ÜNİte 1 hukuk ve adalet kavramlari
Mahkemelerin Sınıflandırılması
Yüklə 349,97 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yargı sistemine ilişkin bulundukları derecelere göre mahkemeler
- (Yüksek mahkemeler/Temyiz Mahkemeleri
- YARGILAMANIN UNSURLARI Hakimler
- Mübaşirler Avukatlar
- ÜNİTE 14 YARGI ÖRGÜTLEMESİ
- ADLİ YARGI ÖRGÜTLENMESİ ÜST DERECE MAHKEMELERİ YARGITAY
- BÖLÜMLER ve İŞ BÖLÜMÜ . SULH . ASLİYE
- Özel Görevli Ceza Mahkemeleri
- Asliye hukuk mahkemeleri
Mahkemelerin Sınıflandırılması
mahkemeler ve birden fazla hâkimin görev yaptığı çok hâkimli (toplu) mahkemeler olarak ayrılırlar. Bu mahkemelere sulh hukuk ve sulh ceza (2014 yılında kaldırıldı bunun yerine sulh ceza hâkimlikleri kurulmuştur) mahkemeleri, asliye hukuk ve asliye ceza mahkemeleri örnek gösterilebilir. Çok hâkimli mahkemelerde birden fazla hâkim bulunur ve yargılama faaliyeti kurul halinde/eksiksiz toplantı halinde gerçekleşir. Ancak, bu mahkemelerde yargılamaya yardımcı bazı işlemler görevlendirilen tek hâkim tarafından yapılabilir. Ağır Ceza Mahkemeleri, Asliye Ticaret Mahkemesi, Yargıtay ile Danıştay Daireleri ve Daire Kurulları, Anayasa Mahkemesi çok hâkimli (toplu) mahkemelerin en bilinen örnekleridir.
bidayet) mahkemeleri, ikinci derece mahkemeleri (istinaf) ve üst derece mahkemeleri (temyiz) olarak belirlenebilir. İlk derece mahkemeleri davayı, maddi ve hukuki açıdan en başında inceleyip karara bağlayan mahkemelerdir. Sulh hukuk mahkemesi, asliye hukuk mahkemesi, asliye ceza mahkemesi, idare mahkemesi, vergi mahkemesi, Danıştay dairelerinin ilk derece mahkemesi olarak baktıkları işlerde Danıştay Daireleri, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi’nin (AYİM) ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalarda AYİM, Askeri Ceza Mahkemesi ilk derece mahkemesi olarak örnek verilebilir. İkinci derece mahkemeleri, ilk derece mahkemesinin kararından sonra, davaya konu uyuşmazlığın maddi ve hukuki açıdan yeniden incelenmesi ile görevlidirler. İkinci derece mahkemeleri olarak Bölge Adliye Mahkemeleri, 2004 tarihli ve 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun ile getirilmiştir. Üst derece mahkemeleri (Yüksek mahkemeler/Temyiz Mahkemeleri) bu mahkemeler, ilk derece mahkemeleri ile ikinci derece mahkemelerinin hüküm ve kararlarının başvuru yolu açık olan kararları üzerinde hukuka uygunluk veya hukuka uygunluk ve maddi olaya uygunluk yönünden incelenmesi ile görevli mahkemelerdir. YARGILAMANIN UNSURLARI Hakimler: Devlet yargı yetkisini, mahkemeler ve bu mercilerin idaresinden sorumlu olan ve millet adına adaletin son durağı olan vicdani kanaatlerini de kullanan aynı zamanda bağımsız olan hâkimler vasıtasıyla kullanır. Hâkimler özel statüye sahip devlet memurlarıdır. Hâkimler hem mesleğe girişte hem de meslek hayatı boyunca 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununa tabi olarak çalışırlar. HMK m. 34 te Hâkimlerin yasaklılık sebepleri HMK m. 36 da ise ret sebepleri sayılmıştır. Hâkimlerin yargılama faaliyetinden dolayı Devlet aleyhine tazminat davası açılabilir. Hâkimlerin hukuki sorumluluğu olduğundan dolayı devlet, ödediği tazminat nedeniyle, sorumlu hâkime ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde rücu davası açabilir. Bunun yanında hâkimleri ceza sorumluluğu ve disiplin sorumluluğu da bulunmaktadır. Savcılar: Savcılar özellikle ceza yargılaması alanında devlet adına soruşturma yürütürken suç şüphesinin kuvvetli olduğu durumda dava açıp bu davayı yürüten kişilerdir. Özel hukukta ise çok istisnai durumlarda kamu düzenini ilgilendiren ve kanunlarda açıkça düzenlenen durumlarda (Türk Medeni Kanununda düzenlen m. 294, 146, m.138 ve diğer kanunlar) hukuk davası açarlar. Burada özellikle Fransız hukukunun etkisi görülmektedir. Hâkimler gibi bağımsız değillerdir; zira hiyerarşik bir düzen içinde yürütmenin bir parçasıdırlar, ancak buna rağmen dava açılması konusunda savcılara emir verilemez. Adliye Memurları: MADDE 6 – (1) Mahkemelerde ve hukuk dairelerinde bir yazı işleri müdürü, yeterli sayıda zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler bulunur. (2) Yazı işleri hizmetleri ilgisine göre mahkeme hâkimi veya daire başkanının denetimi altında, ilgili yazı işleri müdürü ve onun yönetiminde zabıt kâtibi, memur, mübaşir, hizmetli ve diğer görevliler tarafından yürütülür.” Şeklinde düzenlenmiştir. Yazı İşleri Müdürleri Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yönetmeliğinde yazı işleri müdürlerinin görevleri şöyledir:
Yazı işleri müdürleri ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yerlerde adalet komisyonları tarafından atanır. Zabıt Kâtipleri: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Yönetmeliğinde zabıt kâtibinin görevleri şöyledir:
