılmasına izin veya ruhsat verilmesi karşılığı alınan para(damga resmi, eğlence resmi, ilan resmi ..) Yargılama Hukuku Mahkemelerin yargı görevini yerine getirirken uyguladıkları yol ve yöntemlerle ilgili hukuk kurallarını içerir.
2- Genel yargı a) Medeni Yargı (hukuk yargısı) aa) Çekişmeli yargı bb) Çekişmesiz yargı b)Genel Ceza yargısı 3- Uyuşmazlık yargısı 4- Seçim yargısı 5-Hesap yargısı İcra ve İflas Hukuku İcra hukuku, özel hukuk alanında ortaya çıkan uyuşmazlıklara ilişkin olarak mahkemeler tarafından verilen kararların gerektiğinde Devlet organları eliyle zorla yerine getirilmesinde yetkili olan organların izleyecekleri yöntemleri belirleyen hukuk dalıdır. İflas hukuku özel bir takip yöntemi olan iflasa uygulanacak kuralları belirler. -İlamlı takip -İlamsız takip Özel Hukuk Dalları Medeni Hukuk Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku Devletler özel Hukuku Medeni Hukuk Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belirli bir ölçüde yurttaşların devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif bir hukuk dalıdır 1.1.2002 Tarihli Medeni Kanunun Bölümleri 1-Başlangıç Hükümleri 2- Kişiler Hukuku 3- Aile Hukuku 4- Miras Hukuku 5- Eşya Hukuku Borçlar Hukuku Borçlar Hukukunun en önemli kaynağını oluşturan Borçlar Kanunu Medeni Kanunun tamamlayıcı bir parçasıdır.Borçlar Hukuku borç ilişkilerini düzenler. Başka pek çok düzenleme de vardır. BK, genel hükümler ve özel hükümler olarak iki kısımdan oluşur. Ticaret Hukuku Ticari işletme esasına göre getirilmiş hükümlerden oluşan Ticaret Kanunu en temel kaynağını oluşturur. Kişiler arasındaki ticari nitelikli ilişkileri düzenler. Ticari işletmenin hukukudur. Ticari işletme, Ticaret şirketleri, Kıymetli Evrak, Deniz Ticareti, Sigorta Hukuku TTK’nın bölümleridir. Devletler Özel Hukuku Yabancılara ve aynı uyrukta olmayan kişiler arasındaki özel ilişkilere uygulanacak kuralların tespiti ile ilgilenen hukuktur. Temel Kaynağı MÖHUK ve uluslar arası anlaşmalardır. Devletler Özel Hukukun Temel Kavramları Tabiiyet :Kişileri ve şeyleri devlete bağlayan hukuki ve siyasi bağ. Kişiler için vatandaşlık, gemi, uçak tüzel kişiler vs. için tabiiyet kavramı kullanılır. Yabancılar Hukuku: Bir ülkenin vatandaşı olmayanlara (yabancılara) uyguladığı kurallara denir. Kanunlar Çatışması: Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuk ilişkilerindeki uyuşmazlıklara bakacak mahkemelerin ve uygulanacak kuralların esasları. Karma Nitelikli Hukuk Dalları 1- Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku 2- Hava Hukuku 3- İş Hukuku 4- Bankacılık Hukuku 5- Toprak Hukuku ...... ......
Hak Kavramı, Hukuki Olay, Hukuki İlişki, Hukuki İşlem Hak: Hukuken korunan ve yararlanılması hak sahibinin iradesine bırakılmış menfaatlerdir. ÖR:Yaşamı,beden bütünlüğü,sağlığı,şeref ve haysiyeti Hukuki Olay: Hukuk düzeni tarafından kendilerine hüküm ve sonuç bağlanan olaylar ÖR:Doğum,ölüm.. Hukuki İlişki: taraflar arasında hukuksal sonuçlar doğuran ilişki ÖR:Belli bir yerde yerleşme niyetiyle oturmak ikametgah sonucunu doğurur. Hukuki işlem: Hukuksal sonuç doğuran irade açıklaması ÖR:Bir satım sözleşmesinde satıcının satış bedelini elde etmek konusunda,alıcının ise satılan malın mülkiyetini elde etmek konusundaki iradesi.
ÖZEL HAKLAR:Genellikle kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerinden doğan ve özel hukuku ilgilendiren haklardır.Özel hukuk haklarının en belirgin özelliği bu hakların karşısında,bir hukuki yükümlülüğün yer almasıdır. ÖR:Mülkiyet hakkında durum böyledir.herkes kişinin mülkiyet hakkını kullanmasına engel olmamakla yükümlüdür. Kişisel Kamu Hakları Kişinin serbestçe gelişmesi amacını güden alana devletin karışmasını önleyen haklar: Kişi ve konut dokunulmazlığı Özel yaşamın gizliliği Vicdan ve düşünce özgürlüğü ....
