Ünden bugüN

KILIÇHANE

15. yy'dan 1868'e kadar İstanbul'da faaliyet gösteren sanayi okulu ve imalathane. "Dımışkîlhane" olarak da bilinir. Günümüzde aynı yerde Sultanahmet Anadolu Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi vardır.

Kılıçhane'nin bulunduğu tarihi mekânda Bizans döneminde de hammaddesi demir olan savaş araç gereçlerinin yapıldığı bir imalathane vardı. İstanbul'un fethinden (1453) sonra II. Mehmed'in (Fatih) vezirlerinden Gedik Ahmed Paşa'nın girişimi ile 1454'te bir kılıç imalathanesi kuruldu. Burada Osmanlı ordusunun gereksinimi o-lan ve özelliklerine göre "dımışkî", "Ucanı", "mağribî", "zivzikî", "tırazî" denen kılıçlar dövülmekteydi. Bu imalathane, kılıç-çıbaşı denen bir başustanın yönetimindeydi. Adı saptanan ünlü bir kılıççıbaşı IV. Murad döneminde (1623-1640) Davud Us-ta'dır. Kılıççıbaşının buyruğunda çok sayıda şimşirkâr denen kılıç ustalarının çalıştıkları bilinmektedir.

Evliya Çelebi, kendi gözlemlerine dayanarak İstanbul Kılıçhane'sini ve buradaki kılıç yapımını anlatır. Kılıçhane'nin bir süre de Galata'da Kurşunlu Mahzen denen yerde faaliyet gösterdiği sanılmaktadır. 17. yy'ın ortalarına doğru Kurşunlu Mahzen' deki Kılıçhane'nin kapatıldığı ve burasının Yahudilere kiralandığı saptanmıştır.

I. Mahmud döneminde (1730-1754)

Sadrazam Yeğen Mehmed Paşa, Kılıçhane' deki çalışmaları durdurarak burayı yeniçerilerin elbiselerinin dikildiği bir dikimhane haline getirmiştir. Kılıçhane'nin ikinci kez canlandırılışı III. Selim dönemindedir (1789-1807). Kılıçhane, 16. ve 17. yy' daki önemini ve çalışma yöntemlerini koruyamamakla birlikte bu adla 1868'e kadar varlığını sürdürmüştür.

Midhat Paşa'nın girişimi ile 4 Eylül 1868' de Kılıçhane binasında Sanayi Mektebi' nin açılması ile yaklaşık 800 yıllık bir geçmişe sahip olan Kılıçhane kapanmıştır. Kılıçhane'nin tarihi binasının bir bölümü 19. yy'ın sonunda Orman ve Maadin Nezareti binasının yapılması sırasında yıkılmıştır. Geride kalan bölümleri ise günümüzde Sultanahmet Anadolu Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi binası içindedir.

Kılıçhane'de dövülen ve tarihi değeri olan pek çok kılıç, Topkapı Sarayı Müze-si'nde sergilenmektedir.

Bibi. Evliya, Seyahatname, I; Ergin, Maarif Tarihi, I, 51-53; F. R. Unat, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara, 1964, s. 14, 80 c, 139, 140; "Mekteb-i Sanayi Tarihçesi", Sultanahmet Anadolu Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi Arşivi.

İSTANBUL

KINA GECESİ

Eski İstanbul düğünlerinde geline kına yakılması nedeniyle yapılan eğlencelere kına gecesi denilirdi (bak. düğün âdetleri). Yoksul ya da varlıklı her İstanbullu aile evlenecek kızları için mutlaka kına gecesi tertip ederdi.

19. yy'da İstanbul'da çarşamba günü akşam yapılan kına gecesinde erkekler selamlıkta, kadınlar haremde eğlenirlerdi. Haremde çengiler türkü eşliğinde kızı dolaştırırlardı. Davetlilerin önüne kına tepsisini koyup gelini oturturlar, kıza ve ailesine yakın davetlilerden bir-ikisinin gelinin parmak uçlarına kına yakmasını isterlerdi. Annesi de kızın avcunun ortasına altın koyar, üzerine kına yakılarak altın yapıştırılır ve bağlanırdı. Bu altın uğur ve bereket getirmesi için gelin tarafından sak-