Mühazirə Kursa giriş Quyuların geofiziki tədqiqatı

Kumulyativ perforatorlar

Kumilyativ perforatorlara nəzər yetirməmişdən əvvəl partlayış zamanı qaz şəkilli məhsulun genişlənməsi zamanı baş verən proseslərə baxaq. Partlayış zamanı alınmış qaz şəkilli məhsulun sıxılma enerjisi PV (k-1)-ə bərabərdir. Burada P və V uyğun olaraq təzyiq və həcmdir.

Məlumdur ki, təzyiq nə qədər çox olarsa, qaz da bir o qədər çox iş görə bilər. Bu zaman enerjinin bir hissəsi işlənilməmiş qalır. PM-lərin gördüyü tam iş adiabatik (adiabatik-qazın zərbə dalğası nəticəsində yaranan bərpaedilməz təsiridir) işlənilmə zamanı baş verir və aşağıdakı düsturla ifadə edilir.
(4.1)
Burada,-partlayış zamanı yarana enerji; – yaranan temperaturlar; -yaranan təzyiqlərdir.

PM-in fuqas və brizant xüsusiyyətləri mövcuddur. PM-lərin bu cür xüsusiyyətlərindən istifadə edərək kumulyativ mərmilər hazirlanır. Mərmilər yığım şəkilınə gətirildikdə, bu perforator adlanır. Mərmilərin hazırlanması üçün onlara xüsusi forma verilir. Məqsəd ondan ibarətdir ki, alınan bütün qüvvə bir istiqamətə yönəldilsin. Ümumiyyətlə, partlayış zamanı perforatorun açdığı kanalın uzunluğu müxtəlif kəmiyyətlərdən asılı olur. Bu açılmış kanallar müxtəlıf kəmiyyətlərdən aşağıdakı kimi asılıdır (şəkil 4.3).

Şəkil. 4.3. Kumuyativ perforatorların mərmisi və kanalın

uzunluğuna təsir edən kəmiyyətlər

(4.2)

burada, -qaz şəkilli məhsulun sıxlığıdır, - qaz şəkilli məhsulun axınının uzunluğu, - qaz məhsulunun keçdiyi mühitin sıxlığı, -maneənin sıxlığıdır.

Zaryadlar aşağıdakı quruluşda olurlar (şəkil 4.4).


Şəkil 4.4. Kumuyativ perforatorların mərmisinin quruluşu. 1-detonatr qaytanı keçən oyuq; 2-alışdırıcı; 3-pirepatron; 4- gövdə; 5- PM; 6- mis tərkibli örtük
Detonator qaytanından alınan detonasiya piropatrona ötürülür. O da öz növbəsində detonasiyaya məruz qalır. Detonasiya PM-yə ötürülür. PM-lərin partlaması detonasiyaya çevrilir və PM-lərin formasından asılı olaraq alınmış qazşəkilli məhsullar bir istiqamətə yönəlır (şəkil 4.5).

Şəkil. 4.5. Kumulyativ axının əmələgəlmə sxemi. а – detonasiyaya qədər kumulyativ mərmi; б –kumulyativ axının yaranması; 1 - detonator; 2 – mərmi; 3 – kumulyativ çökəkliyin üzlənməsi; 4 – kumulyativ axın; 5 - pest; 6 – detonasiyadan yaranan məhsulun uçma istiqamətləri; mərminin hissələri: I - aktiv, II və III – passiv.