... Sosyal ve Ekonomik Kamu Hakları(AY 41-65) Kişinin toplumsal hayatı içindeki sosyal ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili kamu hakları Ailenin korunması Sosyal güvenlik hakkı Öğretim hakkı Sağlık hakkı Sözleşme özgürlüğü Siyasal Kamu Hakları (AY 66-74) Kişinin seçim yoluyla devlet yönetimine katılmasını sağlayan haklardır. Vatandaşlık hakkı Seçme ve seçilme hakkı Siyasal partilerle ilgili haklar Özel Nitelikli Kamu Hakları Belli kişilerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerini düzenleyen kamu haklarıdır Kanunlarda tarafların ya da ilgililerin iradelerinden bağımsız olarak düzenlenmiştir. Örnek: Memurun aylık hakkı, ücretli izin hakkı ...vs. Kamu Haklarının Sınırlanması 1- Genel Sınırlama (AY 13) 2- Özel Sınırlama 3- Anayasanın Özünün korunması Sınırlamanın ancak yasa ile yapılması Sınırlamanın Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olmaması Özel Haklar Özel hukuk tarafından hak süjesine tanınan hukuksal yetkilerdir Genellik ilkesi geçerlidir (herkes yaralanır) Eşitlik ilkesi geçerlidir Her hakkın karşısında kural olarak bir hukuksal yükümlülük yer alır Genel yükümlülük Verme, yapma, kaçınma
Malvarlığı, aktif ve pasif iki kısımdır Aktif malvarlığı, kişinin parayla ifade edilebilen bütün haklarıdır. Pasif malvarlığına kişinin borçları ve parasal yükümlülükleri girer Kişinin aktif malvarlığına giren haklarına malvarlığı hakları denilir Malvarlığı kural olarak başkalarına devredilebilir ve mirasçılara geçer ÖR:Alacak hakkı,ayni haklar Malvarlığına Girmeyen Haklar Ekonomik bir değer taşımayıp para ile ölçülemeyen haklardır (kişi varlığı hakları) Kişiye sıkı sıkıya bağlı olup kural olarak ölümle sona erer, mirasçılara geçmez, devredilemez (fikri haklar istisnadır) ÖR:Kişinin kendi bedeni,sağlığı,şerefi, ismi,resmi…
Başkalarına devredilebilirler Miras yoluyla geçerler Temsilci aracılığıyla kullanılabilirler Özel hakların hemen hepsi bu türdendir ÖR:Mülkiyet hakkı,telif hakkı Devredilemeyen Haklar (kişiye bağlı haklar) Sadece hak sahibi kişi, tarafından kullanılabilirler Kural olarak mal varlığı hakları bu kategoriye girmez (oturma ve yaralanma hariç) Kişilik hakları sıkı biçimde kişiye bağlı haklardandır. Bunlar mirasçıya geçmez, temsilci aracılığı ile kullanılamaz. Maddi sonuçlu olanlar karşı taraf kabul etmedikçe devredilemez, ileri sürülmüş olmadıkça mirasçılara geçmez. ÖR:Nişanı bozma hakkı,boşanma davası açma hakkı,nişanlanma,nesebin reddi vs. Bağımsız Haklar Her hangi bir hakka bağlı olmayan haklardır, hak sahibi bunlara doğrudan sahiptir. Başkalarına devredilebilir, mirasçılara geçer (istisna : oturma, yararlanma) ÖR:Mülkiyet hakkı; alacak hakkı; fikri haklar Bağımlı Haklar Bağımsız bir hakka belirli bir bağlılığı bulunan haklardır. Doğumu,devamı ve devri asıl hakka bağlıdır. Asıl hak bulunmazsa bu haklar da olmaz. Bu hakların amacı: Asıl hakkın amacına ulaşmasına yardımcı olmak (alacaklının kefile olan hakkI) Asıl hakkı güçlendirmek (ipotek hakkı gibi) Asıl hakka güvence vermek yada genişletmek Bağımlı Hakların Türleri Eşyaya Bağlı Sınırlı Ayni Haklar: Bir kimsenin bir mala malik olduğu için sahip olduğu haklardır (Paylı mülkiyette ön alım hakkı) Alacağa bağlı Haklar (Fer’i haklar): Bir alacak hakkına arızi olarak eklenen, doğumu, devamı, sona ermesi alacağa bağlı haklardır. (Faiz isteme, cezai şart, teminat, dava ve takip masrafları) Borç ilişkisine Bağlı Haklar:Bir borç ilişkisine taraf olunması nedeniyle sahip olunan haklardır. Borç ilişkisinden doğan yan yükümler Bir topluluğa mensup olmaya bağlı haklar Yenilik Doğuran Haklar Kurucu YDH:yeni bir hukuksal ilişki doğuran haklardır. Yetkisiz temsilcinin işlemine icazet Alım, gerialım, önalım hakları Değiştirici YDH: Mevcut bir hukuksal durumu tek taraflı irade beyanı ile değiştirir Alacağın ihbarı ile borcu muaccel hale getirme Gecikmiş ifadan vazgeçip sözleşmeden dönme Bozucu YDH: Mevcut bir hukuksal ilişkiyi sona erdirir İptal, fesih, geri alma beyanları
1- Bir kez kullanılmakla sona erer 2- Sahibinin tek taraflı irade açıklamasıyla kullanılır 3-Yardımcı hak olması sebebiyle diğer hak ve hukuki ilişkiler üzerinde sonuç doğurur; bir kişi veya eşya üzerinde sonuç doğurmaz Bu haklar kullanıldıktan sonra dönülemez Hakkın kullanımı şarta bağlanamaz Sağlararası İşlemler Taahhüt işlemleri Tasarruf işlemleri Statü işlemleri Yetki
Taahhüt İşlemleri (Borçlandırıcı İşlemler) Kişinin mal varlığının pasifinde bir artış meydana getiren, kişinin borçlarını artıran işlemdir. Her borç sözleşmesinde kural olarak taahhüt işlemi yer alır. ÖR:Real sözleşme bir taahhüt işlemidir.
