Ünden bugüN

Kınalıada Camii

Tuğlacı, İstanbul Adalan

olarak yapılmış olan caminin, cadde yönünde geniş, deniz yönünde daralan bir avlusu vardır. Avlu kapısının sağ yanında abdest yerleri ve tuvaletler, cami yanında Kuran dershanesi, onun önünde musalla taşı, avlu girişinin tam karşısında gasilhane ve dernek odası vardır. Caminin alt katında ise kadınlar bölümü bulunur.

Cami ve minare klasik cami mimarisinin dışındadır. Mimarlardan Başar Acarlı caminin tarzını fonksiyonel olduğu kadar organik mimari diye açıklamaktadır.

Avlu girişinin kuzeybatı köşesinde o-lan camiye 5 basamakla girilir. Basamakların bitiminde, sol tarafta-, tek kapılı, mihraba paralel dikdörtgen planda, güneyi ahşap ve camekânlı son cemaat yeri bulunur.

Caminin içi üçü kıble yönünde, üçü de giriş yönünde eşit olmayan altı kenarlı bir poligondan oluşur. Poligonal olmasından dolayı yapı, giriş ve kıble yönünde dar, orta mekânda geniştir. Mihrap duvarı ufak bir kare duvar olup, mihrap nişi olarak 20 cm'lik üçgen bir niş, sembolik olarak duvara işlenmiştir. Ayrıca mihrap duvarının iki yanında yine mihraba işaret eden 2 şamdan vardır. Mihrap duvarının arkası, renkli buzlucam kaplıdır. 50 cm genişliğinde olan poligonun doğu ve batı yönündeki duvarların birleştiği yerlerdeki yarım metrelik açıklıklar, bir duvarla niş haline getirilmiş ve vitray camla kaplanmıştır. Caminin beyaz olan duvarlarının alttan 10 cm' lik bir alanı, yeşile boyanmış ve buralara ayakkabılık setleri yerleştirilmiştir. Mihrabın sağında olan minber ile yapının doğu duvarının ortasında olan vaaz kürsüsü, am-

bön tarzda, yapılmıştır. -Müezzin mahfili ise yapının kuzeydoğu köşesinde, 25 cm yükseldiğinde tırabzanlarla çevrili olup ahşaptır. Mihrap duvan olarak belirtilen kare duvarın ortasındaki dikdörtgen çerçevede "Yüzünüzü mescidin haram yönüne çevirin" manalı ayet, bu çerçevenin iki yanında ise "Allah, celle celalehu" ve "Muham-med" yazan levhalar vardır. Ayrıca mihrap duvarının iki yanındaki duvarlarda da altıgen çerçeveler içinde 4 halife ve ehlibeytten Hasan-Hüseyin'in adlarının olduğu levhalar bulunur.

Yapının en ilginç yeri olan ve Vedat Da-lokay tarzını hatırlatan kubbesi, yapıyı ikiye bölüp, orta şahında birleşen 2 pramit-ten oluşur. Bunlardan güneydeki, mihrap bölümünü örten pramit daha yüksek, kuzeydeki giriş bölümünü örteni ise daha alçak olduğu için, iki pramidin orta alanda birleştikleri yerde bir açıklık meydana gelmiştir. Bu açıklık camla kapatılmıştır. Bu cam sayesinde mihrap yönü daha fazla ışık alırken, giriş bölümü karanlıkta kalmıştır. Kubbeye dışarıdan bakıldığında ise mihrap yönünü örten pramidin yüksekliğinin, dışarıda oldukça sivri bir kare oluşturduğu, giriş yönünü örten daha alçak piramidin ise bir hayli yayvan olduğu görülür. Yine içeride çok kısa bir mesafe gibi görülen iki piramidin birleştiği camekânlı bölüm, tüm haşmetiyle büyük bir a-lanı kaplar görünümdedir. Bu piramitler dışarıdan gri fayanslarla kaplanmıştır.

Yapıdaki doğal ışık kaynaklarının en güzeli, kubbedeki camekânlı bölümdür. Ayrıca poligonun köşelerinin tavanla birleştikleri yerler açık bırakılmış ve bu boşluklar da camla kapatılarak ışıklandırma sağlanmıştır. Girişin doğu yönündeki duvarda üç, batı yönündekinde iki, mihrabın doğusundaki duvarda iki, batısmdakinde ise bir açıklık bırakılarak buralardan da ışık gelmesi sağlanmıştır. Bunlardan başka kuzey yönündeki son cemaat yeriyle ana mekânı ayıran duvar, ahşap kasetle-me sistemiyle hareketlendirilmiş, aralarına camlar konmuş ve camiye büyük bir ışık kaynağı sağlanmıştır.

Caminin alt katında, girişi caminin batı yönünde olan kadınlar bölümü vardır. Burası önceleri su deposuyken, 1990'da kadınlar bölümü olarak düzenlenmiştir. Burası cuma ve bayram günleri erkek cemaat tarafından kullanılmaktadır.

Dört basamakla caminin girişi de olan kare son cemaat yerine girilir. Son cemaat yerinin kuzey duvarında bahçeye açılan bir pencere, batı duvarında ise depoya a-çılan bir kapı vardır. Son cemaat yeri ile ana mekân, mihraba paralel bir koridorla birbirlerine bağlanır. Bu koridorun sağ ve solunda eşya depoları vardır.

Ana mekân kuzeydoğu köşesinde zikzak oluşturan yedigen bir poligondan o-luşur. Yapının güney duvarında üçgen bir mihrap nişi, doğu köşesinde vaaz kürsüsü, güneybatısında klasik tarza yakın bir minberi, kuzeybatı köşesinde ise müezzin mahfili vardır. Duvarları yanya kadar lambridir. Tavanlar alçaktır. Mekânın tam ortasında 20 cm yüksekliğinde, 3 m genişliğin-

de, 1,5 m eninde, simetriği tavanda da olan bir platform vardır. Bu platformun üzerindeki iki dikdörtgen kolon caminin ana mekânını taşımaktadır. Burada da üst kattaki ayet ve yazıların olduğu panolar sadece kare çerçeve değişikliği ile karşımıza çıkmaktadır. Caminin kubbeden sonra en ilgi çekici yanı minaresidir. Avlunun içindeki camiden tamamen ayrı olan minare, üçgen olup, yükseldikçe daralmaktadır. Doğu ve batı köşeleri çıkıntı halindedir. Minarede dörtgen bir silme, şerefeyi sembolize eder ve işlevsizdir. Minarenin şerefeye kadar olan bölümü batıya bakan yamuk bir dikdörtgen ile hareketlendirü-miştir. Kesik yivli olan minarenin tepesinde alemi mevcuttur.

Bugünkü imamı A. Dursun'un belirttiğine göre, caminin mihrap ve minberi 1994 sonbaharında değiştirilip klasik cami mimarisine uygun hale getirilecektir. BibL Tuğlacı, istanbul Adalan, II, 305.

ALEV ERARSLAN