Bunun toplanmasına metal tərkibli qıf köməklik edir. Nəticədə, zaryadın qarşısında (öndə) qıfın ərimiş və ya bükülmüş hissəsi, arxasınca isə yaranmış qaz axını quyu divarına doğru hərəkət edir. Bu hərəkət çox böyük sürətə malikdir. Kumulyativ perforatorların mərmiləri ya şüşədən, ya da ki, yüngül tez əriyən metallardan hazırlanır. Məqsəd ondan ibarətdir ki, zaryadlar partladıqdan sonra yığılmış kənar cisimləri quyuya su vurmaqla (yumaqla) yer səthinə qaldırmaq mümkün olsun. Kumulyativ perforatorlar gövdəli və gövdəsiz olur.
Quyularda torpedləmə işləri
Quyularda müxtəlif səbəblərdən qəzalar baş verir. Qəzanın səbəbi aşağıdakılardan ibarətdir:

1) gil laylarının şişməsi və ya quyu diametrinin kiçilməsi (gil qazıma) nəticəsində qazıma kəməri tutulur;

2) quyuya təsadüfən düşmüş dəmir tərkibli cisimlərin nəticəsində tutulma;

Bu zaman ya qazımanı davam etdirmək mümkün olmur. Belə ki, qazıma borusu ilişir. Eyni zamanda da qazıma borusunu qaldırıb endirmək mümkün olmur. Quyu torpedləri fuqas, qaytanlı (silkələyici), oxu istiqamətində təsir göstərən kumulyativ və eninə təsir göstərən kumulyativ (borukəsənlər) tiplərə bölünür. Quyu torpedlərindən aşağıda göstərilən işlərdə istifadə olunur:

1) qazıma və nasos-kompressor borularının tutulmadan azad olunmasında (silkələməklə);

2) tutulmuş hissəni azad olan hissədən, muftadan açılmasında (TDŞ);

3) qazıma, qoruyucu və NKB- nin kəsməsində (TŞT və TRK) ;

4) quyuda qalmış metal hissələrinin dağıdılmasında (TKO və TKOT).

Boruları silkələmə vasitəsi ilə azad edilməsində TDŞ tipli torpedlərdən istifadə olunur. TDŞ torpedinin uzunluğu elə seçilir ki, o boruların tutulmuş intervalına uyğun gəlsin. Torped partladıqda zərbə dalğası yaranır. Bu dalğa boruları yapışdıqları quyu divarından aralayır. Əlverişli şəraitdə azadetmə işləri operativ olarsa, boruların tutulub sıxılması tam aradan qaldirila bilər.

Partlayış vasitəsi ilə boruların açılması üsulu ona əsaslanır ki, partlayış zamanı yiv birləşmələri zəifləyir. Belə halda tutulmuş yerdən yuxarıda yerləşən boruları açmaq mümkün olur. TDŞ-in uzunluğu elə seçilməlidir ki, mufta birləşməsinin qarşısında atılsın. Torpedi atmazdan əvvəl açılma istiqamətində rotorla borunu bir neçə dövrə fırlatmaq lazımdır. Quyuda tutulub-sıxılmış boruları azad etmək mümkün olmadıqda onu fuqaslı və ya kumulyativ tipli torpedlərdən istifadə edərək tutulma yerinin üstündən kəsirlər. Hər iki halda nəzərə alınır ki, boruların içərisi və ətrafı gil məhlulu ilə dolu olsun. Əvvəlcə tutulma intervalı, sonra isə torpedin atılma dərinliyi təyin edilir. Partlayışdan əvvəl borulara mexaniki dartılma qüvvəsi tətbiq edilir, sonra kabel quyudan çıxarılır və borular qaldırılır. Əgər borular gəlməzsə növbəti torpedləmə 50 m yuxarıda aparılır.

Qoruyucu kəmərin kəsilməsi adətən quyu ləğv olunduqda lazım olur. Fuqaslı və TDŞ tipli torpedlərdən istifadə bəzi hallarda müsbət nəticə vermir. Bunun səbəbi ondan ibarətdir ki, torpedə yığılmış PM-in kütləsi normadan azdır və kəmər kəsilmək əvəzinə şişir. Belə şişmiş kəməri quyudan çıxarmaq çətin olur. Ona görə də qoruyucu kəməri kumulyativ torped ilə kəsmək məqsədəuyğundur. Kumulyativ torpedləmədən sonra kəmərdə heç bir deformasiya baş vermir və kəmər quyudan asanlıqla çıxarılır.