Kişinin malvarlığının aktifinde bulunan haklar üzerinde başkası lehine bir azalma, değiştirme, sınırlama yaratan bir hukuki işlemdir. Tasarruf işleminin yapılabilmesi için ayrıca tasarruf yetkisi aranır. Tasarruf yetkisi, fiilen bir malın kullanılması, tahrip, tağyir edilmesi; hukuki yönden devredilmesi biçiminde ortaya çıkar. ÖR:Satış sözleşmesi bir borçlandırıcı işlemdir.bu sözleşmeden doğan mülkiyetin geçirilmesi ve satış bedelinin ödenmesi borçların yerine getirilmesi ise birer tasarruf işlemidir. Statü İşlemleri-Yetki Sürekli bir toplum ilişkisi kurmak, değiştirmek veya sona erdirmek amacı ile yapılan işlemlerdir Örn.: Evlenme akdi, bir derneğin, bir vakfın kurulması Yetki, yetki verenin hukuksal alanında işlem yapması için, bir başkasını yetkili kılmaktır. Borçlandırıcı İşlemlerde Sebebe Bağlı- Sebebe Bağlı Olmayan Ayrımı Sebebe bağlı işlemler hukuki sebebi içlerinde taşırlar.Taşınmaz mülkiyetinin geçişi buna örnektir. Sebebe bağlı olmayanlarda ise hukuki sebep hukuki işlemin dışındadır. Sebep vardır ancak yapılan işlemde sebep gösterilmemiş-tir.Kıymetli evrak hukukunda soyutluk yani sebebe bağlı olmama ilkesi geçerlidir. Malvarlığını İlgilendiren İşlemler Malvarlığını azaltan- artıran işlemler (taahhüt-tasarruf işlemleri) Borçtan kurtarıcı- Kazandırıcı İşlemler Yapılan bir hukuki işlemle onun yapanın malvarlığında bir çoğalma meydana getiren işlemler kazanma işlemidir. Yapılan bir hukuki işlemle onu yapanın malvarlığının pasifinde bir azalma meydana getirirse borçtan kurtulma işlemidir. Kazandırıcı İşlemler Taahhüt ve tasarruf işlemleri ile bir kimsenin başkasına ait malvarlığına ait malvarlığına yeni bir hak kazandırması halinde kazandırıcı işlem söz konusu olur. Kazandırma bir hukuk işlemle olursa kazandırıcı işlem söz konusudur. Bu durumda tasarruf işlemi ya da taahhüt işlemi söz konusudur. Kazandırma bir maddi fiille de olabilir. Kazandırıcı işlem ivazlı yada ivazsız olabilir ÖR:Satım sözleşmesi(ivazlı),bağış(ivazsız) Kazandırıcı İşlemlerde Sebep Sebep, kazandırıcı işlem yapılırken , bu işlemi yapan tarafça gözetilen hukukça önemli amaç veya menfaattir. Taahhüt işlemlerinde sebep genellikle sözleşmeden çıkarılır Tasarruf işlemlerinde sebep genellikle, ifa, alacak ya da bağışlama sebebiyle yapılır. Bazan da teminat sebebi, yenileme sebebi ya da karma sebep vardır. II.Bölüm MEDENİ HUKUK HAKKINDA GENEL AÇIKLAMALAR MEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUN MEDENİ HUKUKUN ANLAMI: TANIM:Bir ülkenin yurttaşlarının birbirleri ile ve belirli bir ölçüde devletle doğrudan doğruya veya dolayısıyla olan ilişkilerini düzenleyen kurallardan oluşan pozitif hukuk dalıdır. Özel hukukun temelini oluşturur ve kişiler arasındaki özel ilişkileri düzenler. Sadece gerçek kişileri değil tüzel kişilerle ilgili düzenlemeleri de kapsar. MEDENİ HUKUK VE MEDENİ KANUN ARASINDAKİ İLİŞKİ: Türk medeni kanunu kişiler arasındaki özel ilişkilerin büyük bir kısmını düzenlemiştir.Yani medeni hukuk kurallarını büyük bir kısmı medeni kanunda yer almaktadır. Medeni kanun her ne kadar medeni hukukun en önemli kaynağı ise de onun tek kaynağı değildir. Medeni hukukun yanında hukuki ilişkileri düzenleyen özel kanunlar da mevcuttur. Osmanlı İmparatorluğu Devrinde Medeni Hukuk Alanında Kanunlaştırma Hareketi: Osmanlı imparatorluğunda özel hukuk tanzimatın ilanına kadar dini esaslara dayanmıştır.İslam hukukunu İslam dininin kaynaklarında arayıp bu dinin esaslarına göre kuran disipline ilm-i fıkıh,kuralların bütününe ise Şeriat denir. İslam hukukunun 4 kaynağı vardır: -Kitap
-Sünnet(Hadis) -İcma
-Kıyas Osmanlı imparatorluğunda yürürlüğe konan hukuk kuralları: Mecelle-i ahkam-ı adliyye(eşya ve usul hukuku hükümleri) Kanunname-i araazi-i hümayun(özel hukuk ve taşınmazların hükümleri) Hukuk-u aile kararnamesi(aile hukuku için) TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE KANUNLAŞTIRMA HAREKETİ TC nin ilk kurulduğu dönemlerde hukuk alanında yapılacak yeni düzenlemeler için Adalet Bakanlığı tarafından çeşitli komisyonlar kurulmuştur. Bunlardan biri de medeni hukuk komisyo-nudur.Vacibat ve ahkam-ı şahsiye komisyonu olarak 2 ye ayrılmıştır.Önce tutucu saikle kanunlaştırma yoluna gidilmiş fakat başarılı olamayınca devrimci saikle kanunlaştırmaya gidilmiştir.Bunun sonucunda iktibas (resepsiyon) yöntemi benimsenmiştir ve İsviçre medeni kanunu ve borçlar kanunu bazı değişikliklerle yürürlüğe konmuştur.
TÜRK MEDENİ KANUNUN UNSURLARI: MEDENİ KANUNUN ÖZELLİKLERİ: Demokratik Karakteri Ferdiyetçi,Özgürlükçü,Sosyal Karakteri Halkçı Karakteri Laik ve Devrimci Karakteri Milli Olma Karakteri Genellik Özelliği MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI: Hukukta kaynak çeşitli anlamlarda kullanılmıştır: 1)Hukuk kuralını koyan,bir kuralı yapan makamı ifade eder.Bunlar yaratıcı kaynaklardır. 2)Medeni hukuk kuralının ortaya çıkarken büründüğü biçimi ifade için de kullanılır. 