Sahih İlmihal

NAFİLE NAMAZLAR

Fazileti; Ebu Hureyre r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "Kulun ilk hesaba çekileceği şey namazdır. Kimin namazı düzgün çıkarsa o kurtulmuş, kiminde namazı bozuk çıkarsa o hüsrana uğramıştır. Kişinin farz namazlardan bir şey eksik çıkarsa Allah Teala; "Bakın kulumun nafile ibadeti var mı? " diye buyurur. Farzından eksik kalanlar böylece tamamlanır…"⁶⁵⁷

Evde kılmanın müstehab oluşu; Zeyd Bin Sabit r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Size evlerinizde de namaz kılmanızı tavsiye ederim. Şüphesiz kişinin farz namazlar dışında kıldığı en hayırlı namaz evinde kıldığıdır.”⁶⁵⁸

İbni Ömer r.a.’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; “Evlerinizde de namaz kılın, evlerinizi kabir edinmeyin.”⁶⁵⁹

Kıyamı uzatmanın fazileti; Mugire Bin Şube r.a.’den; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ayakları şişene kadar namaz kılar ve buyururdu ki; “Şükreden bir kul olmayayım mı?”⁶⁶⁰

MÜEKKED SÜNNETLER

Sabah namazının sünneti; Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) nafilelerden hiç birine, sabah namazını iki rek 'atlik nafilesi kadar aşırı ilgi göstermemiştir."⁶⁶¹

Yine Aişe r.a.’dan; O iki rek 'atı öyle hafif tutardı ki, ben, "bunlarda Fatiha'yı okudu mu?'' derdim.”⁶⁶²

bir başka rivayetinde şöyle gelmiştir: "Müezzin sabah ezanının birincisini bitirip sükut ettimi kalkar, sabah namazından önce ve ufukta fecrin açılmasından sonra iki rek'at hafif namaz kılar, sonra da sağ yanının üzerine uyurdu.''⁶⁶³

Ebu Hüreyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) sabahın iki rek'atinde şunları okurdu: "Kul ya eyyuhe'l- Kâfirun '' ve "Kul hüvallahu ahad.''⁶⁶⁴

Ebu Hüreyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Kim sabahın iki rek'atini vaktinde kılamazsa güneş doğduktan sonra kılsın.''⁶⁶⁵

Öğle namazının sünneti; İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte iki rek'at öğleden evvel, iki rek 'at sonra, iki rek 'at cum'adan sonra, iki rek'at akşamdan sonra, iki rek'at yatsıdan sonra namaz kıldım. Akşam ve yatsı(dan sonrakiler) evinde idi.''⁶⁶⁶

Aişe (radıyallahu anhâ)  anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki :"Sünnette gelen oniki rek 'ate kim devam ederse Allah ona cennette bir ev bina eder: Bu on iki rek'atin: dördü öğleden önce, İkisi öğleden sonra, İkisi akşamdan sonra, İkisi yatsıdan sonra, İkisi de sabahtan önce.''⁶⁶⁷

Dört rekatlı nafilelerin her iki rekatinde bir selam vermek daha faziletlidir; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem; “Gece ve gündüz namazları ikişer ikişerdir.” Buyurmuştur.⁶⁶⁸

Aişe şöyle der: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) öğlenin farzdan önceki dört rek'atli sünneti, namazdan önce kılamazsa sonra kılardı.''⁶⁶⁹

Akşamın sünneti; İbnu Ömer (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm)'la birlikte, akşam namazından sonra  hâne-i saadetlerinde iki rek'at (nafileyi) kıldım."⁶⁷⁰

Yatsının sünneti; İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) ile birlikte iki rek'at öğleden evvel, iki rek 'at sonra, iki rek 'at cum'adan sonra, iki rek'at akşamdan sonra, iki rek'at yatsıdan sonra namaz kıldım. Akşam ve yatsı(dan sonrakiler) evinde idi.''⁶⁷¹

MÜEKKED OLMAYAN SÜNNETLER

İkindiden ve yatsıdan önce; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in; “Her iki ezan arasında namaz vardır, her iki ezan arasında namaz vardır, her iki ezan arasında namaz vardır. Dileyen için.” Hadisinin umumuna dahildir.

İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "İkindiden önce dört rek'at naf'ile kılan kimseye Allah rahmetini bol kılsın.''⁶⁷²

Akşamdan önce; Abdullah İbnu Mugaffel el-Müzenî (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) dediler ki: "Akşamdan önce iki rek'at namaz kılın! '' (Efendimiz) sonra, insanların bunu bir sünnet yapmasından korkarak " Dileyen kılsın'' dediler. ''⁶⁷³

Nafile ile farz namaz arasını ayırmak; Muaviye r.a.’den; Rasullah sallallahu aleyhi ve sellem bize bir namazı diğer namaza bağlamamamızı, araya konuşma veya çıkış katmamızı emretti.”⁶⁷⁴

VİTR NAMAZI

Hükmü: Vitr namazı Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem’in teşvik ettiği müekked bir sünnettir. Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Vitir narnazı farz namaz gibi kesin değildir. Ancak Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm): "Allahu Teâlâ hazretleri tektir, tek'i sever, öyleyse ey ehl-i Kur'an vitri kılın!" buyurmuştur.''⁶⁷⁵

İbnu Muhayrîz anlatıyor: "Benî Kinâne 'den el-Muhdicî denen bir adam, Şam'da Ebu Muhammed diye künyesi olan bir adamın: "Vitir namazı vacibtir''dediğini işitti. Kinanî dedi ki: "Ben bunu Ubade İbnu 's-Sâmit (radıyallahu anh) 'e sordum da:

"Ebu Muhammed hata etmiş. Ben Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) 'ı dinledim şöyle demişti:

"Allah'ı kulları üzerine yazıp farz kıldığı beş namaz mevcuttur. Kim onları eda eder, istihfafla her hangi bir eksikliğe meydan vermeden tam yaparsa Allah indinde ona verilmiş bir söz vardır: Onu cennete koyacaktır. Onları kılmayana ise Allah'ın bir vaadi yoktur. Dilerse azâb eder dilerse cennete koyar" der."⁶⁷⁶

Vakti; Hârice İbnu Huzafe (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: " Allah size (öyle) bir namazla imdâd etti ki, O sizin için kızıl deve sürülerinden daha hayırlıdır. İşte bu namaz vitirdir. Allah onu, sizin için yatsı namazı ile şafağın sökmesi arasına koydu.''⁶⁷⁷

Câbir (radıyallahu anh) anlatıyor:"Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki : "Kim gecenin sonunda kalkamamaktan korkarsa vitrini gecenin başında kılsın. Kim gecenin sonunda kalkmayı umuyorsa gecenin sonunda vitrini kılsın. Çünkü gecenin sonunda kılınan namaz (gece ve gündüz meleklerinin huzurlarında ve şehadetleri altında kılındığı) meşhûd ve mahzûrdur. Bu yüzden (gecenin başında kılanana nazaran) daha faziletlidir."⁶⁷⁸

Rekat sayısı; en azı bir rekattir. İbni Ömer r.a’dan; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki; "Gece namazı ikişer ikişerdir. Gece namazından ayrılacağın zaman, tek rek'at daha kıl, bu sana kıldığın namazların tek olmasını sağlar."⁶⁷⁹

En çoğu on bir rekattir; Aişe r.a. böyle rivayet etmiştir.⁶⁸⁰ Aişe (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) 'ın gece namazı on rek'atti. Bir rek'at de tek kılardı. Sabahın sünnetini iki rek'at kılardı. Böylece hepsi onüç rek'at olurdu.''⁶⁸¹

Ümmü Seleme (radıyallahu anhâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) onüç rek'at kılarak vitir yapardı. İhtiyarlayıp zayıflayınca yedi rek'atte vitir yaptı.''⁶⁸²

Şekli: Vitir namazını arada selam vermeden beş, yedi ya da dokuz rekât olarak kılmak da caizdir. Bütün bu şekillere dair sünnette rivâyet gelmiş bulunmaktadır.

Şeyhu'l-İslam İbn Teymiye (Allah’ın rahmeti üzerine olsun) şöyle demektedir: Vitirde kunut okumaya gelince, bu hususta ilim adamlarının üç görüşü vardır: Bir görüşe göre hiçbir şekilde müstehab değildir. Çünkü Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem’in vitir namazında kunut okuduğu sabit değildir. Bir diğer görüşe göre sene boyunca kunut yapmak müstehabtır. İbn Mesud ve başkalarından nakledildiği gibi. Ayrıca Sunenlerde Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem el-Hasen b. Ali Radıyallahu anh'a vitirde kunut yaptığı vakit okuyacağı bir dua öğretmiştir. Üçüncü görüşe göre Ubeyy b. Ka’b’ın yaptığı gibi Ramazanın ikinci yarısında kunut yapılır.

İşin gerçeğine gelince; vitirde kunut okumak, namazda uygun görülen dua kabilindendir. İsteyen onu yapabilir, isteyen terkedebilir... Kişi müslümanlara Ramazan geceleri namaz kıldıracak olursa, ay boyunca kunut okursa güzel bir iş yapmış olur. Ayın ikinci yarısında kunut okursa, yine güzel yapmış olur. Hiçbir şekilde kunut okumasa yine güzel bir iş yapmış olur."⁶⁸³

Zeyd Bin Halid el Cüheni r.a.’den; Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem gece namaz kılacağı zaman önce hafif iki rekat kılar, sonra iki rekat uzunca kılar, sonra öncekilerden hafif iki rekat, sonra bunlardan hafif iki, rekat daha kılar, sonra yine bunlardan daha hafif iki rekat daha kılar, sonra bunlardan da hafif iki rekat kılar, sonra da vitir kılardı. Böylece on üç rekat kılardı.”⁶⁸⁴