Quyu qazılan zaman geniş yayılmış qəzalardan biri də quyunun dibində baltanın kürəciklərinin və ya digər metal cisimlərin qalmasıdır. Bu da quyunun qazılmasını çətinləşdirir və ya dayandırır. Bu cür qəzanı aradan qaldırmaq üçün quyu oxu boyu təsir göstərən kumulyativ torpeddən istifadə olunur.

Kumulyativ torpedlərə misal olaraq TKO, TKOT növlərini göstərmək olar. Bu torpedlərin dərin quyulardakı qəzanı aradan qaldırmaq üçün istifadəsi daha səmərəlidir. TKO kumulyativ torpedi 120 °C, TKOT isə 200-230 °C temperaturu olan quyularda istifadə olunur. Kumulyativ torpedlər ilə işə başlamazdan əvvəl quyunun dibi yuyulmalıdır, çünki torped bilavastə dağıdılacaq obyektin üzərində yerləşdirilir. Əgər torped ilə dağıdılacaq obyektin arasında qum, süxur qırıntıları qalarsa torpedləmənin səmərəliliyi kəskin azalır. Təcrübə göstərir ki, baltanı kiçik hissələrə bölmək üçün ən azı iki kumulyativ torped atmaq lazımdır.

Tutulma yerinin təyini və borunun azad edilməsi aşağıdakı ardıcıllıqla aparılır. Birinci halda tutulmada quyudaxili bütün gil məhlulu neftlə əvəz edilir, müəyyən müddət saxlandıqdan sonra kəmərin azad edilməsinə çalışırlar. Əgər azad etmək mümkün olmadıqda geofizikləri köməyə çağırırlar. İlkin mərhələ kəmərin ilişmə yerinin təyin edilməsindən ibarətdir. Bu məqsədlə quyuya tutulma yerini təyin edən (tprixvotomer) cihaz buraxılır. Bu cihaz vasitəsilə kəmərin birləşmə yerlərini (mufta) diaqramda qeyd edirlər, həmçinin bunun vasitəsilə kəmər boyu maqnit nişanları qoymaq mümkündür.

İkinci mərhələ ondan ibarət olur ki, kəmər boyu yuxarıdan aşağı müəyyən addımlarla maqnit nişanları qeyd edilir və ikinci əyri yazılır ki, əyridə muftalarla yanaşı kəmər boyu seçilmiş addımlarla qeyd edilmiş maqnit nişanları da əyridə öz əksini tapır (şəkil 4.9).

Üçüncü halda kəmər böyük təzyiq altında yuxarıya doğru çəkilir və saxlanılır. Qüvvə o qədər verilir ki, kəmər qırılmasın. Dəmirin fiziki xüsusiyyətindən bilirik ki, dəmir uzandıqda o maqnit xüsusiyyətini itirir. Bu üç diaqram müqayisə edilərək kəmərin tutulma yeri çox dəqiqliklə təyin edilir. Bundan sonra quyuda torpedləmə işləri başlayır.


Şək.4.9. Kəmərin ilişmə yerinin təyini
Istifadə edilən torpedlər 2 cür olur:

1) istiqamətləndirilmiş (kumulyativ);

2) istiqamətləndirilməmiş (fuqaslı).