Zabıt kâtipleri (can) Mahkemelerde yazı işleri müdürlerinin denetimi altında çalışırlar. Mahkeme tarafından zabıt kâtibinin (can) imzası olmayan tutanağa dayanarak hüküm verilmiş olması, kanun yolları açısından bir eksiklik olarak kabul edilir ve aynı zamanda hükmün bozulma sebeplerinden birisidir. Ayrıca zabıt kâtiplerinin (can) de reddi mümkündür. Mübaşirler Avukatlar: Serbest meslek faaliyeti olarak adlandırılan avukatlık mesleği adalet hizmetine sunduğu katkıdan dolayı kamu hizmeti faaliyeti olarak kabul edilir. Avukatlıkla ilgili temel düzenleme 1136 sayılı Avukatlık kanunudur. Avukatlığın amacı, Avukatlık Kanunu 2. Maddede “hukuki münasebetlerin düzenlenmesini, her türlü hukuki mesele ve anlaşmazlıkların adalet ve hakkaniyete uygun olarak çözümlenmesini ve hukuk kurallarının tam olarak uygulanmasını her derecede yargı organları, hakemler, resmi ve özel kişi, kurul ve kurumlar nezdinde sağlamak” şeklinde düzenlenmiştir. Noterler Noterler düzenledikleri ve onayladıkları belgeler/işlemler sebebiyle yargı faaliyetine dolaylı olarak katılırlar. Noterlik bir kamu hizmeti olarak kabul edilse de noterler devletten maaş almazlar, ancak yaptıkları işlemler nedeniyle Noterlik Ücret tarifesine göre ücret alırlar. Noterlik mesleğinin tanımı 1512 sayılı Noterlik Kanunu Madde 1 de “Noterlik bir kamu hizmetidir. Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirir ve kanunlarla verilen başka görevleri yaparlar” şeklinde düzenlenmiştir. Not: Türkiye’de Anayasa yargısı, adlî yargı, idarî yargı, askerî yargı, askerî idarî yargı ve uyuşmazlık yargısı olmak üzere altı çeşit yargı kolu vardır. Danıştay idare ve vergi mahkemeleri tarafından verilen ve kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Anayasa Mahkemesinde dosyalarla ilgili yapılan toplantılar gizlidir. Toplantıya katılan üyeler ya başvurunun reddi ya da başvurunun kabulü yönünde oy kullanabilirler, dolayısıyla çekimser oy kullanamazlar. ÜNİTE 14 YARGI ÖRGÜTLEMESİ Türkiye, yargı ayrılığı sistemini benimsemiştir ve birden fazla yargı koluna sahiptir.Bu yargı kolları ve Anayasa’da söz edilen yüksek mahkemeler şu şekildedir; Anayasa Yargısı-Anayasa Mahkemesi:
Anayasa’nın 147. maddesine göre, Anayasa Mahkemesi üyeleri on iki yıl için seçilirler ve bir kişi iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez. Adli Yargı-Yargıtay: Türkiye’de genel yargı kolu adli yargıdır. Adli yargıda, idari yargının konusuna girmeyen, hukuk mahkemelerinin özel hukuk kurallarını uyguladığı yargılamalar ve ceza kanunlarına göre yargılamalar yapılır. Adli yargı kolunun temel olarak iki bölümü bulunmaktadır; hukuk yargısı ve ceza yargısı. Hukuk yargısı, hukuk mahkemelerinin özel hukuku uyguladıkları yargılamaları yerine getirir. Hukuk yargısında çekişmesiz ve çekişmeli yargı uygulanır. Çekişmesiz yargı, uyuşmazlık ya da davalının bulunmadığı yargılamalar ile ilgilidir. Çekişmeli yargıda ise ortada bir uyuşmazlık konusu vardır ve taraflardan birinin istemi ile uyuşmazlığın somut hukuk kurallarına göre çözülmesi istenilmektedir. Ceza yargılamasında, ceza mahkemeleri ceza kanunlarını Ceza Muhakemesi Kanunu’ndaki usullere göre somut olaylara uygular.
Hukuk mahkemeleri bakımından genel görevli mahkemeler, sulh hukuk mahkemeleri ile asliye hukuk mahkemeleridir. Asliye Hukuk Mahkemeleri, genel görevli tek hâkimli mahkemelerdir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesine göre, dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın *Malvarlığına ilişkin davalarda ve şahıs varlığına ilişkin davalarda aksine bir düzenleme bulunmadıkça görevli mahkemedir. *Aksine düzenleme bulunmadıkça diğer dava ve işler bakımından görevlidir Asliye hukuk mahkemeleri diğer mahkemelerin görev alanına girdiği kanunla gösterilmemiş bütün davalara bakmakla görevlidir. Yargının etkinliğini artırmak için bazı uzmanlık (=ihtisas) mahkemeleri de kurulmuştur. Sulh hukuk mahkemeleri tek hâkimli bir mahkemedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 4. maddesine göre, dava konusu ve tutarına bakılmaksızın;
Ceza Mahkemeleri Asliye Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mahkemesi olarak ikiye ayrılır. Ceza yargılamasında genel mahkeme bu mahkemelerdir. Daha önceden var olan sulh ceza mahkemeleri 2014 yılından itibaren sulh ceza hâkimliğine dönüştürülmüştür ve mahkeme sıfatı kaldırılmıştır. Asliye ceza mahkemesi genel görevli tek hâkimli bir mahkemedir. Asliye ceza mahkemeleri kanunla sulh ceza hâkiminin ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına girmeyen bütün konularda görevli mahkemedir.
Yüklə 349,97 Kb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||