Tefsir ekolleri I. Cİlt ilk Müfessirler, Rivayet Ekolü, Rivayet Tefsirleri

Ravza-i Kafi, c. 8, s. 212, hadis 485.

1111Füruu Kafi, c. 6, s. 258 ve 259, kitabu’l-et’ame, babu ma yentefi bini mine’l-meyteti ve ma la yentefi bini minha, hadis 1.

1112Birinci rivayetin senedindeki ihtilaf Muhammed b. Sinan sebebiyledir. İkinci rivayetin senedindeki zaafın sebebi de, sika olduğu ve olmadığı görüşleri eşit ağırlıktaki Muhammed b. Ali’dir.

1113Münteha’l-Amal, c. 1, s. 146.

1114Takribu’t-Tezhib, c. 2, s. 123.

1115Bkz: Tehzibu’t-Tehzib, c. 8, s. 318.

1116Çünkü Said b. Müseyyeb’ten aktardığı rivayetler zayıf kabul edilmiştir. İbn Hacer şöyle der:
“^{و قال اسماعیل القاصی فی احکام القرآن سمعت علی بن المدنی یضعف احادیث قتادة عن سعید بن المسیب تضعیفا شدیدا و قال احسب ان اکثرها بین قتادة و سعید فیها رجال}” (Tehzibu’t-Tehzib, c. 8, s. 319).

1117Bkz: Tehzibu’t-Tehzib, c. 8, s. 315 ve 316.

1118A.g.e., s. 319.

1119Bkz: el-Tefsir ve’l-Müfessirun, c. 8, s. 315.

1120Tehzibu’t-Tehzib, c. 8, s. 315.

1121Tehzibu’t-Tehzib, c. 8, s. 317 ve 318.

1122Zuhruf 13

1123Vefayatu’l-A’yan, c. 4, s. 85.

1124Kur’an’dan bir kelimenin manasını beyan için bkz: Mecmeu’l-Beyan, c. 5, s. 8, ha-mim Secde suresi 16. ayetin izahı; s. 343, Hakka suresi 7. ayetin izahı; s. 344 aynı surede 10. ayetteki “^{المؤتفکات}” kelimesinin izahı; s. 391, Müddessir suresi 33. ayetin izahı. Örneklemenin beyanına dair bkz: Mecmeu’l-Beyan, c. 5, s. 183, Necm suresi 48. ayetin izahı, s. 136, Hucurat suresi 11. ayetin izahı. Nüzul ortamını beyan için bkz: el-Tibyan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 10, s. 44, Tahrim suresi 1. ayetin izahı. Diğer ayetleri delil kullanmaya dair bkz: Mecmeu’l-Beyan, c. 3, s. 136, Hucurat suresi 11. ayetin izahı.

1125“^قرظی” adı kaynaklarda ihtilaflı olarak zikredilmiştir. Mesela Tenkihu’l-Makal’da (c. 3, s. 178) “^قرضی”, Menakıbu Âl-i Ebi Talib (c. 4, s. 342) ve Mucemu Ricali’l-Hadis’te (c. 17, s. 178) “^قرطی”, Tehzibu’t-Tehzib’te de (c. 9, s. 373) “^قرظی” şeklinde geçmiştir.

1126Bazı tefsir görüşlerini biraz ileride zikredeceğiz.

1127Hacı Halife Keşfu’z-Zünun’da (c. 1, s. 275) şöyle demiştir:

“^{تفسیر القرظی هو محمد بن کعب القرظی ذکره الثعلبی فی الکشف}”

1128Takribu’t-Tehzib, c. 2, s. 203.

1129Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 374.

1130İbn Hacer “^یقال” (denilir ki) ifadesiyle onun belirtilen kişilerden rivayetinin mürsel olduğunu açıklamıştır. Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 373. Fakat Muhammed Kurazi’nin bu kişilerden rivayetinin mürsel olduğu kesindir. Çünkü onlardan vasıtasız rivayet edemez.

1131A.g.e.

1132Bkz: Tenkihu’l-Makal, c. 3, s. 178.

1133İmam Rıza’nın (aleyhisselam) doğumu 148 veya 153’tür. (Bkz: Usülü Kafi, c. 1, s. 552; Münteha’l-Amal, c. 2, s. 256).

Muhammed b. Kaab’ın doğumu 108, 117, 118, 119, 120 vs. olarak belirtilmiştir. (Bkz: Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 374).

1134Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 374.

1135Bkz: Takribu’t-Tezhib, c. 2, s. 203; Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 374.

1136Tehzibu’t-Tehzib, c. 9, s. 374.

1137A.g.e.

1138Bkz: el-Dürrü’l-Mensur, c. 2, s. 7, En’am suresi 19. ayetin izahı; Mecmeu’l-Beyan, c. 3, s. 3, Tevbe suresi 2. ayetin izahı; s. 14, aynı surenin 19. ayetinin izahı.