Qeyd etdiyim halda istiqamətlənməmiş torpeddən istifadə olunur. Belə torped quruluşca ya preslənmiş şaşkadan ibarət olur, ya da ki, detonator qaytanında hazırlanır. Torped tutulma intervalından 5-10 m yuxarıda dayandırılır (mufta birləşmələrinə düşməməlidir) və partladılır. Alınmış zərbə dalğası nəticəsində kəmər silkələnir. Qeyd etmişdik ki, kəmər dartılmış vəziyyətdədi. Silkələnmə zamanı çox zaman kəmər azad edilir. Əgər kəmər azad edilməzsə, bu iş yenidən təkrarlanır. Bir neçə dəfə təkrardan sonra azad etmək mümkün olmazsa, istiqamətləndrilmiş kumulyativ torped və ya kumulyativ boru kəsən vasitəsilə ilişmə yeridən 1-2 m hündürlükdə kəmər kəsilir (cədvəl 4.7). Sonra kəmərin yuxarı hissəsi qaldırılır, kəsilmə yerindən 5-6 m hündürlük sementlə doldurulur və quyu digər istiqamətdə qazılır. İstiqamətləndrilmiş (kumulyativ) torpedlərdən, həmçinin quyu içərisində kənar cisimlərin dağıdılmasında istifadə edilir. Quruluşca belə torpeda formaca perforatorların mərmilərinə oxşayır. Torpedlərə forma verilməklə yanaşı, müxtəlif diametrdə hazırlanırlar.

Quyudan süxur nümunənisinin götürülməsi
Qazıma zamanı tətbiq edilən geofiziki üsulların dəqiqliyini artırmaq üçün quyudan götürülən süxur nümunələrinin petrofiziki xüsusiyyətlərinin laboratoriya şəraitində öyrənilməsi vacibdir. Bu xüsusiyyətlərə süxurların müqaviməti, elektrik keçiriciliyi, baş verən kimyəvi çevrilmələr, mexaniki xüsusiyyətləri, elastiki, radioaktiv xüsusiyyətləri və s. daxildir. Süxur nümunələrini quyudan götürmək üçün iki üsuldan istifadə olunur:

1) qazıma zamanı qazıma borusu vasitəsilə;

2) kabel vasitəsilə quyuya buraxılan cihazla süxur nümunəsinin götürülməsi.

Quyu qazıldıqdan sonra açılmış laylardan süxur nümunəsi götürmək üçün xüsusi atıcı süxur götürən cihazlardan istifadə olunur. Atıcı süxurgötürən cihaz polad gövdədən və süxurgötürən barıtla doldurulmuş lüləli kameralardan ibarətdir. Süxurgötürən karotaj kabelinə birləşdirilərək quyuya buraxılır. SG lazımı dərinlikdə lay qarşısında saxlandıqdan sonra kabelin damarı vasitəsi ilə cihaza cərəyan verilir. Qızdırıcı naqildən cərəyan keçdikdə yanğına həssas maddə alışır və barıt yanmaya başlayır. Atılıb divara sancılan metal stəkan cihaza bağlı olur və dartanda nümunə içində qalır. Süxur götürəndə quyu şəraitindən və cihazın markasından asılı olaraq müxtəlif tip barıtlardan istifadə olunur. Cihazın markasından asılı olaraq barıtın kütləsi 3.5±2 q olur.

Birinci halda götürülmüş süxur nümunəsində çoxsaylı dəyişikliklər baş verir. Buna səbəb gil məhlulunun bilavasitə götürülmüş süxur nümunəsi ilə təmasda olmasıdır. Bu çatışmamazlığı aradan qaldırmaq üçün ikinci üsuldan istifadə edilir. İstifadə edilən quyu cihazının gövdəsində bir neçə metaldan hazırlanmış stəkan yerləşdirilir.

İlk dövrlərdə belə cihazlarda stəkan quyu cihazının gövdəsinə troslarla birləşdirilirdi, yəni quyu cihazı hərəkətə gətrildikdən sonra süxur nümunəsi ilə dolu stəkan quyu cihazının ətrafında asılı vəziyyətdə qalırdı. Quyu diametrinin kiçilib böyüməsi bizə məlumdur.

Quyu cihazı yuxarı qaldırıldıqda quyu diametrinin kiçildiyi intervalda çox zaman stəkanlar ilişib qırılırdılar və ya quyu cihazı tutulurdu və quyuda qəza baş verirdi. Bunun qarşısını almaq üçün son tipli cihazlarda stəkan quyu cihazların gövdəsinə çox böyük gərginliyə malik yaylarla birləşdirilir.