3)Hukuku tanımamızı bilmemizi sağlayan koşulları ifade eder.Bunlara bilgi kaynakları denir. MEDENİ HUKUKUN KAYNAKLARI: YAZILI KAYNAKLAR(Anayasa, Kanun,Tüzük,Yönetmelik, bireysel işlemler) YAZILI OLMAYAN KAYNAKLAR(örf ve adetler) KAYNAKLARIN UYGULANMASI: KANUN MEDENİ KANUNUN 1. MADDESİ ANLAMINDA KANUNUN KAPSAMI: ANAYASA:Öteki kanunların hepsinin üstünde yer alan ve yasama,yürütme ve yargı organlarını hepsini bağlayan temel hukuk kurallarını içeren kanundur. KANUN:Kurallara uygun olarak yetkili yasama organı tarafından çıkarılan metinlerdir. Kanun projesi: -kanun tasarısı -kanun teklifi kanunların yayınlanması kanunların yürürlükten kalkması kanunların yürürlükte kalıp uygulamadan kalkması KANUNLARIN YÜRÜRLÜKTEN KALKMASI: Anayasa Mahkemesi tarafından Kanunun İptali 1- İptal Davası (Soyut norm denetimi) Cumhurbaşkanı, İktidar ve anamuhalefet partisi meclis grupları ile TBMM üye sayısının en az beşte biri sayısındaki millet vekilleri Yayım tarihinden itibaren 60 gün içinde (maddi anlamda aykırılık) 10 gün içinde (şekli anlamda aykırılık) (yalnız C. Başkanı ve 1/5 Milletvekili) 2- İtiraz Yolu (somut norm denetimi) Kişiler davada uygulanan kuralın Anayasaya aykırı olduğunu iddia eder ve hakim de bunu ciddi görürse, başvurudan itibaren 5 ay içinde karar bağlanır. KANUN GÜCÜNDE OLAN KAYNAKLAR: Padişah iradesiyle yürürlüğe konan metinler Geçici kanunlar Meclis yorumu Uluslar arası antlaşmalar Meclis içtüzükleri Kanun hükmünde kararname -Olağan durumlarda -Olağanüstü durumlarda
TBMM’den veya doğrudan Anayasadan aldığı bir yetkiye dayanarak Bakanlar Kurulunun belli konuları düzenlemek için çıkardığı yazılı hukuk kurallarıdır. Temel haklar ve ödevler ile siyasal haklar ve ödevler konusunda KHK düzenlenemez. Resmi Gazetede yayınlanmakla yürürlüğe girerler. Yayımlandıkları gün TBMM’ye onay için sunulurlar.Red ile yürürlükten kalkarlar. Kanunlar gibi denetlenir. Olağanüstü KHK Sıkıyönetim ve olağanüstü halde C. Başkanının başkanlığında toplanan bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. Yetki kanununa gerek yoktur. Konu sınırlaması yoktur.(tek sınır sıkıyönetim ve olağanüstü halin gerekli kıldığı konularla sınırlı olmasıdır) Onaydan önce Anayasaya aykırılığı iddiası ile AYM de dava açılamaz. TÜZÜK: TANIM:Tüzükler anayasanın 115. Maddesi uyarınca kanunların uygulanmasını göstermek ve ye emrettiği işleri belirtmek için kanuna aykırı olmamak ve Danıştay’ın incelemesinden geçirilmek üzere bakanlar kurulu tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır.Cumhurbaşkanı’nca imzalanır ve kanun gibi yayınlanır. Danıştay’ca denetlenir. YÖNETMELİK: TANIM:Kamu kuruluşları kendi görev alanlarına giren konuları çıkaracakları yönetmeliklerle düzenleyebilirler.Yönetmelikler Başbakanlık,Bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından çıkarılır. Bütün yönetmelikler RG da yayınlanmak zorunda değildir. İlk derece mahkemesi olarak Danıştay’ca veya İdare mahkemelerince denetlenir BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ BASLANGIÇ HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER Kanun koyucu 4 kitaptan oluşan Medeni Kanunda önce Başlangıç hükümlerine yer vermiştir.Başlangıç hükümleri Medeni Kanun’un 1-7’nci maddeleri arasında düzenlenmiş olup,özel hukuk kodifikasyonunun genel kısmının vazgeçilemeyecek çekirdeğini temsil eder. Medeni hukuk ve borçlar hukuku alanında doğrudan doğruya uygulama alanı bulur.Bu hükümler özel hukuk alanının yanında kamu hukuku alanında dolaylı olarak işin mahiyetine uygun düştüğü oranda uygulanır.Medeni Kanun’un 2. Maddesindeki Dürüst Davranma Kuralı kamu hukukunda kıyasen uygulanır. KANUNUN UYGULANMASI YORUMU,TAMAMLANMASI Kanunun uygulanmasında göz önünde tutulacak özellikler: Hakim önüne gelen somut bir olayı çözümlerken,önce somut olaya ilişkin soyut bir hükmün olup olmadığını araştırır.çünkü her hukuk kuralı soyut bir olguyu ve bir sonuç kısmı içerir. Yazılı bir hüküm bulunmadığı hallerde hakim 2. Kaynak olarak örf ve adet hukukuna başvurur. Eğer örf ve adet hukukunda da bir hüküm yoksa hakim kendisi kanun koyucuymuş gibi karar verir. HAKİMİN KANUN UYGULAMASINDA GÖZÖNÜNE ALACAĞI HUSUSLAR: KANUNUN ÖNCELİĞİ:Hakim,önüne gelen meseleyi çözüme bağlarken önce yazılı bir hukuk kuralı bulunup bulunmadığını araştırır. UYGULANACAK HUKUK KURALININ USULÜNE UYGUN DOĞUP DOĞMADIĞI:Hukuk kuralının geçerli bir halde doğması için; 1)yetkili organ tarafından çıkarılması 2)pozitif hukukun öngördüğü usulün takip edilmiş olması 3)söz konusu kuralın uygulanmasını engelleyen başka bir kural olmamalıdır. UYGULANACAK HUKUK KURALININ GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI:Bir kuralın uygulanabilmesi için onun yürürlüğe girmiş olması gerekmektedir. HUKUK KURALININ BELİRLENMESİ:Duruma uygun bir hukuk kuralı yoksa,örf ve adet hukukuna onda da bir çözüm bulunamaması halinde ise hakimin hukuk yaratmasıyla olay çözüme bağlanır.eğer duruma uygun bir hukuk kuralı varsa göz önünde bulundurulması gereken hüküm belirlenir. HUKUK KURALININ ESAS ALINACAK METNİ:Bir hukuk kuralı uygulanırken bu kuralın Resmi Gazete’deki metni esas alınır. KANUNUN HATALI DÜZENLENMİŞ OLMASI:Değişik şekillerde ortaya çıkar: 1)İradenin teşekkülü sırasında hata 2)İradenin açıklanması sırasında hata 3)Baskı hataları KANUNUN YORUMU Yorum Kavramı:Kanunun yorumu kavramı altında kanun koyucunun düşüncesinin içeriğini açıklaması