Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı 2

ATALI Hatice Bahar

Danışman : Prof. Dr. A. Talât SAYGAÇ

Anabilim Dalı : Astronomi ve Uzay Bilimleri

Programı : -

Mezuniyet Yılı : 2014

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. A. Talât SAYGAÇ

Prof. Dr. M. Türker ÖZKAN

Doç. Dr. Hasan H. ESENOĞLU

Yard. Doç. Dr. Hulusi GÜLSEÇEN

Yard. Doç. Dr. Murat HÜDAVERDİ

Sw Sextantıs Türü Kataklismik Değişenlerin Doğası Üzerine Bir Çalışma
SW Sextantis (SW Sex) türü değişen yıldızlar, periyot boşluğunun (2,15-3,18 saat; Knigge, 2006) üst sınırında, 2,8 < P_yör < 4 saat yörünge periyodu aralığında bulunan ve bu sebeple kataklismik değişenlerin evriminin anlaşılması açısından önemli yıldızlardır. SW Sex yıldızlarının doğasının gözlemsel çalışmalarla birlikte araştırılması, kataklismik değişenlerin periyot boşluğuna girmeden önce nasıl davrandıklarını açıklayabilir (Schmidtobreick, 2012). Bu tez çalışmasında, Ritter ve Kolb (2013, v.7.20) kataloğunda verilen 70 SW Sex yıldızı içerisinden seçilen PX And, V1315 Aql, BH Lyn, HS0455+8315, HS0129+2933 ve HS1813+6122 yıldızlarının fotometrik gözlemleri Ulupınar Astrofizik Gözlemevi’nde (Çanakkale) bulunan İST60 teleskobu (0,6 m) kullanılarak yapılmıştır.
Gözlem verileri, IRAF (Image Reduction and Analysis Facility) programı kullanılarak indirgenmiş ve ışık eğrileri elde edilmiştir. Sistemlerin ışık eğrilerindeki tutulma derinlikleri hesaplanmış ve literatürde verilen değerlerle karşılaştırılmıştır. Ayrıca ışık eğrilerinde, yörünge hörgücünün konumu, şiddeti ve flickering aktivitesi incelenmiştir. Tez yıldızlarından HS0129+2933 yıldızının ışık eğrilerinde tutulmalar sırasında görülen ani parlaklık sıçramaları belirlenmiştir. Buradan yola çıkarak, flickering aktivitesinin tutulma sırasında da görüldüğü tartışılmıştır (Bianchini, 2014).
Sistemlerin ışık eğrileri üzerinden Period04 v.1.2 (Lenz ve Breger, 2005) ve CLEAN algoritmalarını (Roberts ve diğ., 1987) içeren DCDFT (Data Compensated Discrete Fourier Transform) (Ferraz-Mello, 1981; Foster, 1995) (TS v.1.2; AAVSO (American Association of Variable Star Observers)) programları kullanılarak periyodik değişimler araştırılmıştır. Sonuç olarak, PX And yıldızının yörünge frekansı ve ikinci güçlü frekansı sırasıyla f_yör = 7,42296 ± 0,00004 çevrim/gün (0,134717 gün) ve f₂ = 6,47787 ± 0,00005 çevrim/gün (0,154365 gün) olarak tespit edilmiştir. HS0455+8315 yıldızının yörünge frekansı f_yör = 6,99599 ± 0,00005 çevrim/gün (0,14293907 gün) ve HS0129+2933 yıldızınınki ise f_yör = 7,82505 ± 0,00820 çevrim/gün (0,127794776 gün) olarak bulunmuştur. Periyot analizi için yeterli gözlem verisi bulunmadığından, V1315 Aql, BH Lyn ve HS1813+6122 yıldızlarının periyot analizleri sonuç vermemiştir.
Kwee ve van Woerden (1956) metodu kullanılarak minimum zamanları hesaplanmıştır. Elde edilen minimum zamanlar, sistemlerin literatürdeki minimum zamanları (Bkz. Tablo 4.3, 4.6, 4.8, 4.11, 4.14) ile birleştirilmiştir ve literatürde verilen yörünge periyotları üzerinden O-C analizleri yapılmıştır. PX And, V1315 Aql, HS0455+8315, HS0129+2933 yıldızları için yörünge periyodunun değişimine rastlanmamıştır. Yalnızca BH Lyn yıldızı için yapılan O-C analizi yörünge periyodunun arttığını göstermekte ve bu sonuç Stanishev ve diğ. (2006) çalışmasında verilen O-C değişimini desteklemektedir.