Nəticədə, stəkan partlayış nəticəsində böyük sürətlə süxura daxil olur. Yayın gərilməsi sayəsində isə geriyə qayıdaraq yuvasında oturur. Beləliklə, qəza aradan götürülmüş olur. Nümunə götürmənin sxematik quruluşu aşağıdakı kimidir (şəkil 4.19).

Şəkil 4.19. Süxur nümunəsi götürən cihazın sxemi. 1-parlayıcı maddə yerləşən hissə; 2-partlayıcı maddə; 3- stəkan yerləşən yuva; 4-stəkan; 5-tros; 6-yay.

Quyularda pakerlərin qoyulması
Partlayıcı pakerlər quyularda layları bir-birindən ayırmaq və süni quyu dibi yaratmaq üçündür. Kəmərin arxasında yerləşdirilən partlayıcı paker (PV-5) sementləmə zamanı qoruyucu kəmərlə quyu divarları arasında maye və qaz axınını dayandırır. Quyuda süni quyu dibi yaratmaq üçün VP, VPŞ, PVÇ, PVR-48, PVR2-48 tipli pakerlərdən istifadə olunur. Qoruyucu kəmər ilə NKB arasında maye və qaz axınını dayandırmaq üçün PV-2 tipli pakerlər işlədilir.

İstismar quyularında bir istismar obyektdən digərinə keçid zamanı onları bir-birindən təcrid etmək lazımdır. Adətən, quyularda sənaye əhəmiyyətli hesab edilən layların istismarı aşağıdan yuxarıya doğru yerinə yetirilir.

Horizont çoxsaylı böyük qalınlıqlı laylardan ibarət olduqda bütün layları deyil, aşağıdan müəyyən saya malik laylar qarşısında süzgəc açılır. Məlumdur ki, müəyyən dövr istismardan sonra bu laylardan hasil edilən mayenin 90%-dən çox bəzən 100%-ni su təşkil edir. Digər laylar neft verməsinə baxmayaraq ayrılan məhsulun əsas həcmi su olur. Buna səbəb neftin özlülüyünün sudan çox olmasıdır ki, suyun sürəti böyük olduğuna görə nefti qabaqlayır. Bu zaman qeyd edilən layı təcrid etmək üçün laydan yuxarı hissədə paker qoyulmalıdır. Paker aşağıdakı quruluşda olur (şəkil 4.21).

Pakerin iş prinsipi belədir: quyu diametrindən asılı olaraq pakerlər seçilir. Dərinlikdən asılı olaraq isə dərinlik, təzyiq və onlara uyğun barıtın miqdarı qrafik əsasında seçilir. Pakerin həcmi böyüyərək genişlənir və kəmərə sıxılır. Kabel başlıqla birlikdə pakerdən ayrılır və o yuxarı qaldırılır. Sonra pakerin yuxarı hissəsinə bir neçə metr hündürlükdə sement vurulur. Beləliklə, aşağıda yatan laylar təcrid edilir.

Şək. 4.21. 1 - düralüminiumdan hazırlanmış paker ( silindrik

qab); 2 - kabel başlığı; 3 - naqil; 4 - közərmə teli; 5 - barıt.