anlaşılır.Kanun koyucunun düzenleme ile istediği anlam yorum ile belirlenir.Kanun koyucu maddeyi hangi amaçla ve nasıl korumak istemiştir?Burada hareket noktası normun objektif anlamını tespit etmek gerekir.Bir kuralın objektif anlamının verilmesi yorumun amacı olmalıdır.Objektif yorum dürüstlük ilkesine göre yapılır.Objektif yorum tarihi ve zamana uygun olmak üzere 2 metotla yapılır. YORUMDA DAYANILACAK UNSURLAR: Yorumda Dayanılacak Unsurlar KANUN METNİ:Kanunda kullanılan sözcükler,dilbilgisi analizleri, metnin yorumunda kanun koyucunun düşüncesini aksettiren en önemli unsurlardır.Fakat bu yolla belli bir anlama ulaşılır. SİSTEMATİK UNSUR:Bir maddenin anlamını belirlerken o madde tek başına diğer maddelerden izole edilmiş şekilde yorumlanmamalıdır.Kanundaki diğer maddelerle birlikte göz önünde tutulmalıdır.Yorum yapılırken sistematik unsurda şekli yorum metodu olarak atıfta aksi ile kanıttan özel kuralın genel kuraldan önce kullanılması ilkesinden vs. yararlanılır.Ayrıca sistematik unsurdan yararlanılırken yorum anayasaya uygun yapılmalıdır. AMAÇSAL UNSUR:Jhering ‘amaç bütün hukukun yaratıcısıdır’ demektedir.her kural belli bir amacı ifaya hizmet eder.amaçsal unsur bu amacın tespitinde önem taşır.Kanun koyucunun bir hukuk kuralını öngörmekle belirlemek istediği amacın tespiti amaçsal unsur olarak adlandırılır. GERÇEĞE UYGUNLUK UNSURU:Yorum yapılırken gerçekler göz önünde tutulmalıdır.çünkü kanun her zaman belli gerçek durumları düzenlemek ister. TARİHİ UNSUR:Bir kanunun yürürlüğe girmeden önce geçirdiği uzun süreçtir. YORUM TÜRLERİ YORUM ÇEŞİTLERİ KANUNUN TAMAMLANMASI BOŞLUK VE BOŞLUK DOLDURMA KANUNUN TAMAMLANMASI,BOŞLUK VE BOŞLUK DOLDURMA Her kanun bilinen belli konuları kişilerin belli davranış biçimlerini düzenler ve belli bir hukuki sonuca bağlar. Şerhçi okul der ki:Kanun boşluk ihtiva etmez. Ederse bu boşluğu kanunkoyucu doldurur. Hakim hukuk yaratmaz. Kavram içtihatçılığı görüşünü savunanlar: Kanunda boşluk olduğu zaman bunun doldurulması görevinin kanunkoyucuda olduğunu ileri sürmektedir. Hakimin hareket noktası kavramlardır. Ayrıca hukuku uygulayanlar yazılı hukuk kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. Kanunda boşluk:Gerekli kanuni düzenlemelerdeki eksiklik anlaşılır. Boşluk olarak nitelendirilemeyen durumlar Hukuk dışı alan :Hukukun ilgilenmediği ahlak din kurallarının geçerli olduğu alan kastedilir. Dolayısıyla bu alana ilişkin düzenlemenin bulunmaması boşluk anlamına gelmez. Kasıtlı susma :Kanunun belirli bir meselede olumlu bir çözüm verebilen bir kural öngörmemesidir. Kanunkoyucu bazen olumlu bazen olumsuz bir çözüm yolu öngörebilir. Olumsuz çözümler kanunda açıkça yer almaz. Bu durumda olumlu çözümün yorumu yapılır. Kanun koyucu olumlu bir çözüm öngörerek karşıt kavram kanıtı yoluyla aksini öngörmek istemediğini düzenlemiş olabilir. Bu durumda kanunda boşluktan değil kanun koyucunun kasıtlı susmasından söz edilebilir. KURAL İÇİ BOŞLUK Kural içi boşlukta kanun koyucu belirli bir hukuki mesele içim bir çözüm öngörmüştür;fakat bu çözümün somut olaya doğrudan doğruya uygulanması mümkün değildir.Kural içi boşlukta kanun koyucu bilinçli olarak adil bir çözüm bulunabilmesi için çözümü uygulamaya ve bilime bırakmıştır. KURAL DIŞI BOŞLUK Kural içi boşlukların dışında kalan diğer boşlukların hepsi kural dışı boşluktur.Bu boşlukları kanunkoyucu istemeden bırakmıştır.Kural dışı boşlukların ortaya çıkış nedeni ,kanun koyucu bu boşluğu görmemiş olması veya düzenleme ihtiyacı yaratan hukuki meselelerin kanunen yürürlüğe girmesinden sonra ortaya çıkmasıdır.
Boşluk doldurma görevi kanunkoyucuya aittir.Yani kanunda bir boşluk olduğu takdirde hakim bu boşluğu dolduracaktır.Bu husus hakime bir görev olarak verilmiştir. Boşluk doldurma metodları: Örf adet hukuku:Bir kuralın örf adet hukuku kuralı haline gelmesi için üç özellik gerekir; sürekli uygulanış,genel inanç,ülkede geniş kitlelerce benimsenmesi. KIYAS
Boşluk kanunkoyucu tarafından açıkça veya ihmal ile bırakılmıştır. Sonradan ortaya çıkan bir olay söz konusudur. Benzer bir norm kıyasen uygulanır. TAKDİR YETKİSİ TAKDİR YETKİSİ GENEL OLARAK:Bütün boşluklar medeni kanunun 1. Maddesine göre doldurulamaz.Kural içi boşluk doldurmada,medeni kanunun 4. Maddesine gidilir.kanun koyucunun,hakime açıkça takdir hakkı verdiği ve ya durumun gereği ve ya önemli sebepler gibi deyimleri kullandığı hallerde hakim takdir yetkisine sahiptir.Kanun koyucu hakime medeni kanunun 4. Maddesi ile bu boşlukları ne zaman ve nasıl dolduracağını göstermiştir.Hakim bu boşlukları hakkaniyet kuralını göz önünde tutarak dolduracaktır. TAKDİR YETKİSİ VE BENZERİ KAVRAMLAR TAKDİR YETKİSİ-YORUM:Yorum bir kuralın anlamını tespit işlemidir.takdir yetkisinde ise kuralın içinde bilerek bırakılan bir boşluk vardır. TAKDİR YETKİSİ-AÇIK BOŞLUK:Boşlukta kanun koyucunun istemeden bıraktığı bir boşluk söz konusudur. TAKDİR YETKİSİ-DELİLLERİN SERBESTÇE TAKDİRİ:Delillerin serbestçe takdiri usul hukuku