Abdülazîz İbnu Cüreyc anlatıyor: "Aişe (radıyallahu anhâ) 'ya Rasulullah ne ile vitir namazı kılardı? diye sorduk. Dedi ki: "Birinci rek 'atte Sebbih isme Rabbeke'l-a'layı ikinci rek'atte Kulyâ eyyühâ'l-kâfirun suresini, üçüncü rek'atte, de Kulhüvallahü ahad ve Muavvizateyn'i okurdu.''⁶⁸⁵

İbnu Ömer (radıyallahu anhümâ) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) vitrin ilk iki rek'atinde selam verirdi, öyle ki (o sırada) bazı ihtiyaçları için emirde bulunurdu.''⁶⁸⁶

Ebu Hüreyre (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Biriniz gece namazına kalkınca ilk önce iki hafif rek'atle namaza başlasın."⁶⁸⁷

Ebu Eyyub (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki: "Vitir her müslüman üzerine bir haktır (vazifedir). Kim beş ile vitir kılmayı severse yapsın. Kim de üç ile vitir kılmak isterse yapsın. Kim tek rek'atla vitr kılmayı dilerse kılsın."⁶⁸⁸

“Vitri üç rekat kılarak onu akşam namazına benzetmeyin”⁶⁸⁹ hadisine gelince, ikinci rekatte teşehhüde oturulmazsa, akşam namazına benzemiş olmaz.⁶⁹⁰

Bir gecede iki vitir yoktur; Peygamber Sallallahu aleyhi ve sellem: "Bir gecede iki vitir yoktur." diye buyurmuştur⁶⁹¹

Vitrin kazası; Ebu Sâid (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Vitir namazını kılmadan kim uyur veya unutursa hatırladı veya uyandı hemen kılsın."⁶⁹²

“Kim sabah namazı vaktine ulaşırsa vitir kılmasın, ondan sonra vitir yoktur.”⁶⁹³

Kunut; “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem (bazı zamanlar) vitir namazının (son) rekatında kunut yapardı.”⁶⁹⁴ “Bunu da rükûdan önce yapardı.”⁶⁹⁵

Hasan b. Ali (r.a.)’a da [vitirde kıraatini bitirdiği zaman] şöyle demesini öğretmiştir

اللَّهُمَّ اهْدِنِى فِيمَنْ هَدَيْتَ، وَعَافِنِى فِيمَنْ عَافيْتَ، وَتَوَلَّنِى فِيمَنْ تَوَلَّيْتَ، وَبَارِكْ لِى فِيمَا أعْطَيْتَ، وَقِنِى شَرَّ مَا قَضَيْت، فإنَّكَ تَقْضِى ولاََ يُقْضَى عَلَيْكَ، وَإنَّهُ َ يَذِلُّ مَنْ وَالَيْتَ، و لاَ يَعِزُّ مَنْ عَادَيْتَ

“Allahümme ihdini fi men hedeyte ve âfini fi men afeyte ve tevelleni fi men tevelleyte ve bârik li fi mâ a'tayte ve kîni şerre mâ kadayte [fe] inneke tekdî velâ yukdâ aleyke [ve] innehu lâ yezillu men vâleyte [ve lâ yaizzü men adeyte]”

(Mânası: Allah'ım hidâyet verdiklerin arasında bana da hidâyet ver, afiyet verdiklerin arasında bana da afiyet ver! dost edindiklerin arasında beni de dost edin! bana verdiklerini bereketli kıl, hakkımda ki kötü (şerr) kazalardan beni koru. Çünkü sen hükmedersin kimse de sana hükmedemez. Ve muhakkak ki senin dost edindiğin asla zelil olmaz [düşman edindiğin de asla aziz olmaz.])⁶⁹⁶

Vitirde dua; vitir namazında selamdan öce okunacak duayı Ali (radıyallahu anh) anlatıyor: "Rasulullah (aleyhissalâtu vesselâm) vitrni kılarken şu duayı okurdu:

اللَّهُمَّ إنِّى أعُوذُ بِرِضَاكَ مِنْ سَخَطِكَ، وَأعُوذُ بِمُعَافَاتِكَ مِنْ عُقُوبَتِكَ، وَأعُوذُ بِكَ مِنْكَ،لاَ أُحْصِى ثَنَاءً عَلَيْكَ أنْتَ كَمَا أثْنَيْتَ عَلى نَفْسِكَ

[Allahümme] [inni] euzu biridâke min sehatike ve [eûzu] bi muâfâtike min ukubetike ve euzû bike minke, lâ uhsi sena'en aleyke, ente kema esneyte ale nefsike”

"Allah'ım gadabından rızana sığınırım. Cezandan affına sığınırım. Senden sana sığınırım. Sana (yapılması gereken) senayı sayamam. Sen, kendi nefsine yaptığın övgüdeki gibisin."⁶⁹⁷