Layların və süzgəcin təmizlənməsi
İstismar quyularında açılmış süzgəclər uzun müddət istismar olunduqdan sonra süzgəcin deşikləri parafinlə və ya süxuru təşkil edən skelet materialların gəlməsi nəticəsində tutulur. Nəticədə layın məhsuldarlıq əmsalı aşağı düşür. Eləcə də, layda maye axını zamanı (quyuya doğru) məsamələr bağlanır. Bu xüsusiyyət nəticəsində quyunun məhsuldarlıq əmsalı ya azalır, ya da sıfıra bərabər olur. Çox zaman süzgəc qarşısında parafini əritmək üçün quyuya xüsusi qızdırıcılar buraxılır. Bu qızdırıcılar yalnız müəyyən dərinliyə qədər təsir edirlər. Ancaq bu skeleti təşkil edən maddənin hissəciklərinə heç bir təsir etmir. Bu zaman silindrik formalı preslənmiş PM-lərin müəyyən kütləsi quyuya buraxılır. Süzgəcdən 50-100 m yuxarıda dayandırılır. Quyu ağzına qədər maye (su) ilə doldurulur. Quyu ağzı bağlanılır və PM partladılır. Partlayışdan çox böyük həcmdə qaz yaranır. Qaz quyu içərisində mayeni böyük təzyiq altında sıxışdırmağa başlayır. Nəticədə maye süzgəcdən keçərək layda yayılır. Yayılma radiusu layın keçiriciliyinden və götürülən PM-lərin kütləsindən asılıdır. Müəyyən müddətdən sonra quyu içərisində təzyiqlə laydakı təzyiq arasında fərq yaranır. Nəticədə, laya daxil olmuş maye geri qayıdır, yəni süzgəc və lay hər iki istiqamətdə yuyulub təmizlənir. Təmizlənmiş layın debiti bərpa olunur

Mühazirə 15
Kompleks karotaj dİaqramlarının keyfİyyət İnterpretasİyası

Karotaj diaqramlarının kompleks interpretasiyası quyu kəsilişini təşkil edən layların fiziki xüsusiyyətləri və laylardakı süxurların mənşəyi haqqında fikir söyləməyə imkan verir.

Karotaj əyrilərinini interpretasiyası zamanı ilk növbədə kəsiliş üzrə layların sərhədlərini müəyyənləşdirmək lazımdır. Lay sərhədlərinin təyinində əsas iki prinsipdən istifadə edilir.

1. 
   amplitudanın yarım maksimum (1/2) prinsipi;
   
2. 
   amplitudanın 2/3 prinsipi.
   

Böyük və orta qalınlıqlı layların sərhədlərini təyin edərkən amplitudanın yarım maksimum (1/2) prinsipindən istifadə edilir. Belə ki, seçilmiş lay qarşısındakı əyrisinin amplitudu quyu oxuna paralel düz xəttlə təqribi olaraq 2 bərabər hissəyə bölunur. Həmin düz xəttin əyrini yuxarıdan kəsdiyi nöqtədən quyu oxuna perpendikulyar olaraq layın tavanı, aşağıda kəsdiyi nöqtədən isə quyu oxuna perpendikulyar olaraq layın dabanı keçirilir (şəkil 1.1).

Şəkil 1.1. Amplitudanın yarım maksimum prinsipi ilə layların sərhədlərinin vurulması

nazik qalınlıqlı layların sərhədlərinin vurulmasında amplitudanın 2/3 prinsipindən istifadə edilir. Belə ki, seçilmiş lay qarşısındakı əyrisinin amplitudu təqribi olaraq 3 bərabər hissəyə bölunur və 2/3 hissəsindən quyu oxuna paralel düz xətt çəkilir. Həmin düz xəttin əyrini yuxarıdan kəsdiyi nöqtədən quyu oxuna perpendikulyar olaraq layın tavanı, aşağıda kəsdiyi nöqtədən isə quyu oxuna perpendikulyar olaraq layın dabanı keçirilir (şəkil 1.2).

Karotaj diaqramlarının interpretasiyası kəmiyyət və keyfiyyət interpretasiyasına bölünür. Karotaj diaqramlarının kəmiyyət interpretasiyası diaqramların yazılı rəqəm emalı

Şəkil 1.2. Amplitudanın 2/3 prinsipi ilə layların sərhədlərinin vurulması
nəticəsində layların keçiriciliyi, gilliliyi, məsaməliliyi, genetik mənşəyi, doyum xüsusiyyətləri, ümumiyyətlə, kollektorluğu və qeyri-kollektorluğu haqqında məlumat almağı imkan verir.