ile ilgili bir kavramdır.Delillerin takdiri,hukuk kuralı uygulanmadan önce söz konusu olur. TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASININ SINIRLARI TAKDİR YETKİSİNİN KULLANILMASININ SINIRLARI: KANUNUN TAKDİR YETKİSİ TANIMIŞ BULUNMASI:Kanun koyucu hakimin hangi durumlarda takdir yetkisine sahip olacağını hükme bağlamıştır.Hakim açıkça ve ya yorum yoluyla kendisine takdir yetkisi verildiğini tespit etmedikçe böyle bir yetkiyi kullanamaz.Takdir yetkisini düzenleyen kuralların düzenleniş şekilleri: Takdir yetkisini açıkça veren hükümler Durum ve koşulların gerektirdiği Maddenin yazılış şekli KANUNUN ÇİZDİĞİ SINIRLAR İÇİNDE KALMAK: Hakim takdir yetkisini kanunun çizdiği sınırlar içinde kullanmalı,bu sınırları aşmamalıdır. ÖR:Ceza hakimi verilecek ceza miktarını takdir ederken kanunun belirlediği alt ve üst sınırları aşamaz. HUKUKA VE HAKKANİYETE UYGUN KARAR VERME:Hakim kendisine takdir yetkisi verilen yerlerde bu yetkisini hakkaniyete uygun kullanacaktır. HAKİMİN HUKUK YARATMASI- HAKİMİN TAKDİR YETKİSİ Hakimin hukuk yaratması ile hakimin takdir yetkisi birbirinden farklıdır.hakimin hukuk yaratmasının şartı kural dışı boşluktur.oysa hakimin takdir yetkisinin koşulu kural içi boşluk bulunmasıdır. TAKDİR YETKİSİNDE ÜST YARGI DENETİMİ MEDENİ HUKUK UYGULAMASINDA YARDIMCI ARAÇLAR İLMİ İÇTİHATLAR:Öğreti ekseriya açık olamayan ve tartışmalı hukuki konularda Türk ve ya yabancı hukukçular tarafından öne sürülen fikir ve görüşlerdir.Hakimin ilmi içtihatlardan yararlanması için bunların doğrulanmış ve benimsenmiş olması gerekir.ilmi içtihatların yer aldığı eser tipleri: Sistematik eserler Monografiler Şerhler
Makaleler Eser ve ya içtihat tahlilleri Notlu kanunlar Bibliyografyalar İçtihat derlemeleri Sistematik eserler:ele alınan konuyu kanundaki madde sırasına göre değil,yazarın kendi kafasında oluşturduğu bir mantıki silsile içinde bir bütün olarak ele alıp inceleyen eserlerdir. Monografiler:bir hukuk dalındaki sadece bir konuyu derinlemesine inceleyen eserlerdir. Şerhler:ele alınan konuyu kanundaki madde sırasına göre teker teker ele alıp inceleyen her maddeyi açıklamaya çalışan eserlerdir. Makaleler:tek bir konuyu inceleyen ama monografiden kısa çalışmalardır. Eser ve içtihat tahlilleri:bir eserin veya makalenin incelendiği eleştirildiği yazılardır. Notlu kanunlar:kanun metnini ihtiva eden aynı zamanda kanun maddeleri hakkında önemli kısa açıklamalar yapan eserlerdir. Bibliyografyalar:hukuk bilimi ile ilgili eserlerin ne zaman,kimin tarafından yazıldığını,basıldığı yeri,sayfa adedini gösteren eserlerdir. İçtihat derlemeleri:mahkeme kararlarının kolayca bulunmasını sağlar. MAHKEME İÇTİHATLARI GENEL OLARAK:Yargı organı olan mahkemelerce verilen kararlardan çıkan prensipleri ifade eder.
Bir uyuşmazlığı kanunun Kanundaki bir hükmün basit bir uygulamasıyla yorumlanması bir kanun çözer. boşluğunun doldurulması için özellik taşıyan,bir ilkeyi ortaya koyan yada onaylayan kararlardır. MAHKEME KARARLARININ YAYINLANMASI İçtihadı birleştirme kararları resmi gazetede yayınlanır.Yargıtay kararları sınırlı bir şekilde Yargıtay kararları dergisinde yayınlanır.Ayrıca çeşitli baro dergilerinde hukuk fakülteleri dergilerinde ve özel bazı dergilerde de kararlar yayınlanmaktadır.Fakat bütün bu dergilerin mahkeme kararlarını tam olarak verdikleri söylenemez. DÜRÜSTLÜK İLKESİ Medeni kanun’un 2. maddesinin muhtevasının genel olarak tanımlanması: Medeni Kanun’un 2. maddesi,hak sujelerinin hukuki davranışlara uygun olarak hakimin karar -larına ilişkin genel kuralları ihtiva eder.Bu kurallar yazılı olmayan hukuk kurallarıdır.bunlar kişilerin dışında oluşmuş ve zorla benimsetilmiş kurallardır. Hakim dürüstlük kurallarını kendiliğinden uygula- makla yükümlüdür.hakim taraflardan bir talep olamasa da bu kuralları uygulayacaktır. 2. maddenin ilk fıkrası hak sujelerine yöneliktir. Buna göre herkes haklarını kullanmada ve borçlarını ifada dürüstlük kurallarına uymakla yükümlüdür. Ör:(A) borcunu vadesinde ödememiş,borcu veren (B)’nin alacağını devamlı istemesi üzerine, parayı gece saat 2 de getirmişse,(A),bu ödemeyi kabul etmek zorunda değildir.Çünkü ödeme , dürüstlük kuralı göz önünde tutulmadan yapılmıştır. İkinci fıkrası ise,kişiye tanınan hakların açıkça kötüye kullanılması halinde hakime bu durumu bir yaptırıma bağlamasını emreder.Hakime yöneliktir.
Hukuki işlemlerin uygulanmasında dürüstlük ilkesi Kanunun uygulanmasında dürüstlük ilkesi Borçların ifası yönünden dürüstlük ilkesi HUKUKİ İŞLEMLERDE: Hukuki işlemlerin kuruluşunda;karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanların varlığı aranır. Hukuki işlemlerin yorumunda;taraf iradelerinden ne anlaşılmasının gerektiği hususunun tespiti anlaşılır . Tespitte 3 prensip sözkonusudur: beyan prensibi irade prensibİ güven prensibi Hukuki işlemlerin tamamlanmasında:Tarafların boşluğu görmüş olmaları halinde nasıl bir düzenleme getirecek idiyseler,ona göre bu boşlukların doldurulmasıdır.