1139


^{قال اخبرنی عارم بن الفضل قال حدثنا حماد بن زید عن عبید الله قال کان القاسم لا یفسر یعنی القرآن قال اخبرنا محمد بن عمر عن ابن ابی الزناد عن ابیه قال ما کان القاسم یجیب الا فی الشیئ الظاهر}

(Tabakatu’l-Kebir, c. 5, s. 187). Onun hakkında şöyle demiştir:

^{قال محمد بن عمر مات القاسم سنة ثمان و مأة (108) و کان ذهب بصره و هو ابن سبعین او اثنتین و سبعین سنة و کان ثقة و کان رفیعا عالیا فقیها اماما کثیر الحدیث ورعا}

(Bkz: A.g.e., s. 194.

1140


^{قال اخبرنا عارم بن الفضل قال حدثنا حماد بن زید عن عبیدالله بن عمر بن حفص قال کان سالم لا یفسر}

(A.g.e., s. 200). Şöyle denmiştir: 106 yılında Medine’de vefat etti ve Baki mezarlığına defnedildi. (Bkz: A.g.e., s. 201).

1141Bildirildiğine göre gençliğinde Peygamber’i (sallallahu aleyhi ve alihi) görmüştü. Fakat Hazret’i görmemiş ve Haccac zamanında vefat etmiştir. (Bkz: A.g.e., c. 6, s. 96 ve 102).

1142A.g.e., c. 6, s. 100.

1143Anlatıldığında göre Nebiyy-i Ekrem’in (sallallahu aleyhi ve alihi) rıhletinden iki yıl önce Müslüman oldu. Ama Hazret’i göremedi. Abdullah b. Mesud’un ashabındandı. Hicri 72 senesinde vefat etti. (Bkz: A.g.e., c. 6, s. 93-95).

1144El-Tabakatu’l-Kübra, c. 6, s. 94 ve 95.

1145Rağıb İsfehani adıyla bilinen Ebulkasım Hüseyin b. Muhammed, (vefatı hicri 565).

1146Rağıb İsfehani, Hüseyin b. Muhammed, Mukaddimeti Camii’t-Tefasir, s. 93.

1147El-Tibyan fi Tefsiri’l-Kur’an, c. 1, s. 4.

1148Muhammed Emin b. Muhammed Şerif Esterabadi, ünlü ahbari (vefatı hicri 1033), Ahbarilik mesleğini ihya için yazılmış el-Fevaidu’l-Medeniyye kitabının müellifi.

1149Esterabadi, Muhammed Emin, el-Fevaidu’l-Medeniyye, s. 128.

1150Şeyh Hürr Amuli adıyla meşhur Muhammed b. Hasan, (vefatı hicri 1104), çok kıymetli Vesailu’ş-Şia kitabının müellifi, başka telifleri de vardır.

1151Vesailu’ş-Şia, v. 18, s. 129.

1152Bu konudan yaklaşık 33 sayfa bahsetmiştir. (Bkz: Hürr Amuli, Muhammed b. Hasan, el-Fuadu’t-Tusiyye, s. 63-195)

1153Bkz: A.g.e., s. 163, 177, 183, 186.

1154Yusuf b. Ahmed Bahrani, (vefatı hicri 1186), Hadaiku’n-Nadire fi Ahkami’l-Itreti’t-Tahire ve el-Dürer el-Necefiyye kitaplarının müellifi.

1155Şeyh Hürr Amuli’nin çağdaşlarından Cafer b. Kemaluddin, (vefatı hicri 1088), önceleri Şiraz’daydı, sonra Hindistan Haydarabad’a gitti ve orada umumi merce mertebesine erişti. Aynı yerde vefat etti. (Bkz: Reyhanetu’l-Edeb, c. 1, s. 230).

1156Allame Meclisi, Şeyh Hürr Amuli ve Seyyid Nimetullah Muhaddis Cezairi meşayihinden Seyyid Mirza Cezairi adıyla tanınan Seyyid Muhammed olmalıdır. Son dönem hadis mecmualarından biri olan Cevamiu’l-Kelim kitabının müellifi. (Bkz: el-Zeria, c. 5, s. 253, madde 1213).

1157Bahrani, Yusuf b. Ahmed, el-Dürer el-Necefiyye, s. 169.

1158A.g.e., s. 170.

1159A.g.e., s. 174.

1160Muhammed 24

1161El-Dürr el-Necefiyye, s. 171.

1162Mesela Ehl-i Sünnet âlimlerden Suyuti ve İbn Ebi Hatim, Şia âlimlerden de Muhammed b. Mesud Ayyaşi, Abd Ali b. Cuma Arusi Huveyzi, Seyyid Haşim Bahrani sırasıyla el-Düreru’l-Mensur, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, Tefsiru’l-Ayyaşi, Nuru’s-Sakaleyn ve el-Burhan fi Tefsiri’l-Kur’an’ı telif etmiştir.

1163El-Düreru’l-Mensur ve Nuru’s-Sakaleyn tefsiri incelendiğinde Suyuti ve Huveyzi’nin böyle kişiler oldukları anlaşılmaktadır.

1164el-Fevaidu’l-Medeniyye, s. 128.

1165Yusuf 2

1166İbrahim 4

1167“