Karotaj diaqramlarının keyfiyyət interpretasiyası diaqramların zahiri görünüşünə əsasən layların kollektorluğu, qeyri-kollektorluğu və litoloji tərkibi haqqında fikir söyləməyə imkan verir. Belə ki, hər növ karotaj əyrisi kollektor qeyri-kollektor laylar və bərk süxurlar qarşısında özünə məxsus formaya malikdir.

Məsələn:

1. 
   Standart elektrik karotajı diaqramları,
   

yəni, Fərz olunan xüsusi müqavimət (FXM) əyriləri.

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – orta və yüksək amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar (yəni-gillər, ifrat gilli-alevrolitlər) qarşısında – minimum amplituda ilə;

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması -maksimal amplituda ilə xarakterizə olunur;

2. Quyu potensialı (QP) əyrisi -

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – minimum amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar (yəni-gillər, ifrat gilli-alevrolitlər) qarşısında – maksimal amplituda ilə.

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması - maksimaldan minimala doğru meyletmə ilə və ya maksimum, orta amplituda ilə xarakterizə olunur.

3. Qamma karotajı (QK) əyrisi -

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – orta və minimum amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – maksimal amplituda ilə;.

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması - minimum amplituda ilə səciyyələnir.

4. Neytron-qamma karotajı (NQK) əyrisi -

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – orta və yüksək amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – minimal amplituda ilə.

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması - maksimal amplituda ilə xarakterizə olunur

5. Kavernoqram əyrisində- quyununu həqiqi diametrinin (d_h) quyu qazılan baltanın diametri (nominal diametr) (d_n) ilə müqayisəsinə əsasən süxurların litoloji xarakteristikası aşağıdakı şəkildə ifadə olunur.

a) kollektor laylar qarşısında əyrilərin forması – d_h < d_n; şərtini ödəyir.

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında əyrilərin forması –

d_h> d_n şərtini ödəyir.

c) bərk süxurlar qarşısında əyrilərin forması d_h = d_n şərtini ödəyir.

6. İnduksiya karotajı (İK) əyrisi -

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – orta və yüksək amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında əyrinin forması –minimum amplituda ilə,

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması -maksimal amplituda ilə səciyyələnir.

7. Yan karotajı əyrisi (YK)-

a) kollektor laylar qarşısında əyrinin forması – orta və yüksək amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında əyrinin forması –minimum amplituda ilə;

c) bərk süxurlar qarşısında əyrinin forması -maksimal amplituda ilə xarakterizə olunur.

8. Mikrokarotaj üsulu ilə ölcü işləri zamanı eyni vaxda iki əyri qeyd edilir. Mikroqradient zond (MQZ) A0,025M0,025N və mikropotensial zond (MPZ) A0,025MN.

a) kollektor laylar qarşısında hər iki əyrinin forması zondların tədqiqat radiuslarına müvafiq olaraq biri-birindən müsbət fərqlənmə ilə – orta və yüksək amplituda ilə;

b) qeyri-kollektor laylar qarşısında hər iki əyrinin forması eyni göstərici ilə – minimum amplituda ilə;

c) bərk süxurlar qarşısında hər iki əyrinin forması - maksimal amplituda ilə səciyyələnirlər.

Beləliklə, kompleks karotaj əyrilərinin zahiri görünüşünə əsasən keyfiyyət interpretasiyası aparmaqla quyu kəsilişi üzrə layların litoloji xarakteristikasını vermək, layları kollektor və qeyri-kollektor laylara ayırmaq olar ( şəkil 15.1).

Şəkil 15.1. Kompleks karotaj diaqramlarının keyfiyyət interpretasiyasına dair nümunə.

1 –kollektor, 2- qeyri-kollektor laydır