Sözleşme öncesi sorumluluk:taraflar bir sözleşme yapıl- madan önceki safhada da dürüstlük kurallarına uymak zorundadırlar. Sözleşmenin değişen koşullara uydurulması: sözleşmenin devamı taraflardan biri için çekilmez bir hal aldıysa,sözleşmenin değiştirilmesi istenebilir.bu durumda yeni düzenleme de dürüstlük kurallarına uygulanmasıyla gerçekleşir. HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI: GENEL OLARAK: Medeni kanun un 2. maddesinin 2. fıkrasında hakkın açıkça kötüye kullanılması yasağı düzenlenmiştir.bir menfaatin hak haline dönüşmesi için hukuk düzeninin bu menfaati korumaya değer bulması gerekir. HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMASINA İLİŞKİN ÖRNEKLER: Türkiye’de başkasının deniz manzarasını kapamak amacıyla kendi bahçe duvarı üzerine ağaç,parmaklık yapılmasını mahkeme hakkın kötüye kullanılması olarak kabul etmiştir. Almanya’da bir kadın ölüyor ve kocasının mülkiyeti altında bulunan bir araziye gömülüyor. Koca tamamen kişisel kırgınlıklar nedeniyle annesinin mezarını ziyaret etmek isteyen oğlunun bu araziye girmesine mülkiyet hakkına dayanarak izin vermiyor.Alman mahkemesi bu durumda çocuğun annesinin mezarını ziyaret etmesine engel olunmasını hakkın kötüye kullanılması olarak nitelendirmiştir. Dava çeşitlerine ilişkin örnekler: DURDURMA:Kişilik hakları saldırıya uğrayan kişi saldırıya son verilmesi için dava açabilir.saldırı tamamlanmışsa davanın açılmasının pratik bir yararı yoktur. TESPİT:Kişinin iznini almadan fotoğrafının bir fotoğrafçı dükkanında teşir edilmesinin kişilik haklarına saldırı teşkil edip etmediğinin ve bu durumun tespiti için dava açılabilir.henüz yapılmamış veya yapılıp bitmiş bir saldırı için açılamaz. ÖNLEME:Bir kişi anılarını yayınlayacağına dair ilanda bulunuyor ve bu kişiyle geçmişte yakın ilişkisi olmuş kişilerin bu ilişkilerini de ifşa edeceğini bildiriyor.bu durumda onunla yakın ilişkiye girmiş kişiler kişilik haklarına yapılabilecek muhtemel saldırıların önlenmesi için daha anılar yayınlanmadan önce dava açabilir. TAZMİNAT DAVASI:Nişanın haksız yere bozulması halinde karşı tarafın ana babası tarafından evlenmenin yapılacağı düşüncesiyle yapılan masrafların tazmininin istemi(maddi tazminat davası) Evlilik dışı bir ilişkiden çocuk meydana getiren kadın babaya karşı,evlenme vaadi,nüfuzun kötüye kullanılması veya cinsek ilişkinin bir suç teşkil etmesi hallerinde manevi tazminat davası açılabilir.(manevi tazminat davası) Hakkın Kötüye Kullanımına İlişkin
Sırf başkasına zarar vermek amacıyla hakkın yarar sağlamaksızın kullanılması. Yararlar arasında aşırı oransızlık bulunması Çelişkili tutum İYİNİYET İYİNİYET
GENEL OLARAK:Öğretide iyiniyet ,bir hakkın doğumuna engel olan bir durumun olayda varlığı veya hakkın doğumu için gerekli unsurlardan birinin olayda yokluğu konusunda kişideki mazur görülebilen bir bilgisizlik veya yanlış bilgi olarak tanımlanır. Medeni kanunun 2. ve 3. maddelerinde iyiniyetten söz edilmektedir.2. md.ye göre ‘Herkes hakkını kullanmakta ve borçlarını ifada hüsnüniyet kaidelerine riayetle mükelleftir.’3. md. ise ‘Bir hakkın doğumu için kanunen hüsnüniyet şartı kılınan hallerde asıl olan onun varlığıdır.’ İYİNİYETİN UNSURLARI: Yanlış bilgi veya bilgisizlik Yanlış bilgi veya bilgisizliğin mazur görülebilir olması ÖR:(A) Takım elbisesini temizletmek amacıyla kuru temizlemeye vermiş olsun.kuru temizlemeci bu elbiseyi (B)’ye satar ve teslim ederse (B)’nin elbisenin mülkiyetini kazanabilmesi iyi niyetli olmasına bağlıdır.(B) eğer bu elbisenin temizleyiciye ait olmadığını biliyorsa veya gerekli ihtimamı gösterseydi öğrenebilecek durumdaysa takım elbisenin mülkiyetine sahip olamaz.fakat bilmiyor ve öğrenemeyecek durumdaysa elbisenin kendisine teslimi ile mülkiyetini kazanır
İYİ NİYETİN KORUNMADIĞI HALLER ÖR:(A) Kuru temizleme için elbisesini verirken elbisenin içinde cüzdanını unutmuştur.cüzdanın içinde bir miktar para vardır.kuru temizlemeci parayla öğle yemeği yiyip,elbise ve cüzdanı da (B) ye satmıştır.(B) iyiniyetli bir kişi olarak sahibinin elinden rızası ile çıkan elbisenin maliki olur ayrıca sahibinin elinden rızası dışında çıkan cüzdanın maliki olamaz.öte yandan lokantacı sahibinin rızası dışında çıkmasına karşın kuru temizlemecinin kendirine yemek bedeli olarak verdiği paranın maliki olur.(B) söz konusu cüzdan ve elbiseyi kuru temizlemeciden almış olan bayat pazarı esnafından satın almış olsaydı,elbisenin mülkiyetini kazanacak ama cüzdanın mülkiyetini yine kazanamayacaktı fakat (A)’nın cüzdanı geri istemesi halinde ona ödediği semenin kendisine iadesi koşuluyla cüzdanı verebilecektir.yani (A),(B)’nin cüzdan için ödediği parayı ona vermek zorundadır. Kanundan dolayı bilme yükümlülüğü: Kanunen ilanlı zorunlu durumlar Açıklık ilkesine bağlı olarak tutulan siciller İYİNİYETİN HUKUKİ SAKATLIĞA BAĞLI SONUÇLARIN TÜMÜNÜ KALDIRMASI: Hukuk kurallarına uyulmamış olması,kural olarak istenilen amacın doğmaması sonucunu yaratır.ancak kanun koyucu,kişinin iyi niyetli olması halinde bu kurala istisnalar getirmiş; doğmaması gereken bir hakkın doğmasını kabul etmiştir. ÖR:(A),(B)’ye muhafaza etmesi için bir kitabını verse;(A) mala emin sıfatıyla zilyet olur.