Ünden bugüN

KEVAIIADA CAMÜ

562

563

KIRAATHANELER

istanbul'a ve Anadolu yakasına yakınlığı nedeniyle, tarihte bu amaçla pek çok kez kullanılan bir yer olmuştur. Adanın manastırları pek önemli sürgünleri barındırmıştır. Kınalıada'nın bir diğer özelliği de Bizans döneminde en çok talan edilen ada olmasıdır. 1182, 1204, 1302 yıllarında Girit korsanları ve Haçlıların yağmalarından Kına-lıada çok müteessir olmuştur, istanbul'un fethinden sonra bir ara canlanan ada yemden korsanlar tarafından tahrip edilmiştir. Adanın gelişmesi ancak 1900'lü yıllarda gerçekleşmiştir.

Kınalıada'da ikisi artık yok olmuş bulunan üç manastırın varlığından söz edilir. En önemli ve bugün de mevcut olan manastır "Yukarı Manastır", yani Hristos Ma-nastırı'dır. Bu manastıra ait ilk önemli o-lay imparator V. Leon'un 820'de Aya trini Kilisesi'nde öldürülüp, balta ile parçalanan cesedinin dört oğlu tarafından buraya getirilmesidir, ikona taraftarları ile karşıtlarının bu amansız mücadelesinde imparatorun dört oğlu da hadım edilmiştir. V. Leon' un mezarı manastırdadır.

Kınalıada'nın tepesindeki Hristos Ma-nastırı'mn en önemli sürgünü IV. Romanos Diogenes'tir. 1068'de tahta çıkmış olan Romanos Diogenes, 1071'de Malazgirt'te Alparslan'a yenilmiş, Bizans sarayında iktidarı ele" geçirmiş olanlar tarafından İzmit' te yakalanmış, gözleri oyulmuş, sırtına keşiş elbisesi giydirilip Kınalıada Hristos Ma-nastırı'na sürülmüştür. Ancak çok yaşamamış ve burada ölmüştür. Mezarının bugünkü yetimhanenin hemen yanında olduğu söylenmekte, kesin yeri bilinmemektedir.

Manastır 1182'de Latin istilasına uğramış, 1262'ye kadar Latinlerin elinde kalmış, 1453'te istanbul'un fethi üzerine Fener Patrikhanesi'ne bağlanmıştır. Manastır 1722'de tamir edilmiş, 1778'de Ipsilanti ailesine intikal etmiş; lpsilantiler(-»), manastırı Heybeliada'daki Panayia Kamariotissa Manastırı'na bağışlamışlardır.

Manastırın hamisi Ipsilanti ailesi Yunan ihtilaline karıştığı için devletçe bütün emlakine el konulmuş, ancak manastır daha önce Panayia Kamariotissa'ya bağlandığı için kurtulmuştur. 1844'te Patrik IV. Yer-monos, manastırı Heybeliada Ruhban Mek-tebi'ne bağışlamıştır.

1894'teki depremde Heybeliada'daki Ruhban Mektebi yıkılınca okulun öğrencileri bu manastıra getirilmiş; 1901'de Patrik III. Yuvakim burada bir kız yetimhanesi açmıştır.

Ünlü zengin Sinyasoğlu, Hristos Manas-tın'nın gelişmesi için büyük mali yardımlarda bulunmuştur. Mezarı manastırın giriş kapısındadır.

Manastır 1914'te askeri idareye verilmiş, 1917'de boşaltılmış, 1920'de buraya Beyaz Ruslar yerleştirilmiş, Kızılhaç tarafından sevkıyat merkezi olarak kullanılmıştır. Halen manastır, Fener Patrikhanesi'ne bağlıdır. Manastırın kutsal günü 6 Ağustos'tur.

Kınalıada'da biri Rum, biri Ermeni, biri de Fransız-İngiliz mezarlığı olmak üzere üç eski mezarlık vardır. Müslüman mezarlığı ise yeni kurulmuştur. Ermeni me-

zarlığı ile yan yanadır. Hristos Manastırı civarındaki Aya Fotini Ayazması da bugün yok olmuştur.

Öteden beri su sıkıntısı çeken Kınalıada'da eskiden Yerebatan Sarnıcı gibi direkli büyük sarnıçların olduğu, bunlara "Kinstern" (direkli sarnıç) denildiği bilinmektedir. Halen bu sarnıçların bazılarının kalıntıları görülmekte ise de çoğu kötü yapılaşma nedeniyle tahrip edilmiştir.

Bibi. G. Schulumberger, istanbul Adaları, İst., 1937; E. Mambouıy, Leş ttes deş Princes, Isı., 1943; Erdenen, Adalar; Tuğlacı, İstanbul Adaları, II; Evliya, Seyahatname, I.

NEJAT GÜLEN