(B) bu kitabı (C)’ye satıp,teslim ederse,(C), durumu bilmiyorsa,malın mülkiyetine sahip olur. İYİNİYETİN HAKKI GENİŞLETMESİ: Bazı durumlarda iyiniyetli kişi hukuki durumda lehine değişiklik yapılmasını isteyebilir. ÖR:(A),(B)’nin arsasına taşan bir inşaatı mesela bir garajı iyiniyetle yapmışsa,taşan kısmın bir tazminat karşılığı kendisine verilmesini isteyebilir TAŞINMAZIN TAPU SİCİLİNE İTİMAT PRENSİBİNE DAYANILARAK KAZANILMASINDA İYİNİYETİN ROLÜ Kanunkoyucu tapuda taşınmazla ilgili kayıtlara ilişkin olarak tapu siciline itimat ilkesini benimsemiştir.bir kimse iyiniyetle bu kayıtlara güvenerek bir hukuki işlem yapmışsa kişi korunur ve hak sahibi olur. HAKLARIN KAZANILMA TARZI,KAYBI VE KORUNMASI HAKLARIN KAZANILMA TARZI HAKLARIN KAZANILMASI: ASLEN KAZANMA:Hak sahibi bu hakkın ilk sahibi olarak doğrudan doğruya hakkı kazanmaktadır.Hakkın daha önce bir sahibi yoktur.ÖR:avlanmak suretiyle bir hayvanın mülkiyetinin elde edilmesi. HALEFİYET YOLUYLA KAZANMA:Hak bir başkasından devren kazanılmaktadır.bir kişi şey üzerindeki hakkını kaybederken diğeri bu şeyin sahipliğini kazanmaktadır.ÖR:Miras(külli halefiyet)
MUTLAK KAYIP:hakların sona ermesi ya hakkın bir başkasına geçmesi yada hakkın yok olması yoluyla olur.Bir hakkın yok olmasına hakkın mutlak kaybı denir. NİSPİ KAYIP:Bir hakkın ait olduğu kişinin hukuki çevresiyle ilişkisinin kesilmesine denir. ÖR:Deprem,yangın veya sel gibi bir afet nedeniyle oturduğumuz daire yerle bir olursa kat mülkiyetimiz sona erer(hukuki olay nedeniyle). Bir ayakkabının eskidiği için çöpe atılması onun terkedilmesi demektir yani mülkiyet kaybedilmiş olur(hukuki fiille kaybedilmesi).sahip olunan bir kalemin hediye edilmesi sonucu kalemin mülkiyeti verilen kişiye geçer(hukuki işlemle kaybedilmesi) HAKLARIN KORUNMASININ BAŞLICA YOLLARI: TALEP:Bir kimsenin başkasından bir şeyi yapmasını veya yapmamasını isteme yetkisidir. DAVA:Hak sahibi talepte bulunmuş fakat sonuç alamamış veya sonuç alamayacağını bildiği için bu yola başvurmamış olabilir.hak sahibi hakkının korunması için Devletin Yargı Organlarına başvurabilir.hak sahibinin sahip olduğu bu yetkiye dava hakkı denir.
DAVAYA KARŞI DAVALININ SAVUNMA İMKANLARI:Davalı davayı kabul ederse bazı istisnalar dışında dava sona erer.Kabul etmemesine ise inkar denir.İkrar bir tarafın diğer tarafça ileri sürülen ve alehine hukuki sonuç doğuracak nitelikteki bir maddi vakanın doğruluğunu bildirmesidir. EDA DAVALARI:Bu dava yolu ile davacı davalının bir şeyi yapmaya,vermeye veya yapmamaya mahkum edilmesini ister.Davalının dayandığı hakka göre: istihkak mülkiyete dayanarak mal iadesi isterken ifa borcun ödenmesini isterken tazminat bir zararın tazminini isterken adını alır. TESPİT DAVASI:Bir hukuki ilişkinin varlığı veya yokluğunun tespiti için açılan davadır.Bir durumun varlığı için müspet,yokluğu için menfi tespit davası açılır. YENİLİK DOĞURAN DAVALAR: Bazı yenilik doğuran haklar kişinin serbest iradesine bırakılmamıştır.hukuki değişiklik yenilik doğuran bir mahkeme kararı ile doğar.bunlara yenilik doğuran davalar denir. DAVAYA KARŞI DAVALININ SAVUNMA İMKANLARI İTİRAZ:Bir hakkın doğumuna engel olan veya hakkı sona erdiren olayların ileri sürülmesidir. DEF’İ:Davalı davacının hakkının varlığına karşı çıkmamakta fakat özel bir sebebe dayanarak borçlu olduğu edimi yerine getirmekten kaçınma hakkına sahip olduğunu ileri sürmektedir.bunun tipik örneği zamana aşımı defi dir.def i bir hak olduğu için mutlaka hak sahibi tarafından ileri sürülmelidir,aksi takdirde hakim bunu dava sırasında kendiliğinden dikkate alamaz. CEBRİ İCRA CEBRİ İCRADA TAKİP YOLLARI KİŞİNİN KENDİ HAKKINI BİZZAT KORUMASI İSPAT YÜKÜ VE İSPAT VASITALARI İspat; bir olayın yada konunun varlığı yada yokluğu konusunda yargıcın kanaat sahibi olmasına yönelik bir faaliyettir, bir ikna ameliyesidir İspata yarayan araçlara delil denir…
Hakim önünde “ikrar” edilen olayın ispatı gerekmez… Medeni usul huk.da müzakere ilkesi benimsenmiş olup,hakim delil araştırmaz,tarafların ileri sürdüğüyle bağlıdır… Ceza huk.da arşt. soruşturma ilkesi benimsenmiştir. Hakim delil araştırır ve tarafların ileri sürdükleriyle bağlı değildir… GENEL KURALIN İSTİSNALARI Olağan durumun aksini iddia eden iddiasını ispatla yükümlüdür İspat yükünün yer değiştirmesi Karineler VARSAYIM ( FARAZİYE ) Aslında mevcut olmayan bir durumu mevcut sayarak; mevcut belirli bir durum için öngörülmüş kuralın eşitliği farz edilen başka bir duruma uygulanmasını öngörür, Varsayımın aksi ispat edilemez, Varsayımda hareket noktası mevcut olmayan bir olgudur, bir hayaldir… RESMİ BELGELER I. Resmi Sicil II. Resmi Senet, Senet III. Resmi Senet ve Sicillerin Hükümleri Resmi sicil ; kanunun alenileştirilmesini istediği bazı hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek için Devlet memurları yada Noterlikçe tutulan kayıtlardır…
Resmi Senet ; kanunun alenileştirilmesini istediği bazı hukuki ilişkileri veya olayları kaydetmek için Devlet memurları veya Noterlikçe tutulan sicillerdir. Resmi senet düzenleme yetkisi noterlere, tapu sicil memurlarına ve müdürlerine ve bazı hallerde sulh hakimlerine verilmiştir. Resmi senet ve sicillerin doğru olmadığı ispat edilebilir… Resmi senet ve sicillerin doğru olmadığı ispat edilmedikçe doğruluğu kabul edilir… Resmi senet ve sicillerin ispatı kanunda herhangi bir hüküm öngörülmemişse bir şekle bağlı değildir … Senede karşı senetle ispat zorunluluğu vardır… Senet ve sicillerin konusu ; hukuki muamele ise aksi tanık ve senetle ispat edilir hukuki fiil yada olay ise aksi şahitle ispat edilebilir… Yüklə 393,38 Kb. Dostları ilə paylaş:
|